ارزشهای پرندگان از جنبه‌های اقتصادی- اجتماعی
استفاده اقتصادی از گیاهان و حیوانات وحشی همواره از مسایل قابل بحث در جامعه بشری بوده است. بشر همیشه سعی داشته برای بهره‌برداری روزافزون اقتصادی از منابع طبیعی، در جهت ایجاد نژادهای گیاهی و حیوانی اصلاح شده به شدت تلاش کند. در این خصوص فعالیتهایی که در زمینه اصلاح نژاد صورت گرفته و تأثیر منافع اقتصادی آنها در زندگی انسانها بر همه روشن است. انسان برای اینکه بتواند حداکثر استفاده را از منابع طبیعی ببرد، باید شناخت درستی از طبیعت داشته باشد. بدین منظور باید اجزای تشکیل دهنده طبیعت و روابط متقابل بین این اجزا را بشناسد. پرندگان یکی از عناصر اصلی موجود در طبیعت تلقی میشوند. لذا باید حداکثر کوشش را در شناخت علمی آنها به عمل آورد. گذشته از ارزشهای علمی، که پرندگان را به عنوان یکی از عوامل اصلی متعادل کننده طبیعت به شمار میآورد، ارزشهای آموزشی، تفریحی، اقتصادی و زیبایی آنها آنقدر زیاد است، که اهمیت تحقیق برای تهیه آمار لازم در مورد فواید پرندگان و هر یک از آنها بر هیچ کس پوشیده نیست.
پرندگان دارای ارزشهای فراوانی در طبیعت هستند که قطعاً حذف آنها باعث از بین رفتن بسیاری از گیاهان و موجودات دیگر خواهد شد. پرندگان به طور کلی دارای ارزشهای زیر هستند:
1) ارزش اکولوژیک: پرندگان با کنترل جمعیت بسیاری از موجودات دیگر مانند حشرات، نقش بسیار حیاتی در تعادل اکولوژیک طبیعت دارند. اگر پرنده‌ها از طبیعت کنار گذاشته شوند، جمعیت حشرات، جوندگان و ... به حدی بالا می‌رود که موجب از بین رفتن بسیاری از زیستگاه‌ها خواهد شد. پرنده‌ها در گرده افشانی گیاهان نیز نقش دارند. از تأثیرات اکولوژیک دیگر پرندگان می‌توان به تکثیر دانه گیاهان اشاره کرد که مرتباً در حال انجام آن هستند. به طور مثال برخی کلاغ‌ها با جمع‌آوری و پنهان کردن دانه گیاهان (مثل گردو، بلوط و ...) برای تغذیه و فراموشی برای برداشت آنها و یا جابجایی دانه¬ها بر اثر عوامل اقلیمی مانند روان آب¬ها و ... باعث رشد درختان جدیدی در طبیعت می‌گردند. برخی از دانه¬های ریزتر نیز از طریق خورده شدن و بازگشت به طبیعت به وسیله مدفوع پرنده در جاهای جدید قابلیت رشد و تکثیر در مناطق جدید را پیدا می‌کنند. در مجموع ارزش اکولوژیک در پرندگان بسیار متنوع و در عین حال به لحاظ علمی جالب توجه است.
2) ارزش اقتصادی: ارزش اقتصادی در پرنده‌ها از منظرهای متفاوتی قابل بررسی است. تجارت گونه‌های زنده، استفاده به عنوان مواد غذایی، تجارت، پر، کود و ... جنبه مثبت ارزش اقتصادی در دنیای پرندگان، ارزش آنها از دیدگاه توریستی است که طبق آنچه در بخشهای قبلی توضیح داده شد، سالیانه در دنیا دهها میلیارد دلار صرف تورهای پرنده‌نگری می‌گردد. تخمین زده می‌شود که برای برگزاری یک تور پرنده‌نگری بیش از ۴۰ شغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم درگیر شده و منفعت می‌برند. یکی از این مشاغل راهنمای تور است. خوشبختانه دستمزد راهنمای متخصص پرنده‌نگری نسبت به تورهای تاریخی - فرهنگی در رتبه بالاتری قرار دارد.
