آشنایی با سازمانهای حامی حیات‌وحش

1) انجمن حفاظت حیات‌وحش (Wildlife Conservation Society=WCS)

این انجمن در سال 1895 با هدف حفاظت از حیات‌وحش و زیستگاه‌های آنها در سراسر جهان در آمریکا تاسیس شد. اولین فعالیت موفق این انجمن احیای جمعیت بوفالوی آمریکایی (American bison) در دشت‌های غربی ایالات متحده آمریکا بود. امروز، این انجمن در بسیاری از پروژههای حفاظتی در جهان نظیر حفاظت گوریلها در کنگو و ببرها در هند موفق و پیشگام است. علاوه بر این، انجمن حفاظت از حیات‌وحش در حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در ایران نیز با سازمان حفاظت از محیط زیست همکاری دارد.

2) صندوق جهانی حیات‌وحش (World Wildlife Fund =WWF)

صندوق جهانی حیات‌وحش 50 سال قدمت و 2/6 میلیون عضو در سراسر جهان دارد. این صندوق در 100 کشور فعال است و پروژه¬های منحصر به فردی را حمایت کرده است. رسالت WWF حفاظت از طبیعت است. این صندوق به وسیله فعالیت¬های ذیل به حفاظت از طبیعت می‌پردازد:
- حفاظت از مناطق طبیعی و جمعیت¬های وحشی گونه¬های گیاهی و جانوری شامل گونه¬های در خطر انقراض.
- رواج دادن دیدگاه¬های پایدار در مورد استفاده از منابع طبیعی تجدیدپذیر.
- رواج دادن استفاده کارآمد از منابع و انرژی و به حداقل رساندن آلودگی¬ها.

3) اتحادیه جهانی حفاظت (World Conservation Union=IUCN)

اتحادیه جهانی حفاظت، بزرگترین و قدیمی‌ترین شبکه زیست محیطی در دنیا است. سازمان‌های دولتی و غیردولتی عضو در IUCN به 1000 میرسند و تعداد دانشمندان داوطلب آن حدود 11000 نفر از بیش از 160 کشورند. اتحادیه جهانی حفاظت، بیش از 1000 کارمند حرف‌های و صدها همکار در سازمانهای دولتی و غیردولتی دارد. اداره مرکزی اتحادیه در کشور سویس (شهر گلند) قرار دارد. اتحادیه جهانی حفاظت، دارای یک فهرست سرخ است که در آن وضعیت گونه‌های گیاهی و جانوری جهان بررسی شده است. نکته مهم درباره این فهرست، بازنگری سالانه آن است که ممکن است وضعیت گونه‌ها تغییر یابد.
فهرست سرخ کمیته بقای گونه¬ها (SSC) در اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN):
این کمیته گونه‌های حیات‌وحش را بر اساس روند تغییرات اندازه جمعیت جهانی و وسعت گستره پراکندگی هر گونه در طبقات تهدیدشده (Threatened) طبقه‌بندی نموده است که عبارتند از:

1) منقرض (EX): یک آرایه (Taxon) زمانی منقرض محسوب می¬شود که هیچ شک معقولی در مرگ آخرین فرد بازمانده آنها وجود نداشته باشد. زمانی یک آرایه منقرض به شمار می¬رود که طی بررسی زیستگاه‌های آن در زمان کافی (در طول روز، فصل و سال) در تمام گستره‌خانگی آن هیچ مدرکی از حضور گونه بدست نیاید.
2) منقرض در طبیعت (EW): آرایه‌ای را شامل می‌شود که در زیستگاه‌های طبیعی منقرض شده است اما افرادی از آن در اسارت هنوز وجود دارند.
3) به شدت در خطر انقراض (CR): چنین آرایه‌ای در آینده نزدیک با احتمال انقراض بالا روبه‌رو است. معیارهای این طبقه به قرار زیر است:
الف) کاهش جمعیت به یکی از شکل‌های زیر است:
• در 10 سال اخیر یا سه نسل پی‌درپی (هر کدام که طولانی‌تر باشد)، بر اساس یکی از موارد زیر حداقل 80 درصد کاهش یافته:
-مشاهده مستقیم.
-نمایه فراوانی مناسب آرایه.
-کاهش سطح اشغال، گستره حضور و یا کاهش کیفیت زیستگاه.
-سطوح بالفعل یا بالقوه بهره‌برداری.
-آثار آرایه‌های معرفی شده، دورگه شده، عوامل بیماری‌زا، آلاینده‌ها، رقبا یا انگل‌ها.
• در 10 سال آینده یا سه نسل پی‌درپی (هر کدام که طولانی‌تر باشد)، بر اساس یکی از موارد بالا حداقل 80 درصد کاهش یابد.
ب) گستره حضور برآورد شده آرایه کمتر از 100 کیلومتر مربع یا سطح منطقه اشغال کمتر 10 کیلومتر مربع باشد، به علاوه برآورد بیانگر هر یک از شرایط زیر باشد:
• گستره حضور به شدت تکه تکه شده یا تنها محدود به یک منطقه است.
• براساس مشاهده، پیش‌بینی یا استنتاج در گستره حضور، سطح منطقه اشغال، وسعت گستره یا کیفیت زیستگاه، تعداد محلها یا زیرجمعیت‌ها و تعداد افراد بالغ کاهش مداوم داشته باشد.
• در گستره حضور، سطح منطقه اشغال، تعداد محلها یا زیرجمعیت‌ها و تعداد افراد بالغ نوسانات شدید داشته باشد.
ج) تعداد افراد بالغ برآورد شده در جمعیت کمتر از 250 فرد باشد یا دارای یکی از ویژگی‌های زیر باشد:
• در 3 سال یا یک نسل هر کدام که طولانی¬تر باشد کاهش 25 درصدی در جمعیت برآورد شود.
• کاهش مداوم تعداد افراد بالغ تایید شود، ساختار جمعیت به شدت تغییرکرده باشد یا تمام افراد بالغ در یک زیر جمعیت مشاهده شوند.
د) تعداد افراد بالغ در جمعیت کمتر از 50 فرد برآورد شده باشد.
ه) تحلیل کمّی نشان دهد که احتمال انقراض در طبیعت در 10 سال یا 3 نسل آینده (هر کدام که طولانی)تر باشد) حداقل 50 درصد است.
4) درخطر انقراض (EN): آرایه¬ای است که به شدت در خطر انقراض نبوده ولی احتمال انقراض آن بالا است. معیارهای این طبقه به قرار زیر هستند:
الف) کاهش جمعیت به یکی از شکلهای زیر است:
• در 10 سال اخیر یا سه نسل پی¬درپی (هر کدام که طولانی¬تر باشد)، بر اساس یکی از موارد زیر حداقل 50 درصد کاهش یافته است:
-مشاهده مستقیم.
-نمایه فراوانی مناسب آرایه.
-کاهش سطح اشغال، گستره حضور و یا کاهش کیفیت زیستگاه.
- سطوح بالفعل یا بالقوه بهره‌برداری.
-آثار آرایه‌های معرفی شده، دورگه شده، عوامل بیماری‌زا، آلاینده‌ها، رقبا یا انگل‌ها.
• در 10 سال آینده یا سه نسل پی¬درپی (هر کدام که طولانی¬تر باشد)، براساس یکی از موارد بالا حداقل 50 درصد کاهش یابد.
ب) گستره حضور برآورد شده آرایه کمتر از 500 کیلومتر مربع یا سطح منطقه اشغال کمتر 500 کیلومتر مربع باشد، به علاوه برآورد بیانگر هر یک از شرایط زیر باشد:
• گستره حضور به شدت تکه¬تکه شده یا تنها محدود به یک منطقه است.
• براساس مشاهده، پیش¬بینی یا استنتاج در گستره حضور، سطح منطقه اشغال، وسعت گستره یا کیفیت زیستگاه، تعداد محلها یا زیرجمعیتها و تعداد افراد بالغ کاهش مداوم داشته باشد.
• در گستره حضور، سطح منطقه اشغال، تعداد محلها یا زیرجمعیتها و تعداد افراد بالغ نوسانات شدید داشته باشد.
ج) تعداد افراد بالغ برآورد شده در جمعیت کمتر از 2500 فرد باشد یا دارای یکی از ویژگی¬های زیر باشد:
• در 5 سال یا 2 نسل هر کدام که طولانی¬تر باشد کاهش مداوم 20 درصدی در جمعیت برآورد شود.
• کاهش مداوم تعداد افراد بالغ تایید شود، ساختار جمعیت تغییر کرده باشد یا تمام افراد بالغ در یک زیر جمعیت باشد.
د) تعداد افراد بالغ در جمعیت کمتر از 250 فرد برآورد شده باشد.
ه) تحلیل کمّی نشان دهد که احتمال انقراض در طبیعت در 20 سال یا 5 نسل آینده (هر کدام که طولانی‌تر باشد)، حداقل 20 درصد است.
5) آسیب‌پذیر (VU): آرایه آسیب‌پذیر، در خطر انقراض و به شدت در خطر انقراض نیست ولی همواره احتمال انقراض برای آن وجود دارد:
الف) کاهش جمعیت به یکی از شکلهای زیر است:
• در 10 سال گذشته یا 3 نسل پی‌درپی (هر کدام که طولانی‌تر باشد)، بر پایه یکی از موارد زیر جمعیت حداقل 20 درصد کاهش نشان دهد:
 مشاهده مستقیم.
 نمایه فراوانی مناسب آرایه.
 کاهش سطح اشغال، گستره حضور و یا کاهش کیفیت زیستگاه.
 سطوح بالفعل یا بالقوه بهره‌برداری.
 آثار آرایه‌های معرفی شده، دورگه شده، عوامل بیماری‌زا، آلاینده‌ها، رقبا یا انگلها.
• در 10 سال آینده یا 3 نسل پی¬درپی (هر کدام که طولانی‌تر باشد)، بر اساس یکی از موارد بالا حداقل 20 درصد کاهش یابد.
ب) گستره حضور برآورد شده آرایه کمتر از 20 هزار کیلومتر مربع یا سطح منطقه اشغال کمتر 2000 کیلومتر مربع باشد، به علاوه برآورد بیانگر هر یک از شرایط زیر باشد:
• گستره حضور به شدت تکه¬تکه شده یا تنها محدود به یک منطقه است.
• براساس مشاهده، پیش¬بینی یا استنتاج در گستره حضور، سطح منطقه اشغال، وسعت گستره یا کیفیت زیستگاه، تعداد محلها یا زیرجمعیتها و تعداد افراد بالغ کاهش مداوم داشته باشد.
• در گستره حضور، سطح منطقه اشغال، تعداد محلها یا زیرجمعیتها و تعداد افراد بالغ نوسانات شدید داشته باشد.
ج) تعداد افراد بالغ برآورد شده در جمعیت کمتر از 10 هزار فرد باشد یا دارای یکی از ویژگیهای زیر باشد:
• در 10 سال یا 3 نسل (هر کدام که طولانی¬تر باشد)، کاهش مداوم حداقل 10 درصد برآورد شده باشد.
• کاهش مداوم تعداد افراد بالغ تایید شود، ساختار جمعیت تجزیه شده باشد یا تمام افراد بالغ در یک زیر جمعیت باشد.
د) جمعیت بسیار کوچک یا به یکی از دو شکل زیر باشد:
• تعداد افراد بالغ کمتر از 1000 فرد برآورد شود.
• جمعیت در سطح منطقه اشغال به شدت محدود شود. چنین جمعیت‌هایی در مدت زمان کوتاه و در آینده‌ای نامعلوم، به آثار زیانبار فعالیت¬های انسانی حساس بوده می¬توانند به شدت در خطر انقراض قرار گرفته و حتی منقرض شوند.
ه) تحلیل کمی نشان دهد که احتمال انقراض در طبیعت در 100 سال آینده حداقل 10 درصد است.
6) نزدیک به تهدید (NT): احتمال می‌رود آرایه‌های این طبقه در آینده با تهدید شدن در طبقه آسیب‌پذیر قرار گیرند.
7) کمترین نگرانی (LC): آرایه¬های این طبقه فراوان و با گسترش زیاد هستند.
8) کمبوده داده (DD): زمانی یک آرایه در این طبقه قرار میگیرد که برای ارزیابی مستقیم یا غیرمستقیم ریسک انقراض آن براساس وضعیت انتشار و یا وضعیت جمعیت اطلاعات کافی موجود نباشد. آرایه‌ای که در این طبقه قرار می‌گیرد ممکن است حتی به طور کافی مورد مطالعه قرار گرفته و زیست‌شناسی آن نیز کاملا مشخص شده باشد ولی در مورد فراوانی و یا انتشار آن اطلاعات کافی در دست نباشد. به همین دلیل این طبقه معرف طبقه‌ای از تهدید یا ریسک کمتر نیست. بنابراین آرایه¬هایی که در این طبقه فهرست می-گردند نیاز به اطلاعات و داده¬های بیشتری دارند و تنها در سایه پژوهش‌های کافی می¬توان در آینده طبقه درخور این آرایه‌ها را مشخص کرد. در بسیاری از موارد برای اینکه بتوان آرایه‌ای را در این طبقه یا در یکی از طبقات در خطر تهدید قرار داد، دقت زیادی مورد نیاز است. چنانچه احتمال محدودشدن نسبی گستره انتشار جغرافیایی آرایه برود، اگر زمان قابل توجهی از آخرین تاریخ مستند مشاهده آرایه سپری شده باشد، به خوبی طبقه تهدید آن را توجیه کرد.

