سازگاری‌های مختلف در پستانداران

سازگاری‌های فیزیولوژیک

• دوره کُمون (Dormancy)
  دوره کُمون دوره‌ای است که متابولیسم و دمای بدن در آن کاهش می‌یابد. بی‌حالی یا رخوت (Torpor) شکلی از دوره کمون است که درآن دمای بدن، میزان متابولیسم، تنفس و ضربان قلب کاهش می‌یابد. در زمستان به بی‌حالی، زمستان‌خوابی (Hibernation) و در تابستان به آن تابستان‌خوابی (Aestivation) می‌گویند. علاوه بر این بی‌حالی اگر به صورت روزانه رخ دهد بی‌حالی روزانه (Daily Torpor) نامیده می‌شود.

• تبادل حرارتی در محیط
  پستانداران خشکی‌زی ممکن است در قطب و مناطق بیابانی به ترتیب در معرض 65- تا 55 درجه سلسیوس قرار گیرند. دمای بدن اغلب پستانداران بین 36 تا 38 درجه سلسیوس در نوسان است. به طورکلی، دمای مرکز بدن پستانداران تخم‌گذار و کیسه‌دار بین 30 تا 33 درجه سلسیوس است. اما تنظیم دمای بدن در آنها به خوبی انجام میشود. حرارت تولید شده بدن حاصل از متابولیسم ناشی از هضم غذا یا سوختن چربی‌ها است. اغلب حرارت تولید شده در بدن پستانداران در زیستگاه آن‌ها به هدر میرود. دمای مرکز بدن در اغلب پستانداران جفت‌دار حدود 38 درجه سلسیوس است.

• 

سازگاری با محیط آبی

برخی گونه‌های پستاندار مانند گاو دریایی، پورپویزها، دلفینها و نهنگ‌ها کاملا با زندگی در آب سازگار شده‌اند. به طوری که اعمال حیاتی خود نظیر تغذیه، جفتگیری، زایمان و استراحت کردن را در آب انجام میدهند. به این گروه پستانداران، آبزی و به گونه‌هایی مانند فکها، گرازهای دریایی، فیلهای دریایی و شیرهای دریایی که برای نمایشها و مبارزه‌های تولیدمثلی، جفت‌گیری، زایمان و استراحت کردن به خشکی وابسته‌اند، پستانداران نیمه‌آبزی می‌گویند. یکی از مهمترین ویژگی‌های پستانداران آبزی یا نیمه‌آبزی، این است که سوراخ‌های بینی آنها هنگام رفتن زیر آب بسته میشود، تا آب وارد حفره دهانی یا ریه‌ها نشود در غیر این صورت ممکن موجب خفگی جانور شود. در اغلب پستانداران آبزی سوراخهای بینی برای تنفس روی سر قرار گرفته‌اند. انسان در مدت یک ثانیه می‌تواند ریه‌های خود را از هوا خالی و پر کند، اما نهنگ باله‌ای (Fin whale) این کار را در مدت دو ثانیه انجام میدهد. در حالی که هوای جابه‌جا شده 3000 برابر بیشتر است. ورود و خروج هوا به داخل ریه‌های دلفین بینی‌بطری (Tursiops truncatus) فقط حدود 3/0 ثانیه طول می‌کشد.

سازگاری برای پرواز

اندام‌های عقبی یک خفاش از نظر ساختاری کمابیش شبیه پستانداران دیگر است. اما اندامهای جلویی به شکل بال تکامل یافته‌اند. استخوان فوقانی بازو، کوتاه و قوی و استخوان ساعد کشیده‌تر است. پرده پوستی، بخش اصلی بال را تشکیل می‌دهد که به وسیله کف دست و انگشتان نگه داشته می‌شود. پرواز کردن به وسیله ماهیچه‌های نیرومند در شانه و قفسه سینه انجام می‌شود.

سازگاری با زندگی زیرزمینی

زیستگاه‌های زیر زمینی، پستانداران را از طعمه‌خواران آنها حفظ می‌کند. زندگی زیرزمینی در پستانداران از ائوسن بالایی (35 تا 45 میلیون سال پیش) آغاز شد و در اولیگوسن و میوسن (5 تا 33 میلیون سال پیش) و کواترنری توسعه یافت. پستاندارانی که زیر زمین زندگی می‌کنند، حفار نامیده میشوند. آنها برای کندن زمین و زندگی زیرزمینی به پنجه‌های قوی و بزرگ (حفارها)، دندانهای در حال رشد (جوندگان) و گیرنده‌های لمسی قوی (حفارها) مجهز شده‌اند. از این گروه در ایران میتوان به اکثر جوندگان، زرده‌بر و رودک اشاره کرد.

سازگاری با مناطق خشک

اکوسیستم‌های بیابانی 35 درصد خشکی‌های زمین را می‌پوشانند. در برخی مناطق نیز اکوسیستم‌های بیابانی تنوع بالایی دارند. بسیاری از گونه‌های پستاندار برای زندگی در مناطق خشک و بیابانی سازگاری‌های ویژه‌ای یافته‌اند. به عنوان مثال گوشها بزرگ شده و کف پاها پوشیده از مو شده است. گوشهای بزرگ شاه روباه در تنظیم دمای بدن نقش دارند و موهای کف پا در دوپاها حرکت راحت‌تر را روی ماسه‌های روان سبب می‌شود و از سوختن کف پا روی ماسه‌های داغ جلوگیری می‌کند. به طورکلی در مناطق گرم و خشک اندام‌های انتهایی نظیر دم، دست و پا و گوش برای تنظیم دمای بدن بلند شده‌اند.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان