عوامل خارجی تغییر شکل زمین- باد و کویر
بر خلاف جریان آب که در مناطقی خاص و محدود به اطراف رودخانه‌هاست، جریان وزش باد در تمام مناطق کره زمین از قطب تا استوا وجود دارد. باد مانند آب جاری می‌تواند باعث فرسایش بر روی سنگ‌های سطح زمین شده و ذرات فرسایش داده را جابجا کند و در نهایت با کاهش انرژی، آن‌ها را رسوب دهد. با توجه به این که گیاهان معمولاً یکی از موانع فرسایش بادی و آبی هستند، لذا آثار پدیده‌های ناشی از باد را در مناطق بیابانی و خشک بهتر می‌توان مشاهده کرد.
فرسایش بادی
فرسایش توسط باد به 2 شکل صورت می‌گیرد که عبارتند از بادروبی و سایش.
در اثر فرآیند بادروبی، ذرات ریز یک منطقه از سطح زمین جابجا می‌شود و به مرور ذرات درشتی که قابلیت حمل آن‌ها توسط باد وجود ندارد، باقی می‌ماند. در نتیجه این فرآیند پوششی از دانه‌های درشت در سطح زمین باقی می‌ماند که این پوشش را اصطلاحاً سنگفرش بیابان میگویند. این نوع پوشش بیابانی را در بسیاری از بیابان‌های ایران می‌توان دید. فرسایش بادی در نواحی بیابانی، گاهی موجب تشکیل شیارها و فرورفتگی‌های طویل و عمیقی در رسوبات نرم می‌شود. این گونه شیارهای بادکَند معمولاً در جهت بادهای اصلی هر منطقه تشکیل می‌شود. تیغه‌های بین این شیارها را یاردانگ (کلوت) میگویند.
نوع دیگر از فرسایش بادی زمانی رخ می‌دهد که باد ذرات کوچکی مانند ماسه را با خود حمل می‌کند و به سایر اجسامی که در مسیر خود قرار دارد، می‌کوبد و در نتیجه این برخوردها، در سطح جسم ثابت تغییراتی ایجاد می‌شود. سایش بیشتر توسط ذراتی ایجاد می‌شود که در نزدیک سطح زمین حرکت می‌کنند. چون اندازه این ذرات معمولاً در حد ماسه است، لذا به این عمل، سایش ماسه‌ای نیز میگویند. گاه یک سنگ که اساساً از کانی نرم‌تری تشکیل شده، از سنگ دیگری که از کانی‌های مقاوم‌تر تشکیل شده اما دارای تعدد کانی است، پایداری بیشتری در برابر پدیده سایش دارد. یکی از عمده‌ترین دلایل این پدیده این است که هماهنگی و یکدستی در کانی‌های تشکیل دهنده یک سنگ باعث همسانی و یکنواختی مقاومت سنگ می‌گردد. اما سنگی که از انواع کانی‌ها تشکیل شده باشد، مقاومت ناهمسانی دارد. لذا در سنگ حفراتی که ناشی از حذف کانی نرمتر است، ایجاد می‌شود.
تپه‌های ماسه‌ای
تپه‌های ماسه‌ای، عوارضی هستند که توسط جریان باد ایجاد شده و در مناطق کویری و ساحلی به وفور دیده می‌شوند. ماسه‌هایی که همراه باد حرکت می‌کنند، با رسیدن به موانع، توقف کرده و بر روی هم جمع می‌شوند و برآمدگی‌هایی از ماسه به وجود می‌آورند که خود موجب تجمع بیشتر ذرات ماسه و سرانجام تشکیل تپه‌های ماسه‌ای می‌شود.
تپه‌های ماسه‌ای دارای شکل نامتقارن هستند و باد ذرات را در جهتی که شیب کمتری دارد به بالا می‌برد و از بخش دارای شیب زیادتر به پایین سقوط می‌دهد. در سطح این تپه‌های ماسه‌ای، امواج کوچکی از ماسه دیده می‌شود که به آن‌ها آثار موجی یا ریپل مارک میگویند.
برخان‌ها، تپه‌های ماسه‌ای هلالی شکل هستند که دامنه محدب وکم شیب آن‌ها در مقابل باد قرار دارد. برخان ها به صورت تلماسه های منفرد در سطح زمین جابجا می‌شوند. ماسه در دامنه‌های محدب رو به بالا حرکت می‌کند و در دامنه پرشیب و مقعر به پایین می‌افتد و در امتداد بازوهای برخان به جلو حرکت می‌کند و در نتیجه برخان جابجا می‌شود. پس می‌توان گفت کویر و باد عوامل خارجی در تغییر شکل زمین هستند.
مهمترین عوامل خارجی مؤثر در تغییر شکل زمین عبارتند از:
1) باران
2) رودخانه‌ها
3) آبشار
4) آبهای زیر زمینی
5) باد و کویر
6) کویر (بیابان)
دریافت مشاوره تخصصی رایگان