4) کنوانسیون منع تجارت جهانی گونه‌های گیاهی و جانوری در خطر انقراض (CITES)

سایتیس یک معاهده تجاری زیست محیطی جهانی بین دولت¬ها است که در مارس 1973 در یک کنفرانس دیپلماتیک در شهر واشنگتن در ایالات متحده آمریکا با حضور 24 کشور به تصویب رسید. در تجارت جهانی حیات‌وحش سالانه میلیاردها دلار رد و بدل می‌شود و میلیونها جانور و گیاه به صورت غیرقانونی جابه‌جا می‌شوند. این کنوانسیون برای جلوگیری از قاچاق حیات‌وحش، گونه‌ها را بر اساس وضعیت حفاظتی آنها در 3 پیوست زیر قرار می‌دهد.

پیوست I: گونه‌های در خطر انقراض در این ضمیمه جای دارند. خرید و فروش این گونه‌ها به مجوز این کنوانسیون نیاز داشته و به شدت تحت کنترل هستند.
پیوست II: گونه¬هایی در این پیوست جای دارند که در خطر انقراض نیستند، اما خرید و فروش آنها باید تحت کنترل قرار گیرد تا در خطر انقراض قرار نگیرند.
پیوست III: این ضمیمه شامل گونه‌هایی است که حداقل در یک کشور حمایت می‌شوند ولی در سطح جهانی در خطر انقراض نبوده و تهدید نمی¬شوند.

5) سازمان حفاظت محیط زیست و قوانین ملی حفاظتی

ایران کشوری است که شکار در آن قدمتی دیرینه دارد. برای کنترل شکار در ایران ابتدا کانون شکار، سپس سازمان شکاربانی و نظارت بر صید و بعد از آن برای حفاظت از میراثهای طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست شکل گرفت.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان