گونه کروکودیل پوزه کوتاه Mugger Crocodile
نام فارسی: کروکودیل تالابی، کروکودیل پوزه کوتاه، گاندو
نام علمی: Crocodylus palustris
نام انگلیسی: Mugger Crocodile
گونه کروکودیل تالابی با نام محلی گاندو در دریاچه‌های آب شیرین، گودال‌های آب و مرداب‌ها زندگی می‌کند. ممکن است در استخرهای دخیره آب، کانال‌های آبیاری، آبگیرهای دست ساز انسان و حتی در تالاب‌های آب شور نیز یافت شود. این گونه معمولاً آب‌های کم‌عمق و آرام را برای زندگی ترجیح می‌دهند و خیلی اجتماعی هستند، به طوری که از طریق صوتی و تصویری با هم ارتباط برقرار می‌کنند. در آن‌هاقدرت‌نمایی برای قلمرو به صورت سلسله مراتب غالب به چشم می‌خورد. نرهای غالب قبل از جفتگیری در مقابل ماده‌ها و برای نشان دادن قلمرو دم خود را به زمین کوبیده و پوزه خود را بالا می‌گیرند.
توضیحات کلی از گونه گاندو
خزندگان از جمله جانوران ارزشمندی هستند که نقش مهمی را در تعادل چرخه طبیعت به عهده دارند. از میان حدود 200 گونه خزنده که در کشورمان شناسایی شده گونه کروکودیل از ارزش خاصی برخوردار است.
راسته کروکودیل‌سانان (Crocodylia) در ایران تنها دارای یک خانواده به نام کروکودیلیا (Crocodyliae) و یک گونه تمساح پوزه کوتاه ایرانی یا تمساح تالابی (Crocodyluc Palustris) می‌باشد. اهمیت این گونه منحصر به فرد از آن جهت است که تنها زیستگاه آن محدود به منطقه جنوب شرقی بلوچستان می‌شود و چون اهالی محل نام «گاندو» را برای این حیوان برگزیده‌اند، سازمان حفاظت محیط زیست جهت حراست و مراقبت از زیستگاه‌های طبیعی آن، مناطق فوق را تحت عنوان «منطقه حفاظت شده گاندو» تحت مدیریت خود دارد.
وسعت این منطقه بر اساس جدیدترین اطلاعات ماهواره‌ای بالغ بر 465 هکتار بوده و دارای رودخانه‌های مهمی همچون سرباز، باهوکلات و کلاجو می‌باشد. در این روخانه‌ها برکه‌هایی وجود دارد که هر کدام توسط یک یا چند تمساح اشغال شده و با توجه به موقعیت آن، اسم خاصی دارد. معروف‌ترین برکه‌های موجود در منطقه عبارت‌اند از:
برکه فیروزآباد، برکه آزادی، برکه درگس، برکه کهیر برز، برکه هوت کت، برکه شیر‌گواز، برکه باهو کلات، برکه پیر سهراب، برکه زیر سد پیشین، برکه جنگل، برکه پلنگی و … و دریاچه سد پیشین. بسیاری از گودال‌های آب که اهالی روستایی به نام «هوتک» می‌گویند.
در خلال سال‌های 1377 تا 1383 به دلیل بحران‌های خشک‌سالی، خشک شد و منجر به مرگ و میر تعدادی از این جانوران ارزشمند گردید به طوری که مأمورین محیط زیست مجبور به زنده‌گیری و انتقال تعدادی از آن‌ها به مکان‌های مناسب شدند. بر اساس سرشماری که در سال 1382 انجام گردید. تعداد کروکودیل‌های ایرانی را نزدیک به 300 عدد تخمین زده‌اند که پرتراکم‌ترین بخش، منطقه پیشین و جکی‌گور بوده که در دریاچه سد پیشین نزدیک به 100 عدد مشاهده شده است.
به هر حال آنچه که دارای اهمیت می‌باشد آن است که اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی این گونه را به لحاظ ارزش و تعداد نادرشان در آخرین طبقه‌بندی خود در سال 2005 جزو گونه‌های آسیب‌پذیر اعلام نموده است. البته این گونه به جز در جنوب شرقی ایران در کشورهای نپال، پاکستان، هندوستان، بنگلادش، سریلانکا و احتمالاً بخش‌هایی از چین نیز وجود دارد که بیشترین تعداد آن از شبه قاره هند گزارش شده است.
مشخصات جسمی گونه کاندو
رنگ افراد نابالغ قهوه‌ای کمرنگ متمایل به زرد، همراه نوارهای عرضی مشکی رنگ است. این نوارها با افزایش سن از میان رفته و جانور به رنگ خاکستری تا قهوه‌ای یکدست دیده می‌شود. صفحات شاخی سطح پشتی در 16 تا 18 ردیف عرضی و 4 تا 6 ردیف طولی آرایش یافته‌اند. سطح شکمی توسط 16 ردیف طولی پولک صاف پوشیده شده است. 4 یا 5صفحه بزرگ پشت گردنی دارد. پهنای پوزه حدود 60% طول آن است. 19 دندان در هر سمت فک بالا دارد. متوسط طول بدن 3 و بیشترین طول بدن 4 متر است که جدود نیمی از این طول به دم حیوان تعلق دارد.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری گونه گاندو
توله کروکودیل پوزه کوتاه، با طولی برابر 20 تا 25 سانتیمتر به دنیا می‌آید. آن‌ها به رنگ زیتونی و با نوارهای تیره بر روی دمشان و نقاط تیره رنگ در طول دو طرف بدنشان دیده می‌شوند. در حین رشد به تدریج این علائم محو می‌گردد. کروکودیل‌های مسن‌تر به رنگ قهوه‌ای روشن با علائم تیره پراکنده‌ای بر بدنشان هستند. در آرواره بالا 19 دندان و در آرواره پایین 15 دندان دارند. چهارمین دندان آرواره پایین بزرگ‌تر از باقی است، که در یک حفره در بالای فک جای می‌گیرد. ساختمان دندان گاندو برای جویدن مناسب نیست، اما شیره گوارشی آن‌ها اسید فراوان دارد که می‌تواند در عرض چند دقیقه هر چیزی را آب نماید. سوراخ چشم او مانند گربه بیضی شکل است و عمودی که نشان‌دهنده سازش او با طبیعت یک روکش بی‌رنگ (پلک سوم) جهت زیر آب و مجهز به دانه‌ای نورافشان جهت شکار در شب. در سوراخ بینی ماهیچه‌ای وجود دارد که آن را در زیر آب محافظت می‌نماید. گوش او به صورت شکاف باریک در عقب چشم واقع شده و پوسته‌ای متحرک جهت محافظت از آن در زیر آب دارد.
در قسمت پشت او 4 یا 6 ردیف صفحه استخوانی قرار دارد که در هر ردیف بین 16 تا 18 استخوان صفحه غضروفی و محکمی را ایجاد نموده‌اند و همچون زرهی (پشت او را از شانه تا کمر) می‌پوشانند. قسمت زیرینه تمساح، پوشیده از فلس‌های غضروفی ریز هستند.
در حدود نیمی از کل بدن کروکودیل را دم قوی این حیوان تشکیل می‌دهد. دم مانند سکان کشتی پهن و انتهای آن را صفحات دندانه‌دار استخوانی فرا گرفته است (33 قطعه) همچنین زائده‌ای نیز در جلوی آن قرار دارد که به جلو بردن او در آب کمک می‌کند. دست و پا بسیار کوتاه است. 5 انگشت در هر دست و 4 انگشت در هر پا که با پرده نازکی نیز پوشیده شده است. تمساح پوزه کوتاه ایرانی از نظر اندازه و قد یک تمساح با جثه متوسط است. این کروکودیل می‌تواند با طول 4 متر نیز رشد کند اما در محل، تمساح‌های 3 متری نیز ندرتاً ممکن است دیده شوند. بزرگترین گاندو که تا کنون مشاهده شده حدود 6.3 متر بوده است و در منطقه‌ای به نام کافه یوسف در نزدیکی گرم بیت دیده شده.
تغذیه گونه گاندو
کروکودیل تالابی (پوزه کوتاه) اغلب شب‌ها به شکار می‌پردازد و شب‌ها در اطراف رودخانه به منظور تهیه غذا جستجو می‌کند، از ماهی‌ها، پرندگان و پستانداران اطراف رودخانه تغذیه می‌کند. البته گاهی به دام‌ها، سگ‌های گله و حتی انسان نیز گریزی می‌زند. چند سال پیش کشته شدن یک کودک 6 ساله توسط تمساح در ایران گزارش شده است و بر خلاف جثه‌اش به غذای زیادی احتیاج ندارد، شاید در روز به 500 گرم گوشت نیز قناعت می‌نماید. شکار را بعد از گرفتن به طور کامل با آرواره‌های قوی می‌فشارد و سپس آن را کاملاً به داخل آب می‌برد یا این که آن را در جوار رودخانه یا برکه مخفی می‌کند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه گاندو
کروکودیل تالابی
در نواحی رودخانه‌ای به ویژه در برکه‌هایی که آب آن عمیق‌تر باشد زیست می‌کند. تا کنون شواهدی مبنی بر زیست کروکودیل ایران در آب‌های شور به دست نیامده است.
پراکنش جهانی گونه گاندو
کروکودیل پوزه کوتاه (تالابی) در ایران، بنگلادش، هند، نپال، پاکستان و سریلانکا پراکندگی دارد.
زادآوری گونه گاندو
این گونه تخم گذار است و 10 تا 48 (عموماً 20 تا 30) تخم می‌گذاردو تخم‌ها پس از یک دوره 50 تا 60 روزه تفریخ می‌شوند. تمساح ایرانی معمولاً بین 5 تا 10 سالگی بالغ می‌شود، اما تعداد محدودی از آن‌ها به سن بلوغ می‌رسند. پرندگان شغال‌ها، روباه‌ها بزرگترین آفات بچه‌های تمساح هستند. در شروع فصل بارندگی تمساح ماده هنگام شب در حاشیه شنی رودخانه گودالی به عمق تقریبی نیم متر حفر می‌نماید و در آن 20 تا 60 تخم می‌گذارد و روی آن را با شن می‌پوشاند. هر تخم در حدود 6.5 سانتیمتر طول و 4 سانتیمتر عرض دارد. تمساح این حفره را معمولاً هم سطح بالاترین میزان قابل پیش‌بینی آب رودخانه حفر می‌کند. پس از تخم‌گذاری، کروکودیل ماده اغلب اوقات خود را برای حفاظت از تخم‌ها در اطراف این حفره می‌گذارند. پس از حدود 60 روز که زمان از تخم بیرون آمدن نوزادان است، مادر برای این که احتمالاً شن‌های روی تخم‌ها برای آن‌ها سخت و سنگین نباشد به کمک آن‌ها می‌شتابد. لازم به توضیح است که این گونه تنها خزنده ایرانی است که تا این اندازه از نوزادان خود مراقبت به عمل می‌آورد.
عادات و رفتار گونه گاندو
کروکودیل پوزه کوتاه خیلی اجتماعی هستند به طوری که از طریق بصری و صوتی با هم ارتباط برقرار می‌کنند. در آن‌ها قدرت‌نمایی برای قلمرو به صورت سلسله مراتب غالب به چشم می‌خورد. نرهای غالب قبل از جفتگیری در مقابل ماده‌ها و برای نشان دادن قلمرو خودشان، دم خود را بر زمین کوبیده و پوزه خود را بالا می‌گیرند.
طبقه‌بندی گونه گاندو
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
- گونه کروکودیل پوزه کوتاه
Crocodylus palustris
Exterior characteristics: Juveniles are light tan in color with black cross -banding on the body and tail but this fades with age as the body becomes uniform grey to brown. Dorsal plates in 16 to 18 transverse, and 4 or 6 longitudinal series; 16 rectangular smooth plates across middle of belly; 4 or 5 large nuchal plates; width of snout about 60 percent of length; 19 teeth in upper jaw on each side. Average body size 3m sometimes up to 4m that about half of that belongs to its tail.
Global distribution: Bangladesh, Iran, India, Nepal, Pakistan and Sri Lanka.
Reproduction: It’s oviparous and lays 10 to 48 (usually 20 to 30) eggs. Incubation period is about 50 to 60 days.
Behavior: The mugger is a highly social species that communicates through visual and audible signals. It has a dominance hierarchy and exhibits territoriality. Males thrash their tails and lift their snouts to establish territories and gain dominance before courtship and mating.