3) ارزش علمی تحقیقاتی: ارزش علمی تحقیقاتی در پرندگان ابعاد بسیار گسترده‌ای دارد. پیدا کردن علل علمی مهاجرت، لانه‌سازی، مسیریابی، رفتار جفتیابی و دهها مورد دیگر برای محققان و علاقمندان به طبیعت میتواند جذاب باشد. از سوی دیگر یافتن جواب سؤالات در خصوص رمز و راز زندگی پرندگان میتواند به بشر در حل مشکلات، مهار برخی بیماری‌ها مانند آنفولانزای مرغی و یا الهام گرفتن از آنها برای ساخت ابزار و لوازم خاص کمک شایانی داشته باشد.
4) ارزش به عنوان یک شاخص زنده زیست‌محیطی: حضور یا عدم حضور پرنده‌ها میتواند معنی و مفهوم خاص داشته باشد. زیاد شدن و یا کم شدن جمعیت‌ها و یا گونه‌ها در یک منطقه ممکن است حاصل تغییرات در محیط زیستشان باشد. به طور مثال این موضوع که چرا در دهه‌های گذشته جمعیت‌های زیادی از عروس غاز به ایران مهاجرت می‌کردند اما طی سالیان اخیر دیگر خبری از آنها نیست، شاخصی است برای تغییرات گسترده انسان در محیط و همچنین شکار و صید بی‌رویه این پرنده. مثال جالب دیگر را می‌توان در مورد افزایش غیر معمول جمعیت کلاغ‌ها عنوان کرد که طبیعتاً این افزایش جمعیت نشان‌دهنده مدیریت غلط مواد زائد و زباله‌ها است. برخی از گونه‌ها نیز می‌توانند شاخصی برای سلامت محیط اطراف خود باشند. به طور مثال حضور زیرآبروک در کنار رودخانه‌ها و افزایش جمعیت قرقاول‌ها در حاشیه جنگل‌ها و مناطق طبیعی، برای منطقه مورد مطالعه، شاخص‌های مثبتی است.
5) ارزش تفریحی: پرندگان دارای ارزشهای تفریحی متعددی هستند که از آن جمله می‌توان به استفاده در باغ پرندگان و باغ وحش‌ها و حتی پرنده‌نگری اشاره کرد. اگرچه اهداف باغ وحش‌ها و باغ پرندگان با فعالیت پرنده‌نگری در تضاد هستند، اما دارای ارزشهای علمی تفریحی خاص خود هستند.
6) ارزش زیبایی شناختی: پرندگان بسیار زیبا هستند انسان ها معمولاً پرندگان را سمبل لطافت و ظرافت می دانند تماشای یک زنبورخوار، سبزقبا، فلامینگو، هدهد و ... لذت فراوانی دارد که ناشی از زیبایی آنها است.
7) ارزشهای ادبی و هنری: پرندگان ریشه در تاریخ و ادب و هنر ایرانیان داشته‌اند. در ادبیات و شعر ایران به موارد فراوانی از کاربردهای نام و رفتار پرندگان بر می‌خورید که به خوبی توانسته است به شعرا و ادیبان ما در رساندن مفهوم و شیوایی کلام کمک کند. در هنرهای نقاشی، فیلمسازی، موسیقی و ... نیز پرندگان نقش بسزایی داشته و دارند. به طور نمونه می‌توان به نماد سر پرنده در تخت جمشید اشاره کرد که الهام گرفته از یک پرنده شکاری است. نمونه جالب دیگر تأثیر برخی پرندگان مانند بلبل و هما در ادبیات و هنر ایران است.
8) ارزش مذهبی: پرندگان در مسائل مذهبی نیز اثرگذار بوده‌اند. نمونه‌های جالب آن را می توان در داستان مرغ سلیمان و داستان سنگباران اصحاب فیل توسط ابابیل مشاهده کرد.
9) ارزش بیونیک: بشر همواره در تلاش بوده است تا از رفتارها و اندام‌های پرندگان الهام گرفته و در صنعت از آنها شبیه‌سازی و استفاده کنند. نمونه بارز این موضوع شبیه سازی بال هواپیما به شکل بال پرنده‌ها است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان