گونه خدنگ بزرگ
نام فارسی: خدنگ بزرگ
نام علمی: Herpestes edwardsii
نام انگلیسی: Indian Grey Mongoose
نام‌های محلی: نَمس، مانگوز، موش خرما، بلوچی: رِجگوک، سُن جل، رسو
خدنگ بزرگ جثه‌ای کوچک‌تر از سمور ولی به شکل موش دارد. پوزه کشیده، نوک تیز و چشم‌ها کوچک‌اند. گوش‌های گرد و کوتاه آن کمی از بین موها بیرون می‌آید. دم بلند و پرمو، دست و پا کوتاه با ناخن‌های بلند، قوی و جمع‌نشدنی، موها زبر و بلند، رنگ پشت گندمی، متمایل به حنایی، سر و دست و پا حنایی پررنگ و زیر شکم سفید است. معمولاً حلقه‌ای پهن و سفید در نزدیک پوزه مشاهده می‌شود.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری خدنگ بزرگ
طول سر و بدن خدنگ بزرگ 32 تا 48 سانتی‌متر، طول دم 30 تا 45 سانتی‌متر، طول پا 6.5 تا 8 سانتی‌متر، طول گوش 1.5 تا 2.5 سانتی‌متر و وزن 1.4 تا 2 کیلوگرم است. نرها بزرگ‌تر از ماده‌ها هستند. بدن دراز و باریک، دم بلند و پرمو، گوش‌های گرد و كوچک، دست و پای كوتاه با ناخن‌های بلند، قوی و جمع‌نشدنی، پوزه كشیده و نوک تیز و چشم‌هایی كوچک دارد. سطح بدن را موهای بلند و پرپشت فرا گرفته است كه در پشت به رنگ قهوه‌ای روشن تا قرمز حنایی و زیر شكم روشن‌تر و دم به رنگ بدن با انتهای قرمز تیره است.
ویژگی‌های زیستی خدنگ بزرگ
معمولا به صورت تکی یا جفت زندگی می‌کند. لانه زیرزمینی در هر جایی می‌تواند باشد، از شکاف صخره‌ها و درختان تا حفره‌های دیوارهای قدیمی. معمولا گروه خانوادگی نزدیک بهم زندگی كرده و لانه‌هایشان را مجاور هم حفر می‌كنند. شب‌ها در لانه استراحت كرده و روزها فعالیت می‌كند. بسیار کنجکاو، فعال، و چابک است. به سرعت می‌دود و به خوبی از درخت بالا می‌رود. در موقع دعوا، پشت خود را قوز می‌کند و حالت تهدیدآمیزی به خود می‌گیرد. در موقع خطر به پشت می‌خوابد و از خود دفاع می‌کند.
تغذیه: خدنگ بزرگ همه چیزخوار است. ولی مواد حیوانی را ترجیح می‌دهد. غالباً از موش‌ها، جربیل‌ها، پرندگان و تخم آنها، مار، مارمولک، حشرات، کرم‌ها و حتی مواد گیاهی مانند میوه تغذیه می‌کند. معمولاً طعمه خود را تعقیب می‌کند و با گاز گرفتن سر یا گردن او را می‌کشد.
خصوصیات: به خاطر کشتن مارهای سمی شهرت دارد. موهای بلند و انبوه، آنها را در مقابل گزش مارها محافظت می‌كند. در کنترل آفت‌های اراضی کشاورزی، به‌ویژه جوندگان نقش مهمی دارد.
تولید مثل: احتمالاً در تمام فصول قادر به تولید مثل است. جفت‌گیری 3 تا 5 دقیقه طول می‌کشد. دوره بارداری 60 تا 65 روز است. 2 تا 4 بچه می‌زاید. چشم‌های نوزادان در 2 هفتگی باز می‌شوند. در 2 سالگی قادر به تولیدمثل هستند و ممکن است تا 3 بار در سال تولیدمثل کند. نر و ماده در پرورش بچه‌ها باهم همکاری دارند. در اسارت تا 11 سال زندگی می‌کند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی خدنگ بزرگ در ایران
خدنگ بزرگ در علف‌زارها و درخت‌زارهای تنک نیمه جنوبی کشور تا اصفهان و گاهی اوقات در مناطق کوهستانی زیست می‌کند. اغلب در باغ‌ها و نخلستان‌های نزدیک روستاها دیده می‌شود. در جنوب کشور از بلوچستان تا جنوب کرمان، فارس و بوشهر با فراوانی نسبتا مناسبی یافت می‌شود.
پراکنش جهانی خدنگ بزرگ
خدنگ بزرگ در دنیا از عربستان تا هندوستان پراکندگی دارد.
وضعیت حفاظتی خدنگ بزرگ
خدنگ بزرگ در طبقه کمترین نگرانی (LC) فهرست سرخ IUCN و پیوست III کنوانسیون CITES قرار دارد. درمورد این گوشتخوار کمتر مطالعه شده و ارزیابی وضعیت آن در زیستگاه‌هایش ضروری است اما با توجه به مفید بودن و عدم شکار آن، خطری جدی نسل این حیوان را به‌خصوص در مناطق بلوچستان تهدید نمی‌کند.
طبقه‌بندی گونه خدنگ بزرگ
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
- گونه خدنگ کوچک
- گونه خدنگ بزرگ
External Features: BL 32 to 48 cm, TL 30 to 45 cm, FL 6.5 to 8 cm, EL 1.5 to 2.5 cm and W 1.4 to 2 kg. Males are larger than females. The body is long and slender with a long tail covered with coarse hairs, ears are round and small, fore and hind limbs are short with long non-retractable and strong claws, the snout is elongated and pointed and the eyes are small. The body is covered with long and dense hairs which are light brown to red fawn on the back and lighter on the belly. The color of the tail is similar to the body and has a dark reddish tip.
Biological Features: The species usually lives alone or in pairs. Burrows can be found in a large range of setting from rocks and tree crevices to holes in the walls of ruined buildings. Family members usually dig their burrows close to each other. They rest in the burrow at night and start their activity during the day. Food is diverse, consisting of rodents, snakes, lizards, amphibians, birds, bird eggs, insects and even plant matter such as fruits. They are noted for killing snakes; protected by their long and dense hairs against snake bites. The Indian Grey Mongoose plays an important role in controlling agricultural pests such as rodents. It can produce 3 litters per year. After a gestation period of 60 to 65 days, 2 to 4 young are born. The animals can live up to 11 years in captivity.
Habitat, Distribution and Abundance: The species inhabits grasslands and sparse woodlands of southern Iran extending north to Esfahan. Sometimes it is found in mountainous areas. Usually, it is found in gardens and groves close to villages. It is found in good numbers in southern Iran.
Conservation Status: The species is categorized as “Least Concern”(LC) by the IUCN and listed in Appendix III of CITES. Few studies have been carried out on this species and an evaluation of its situation is needed.