گونه سنجاب ایرانی Sciurus anomalus
نام فارسی: سنجاب ایرانی
نام علمی: Sciurus anomalus
نام انگلیسی: Persian Squirrel, Caucasian Squirrel
نام‌های محلی: (کردی: سموره) (لری: سمورک، دارتوکِنک، بری‌خور)
ویژگی‌های ظاهری گونه سنجاب ایرانی
طول سر و بدن 190 تا 210 میلی‌متر، طول دم 128 تا 143 میلی‌متر، طول کف پای عقب 50 تا 60 میلی‌متر، طول گوش 27 تا 29 میلی‌متر و وزن 330 تا 430 گرم است. جثه‌ای متوسط و دمی بلند و پشمالو دارد. رنگ بدن در پشت خاکستری با سایه‌ای از قرمز حنایی و زیر بدن زرد رنگ است. دم پر مو و کوتاه‌تر از طول سر و تنه است. رنگ سطح پشتی دم قرمز حنایی و زیر دم روشن‌تر است. ناخن‌های نازک و بلندی دارد که قسمت قاعده‌ای آن تیره و بقیه روشن است. چشم‌های درشت و گوش‌های به نسبت بلندی دارد.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های زیستی گونه سنجاب ایرانی
گونه سنجاب ایرانی روزگرد است. بیشتر در اوایل صبح و عصر فعالیت دارد. معمولا به صورت انفرادی روی درختان دیده می‌شود. حیوان بسیار فعال و چابکی است و در موقع احساس خطر به وسیله ناخن‌های بلند و تیزش به سرعت از درخت بالا رفته و با استفاده از دم بلند و پشمالویش که به ایجاد تعادل کمک می‌کند از شاخه‌ای به شاخه دیگر می‌پرد. اگر چنانچه از درخت به پایین بیفتد به ندرت مجروح می‌شود. اگر چه کمتر به داخل آب می‌رود ولی می‌تواند به خوبی شنا کند. معمولا لانه نمی‌سازد و بیشتر از حفره و سوراخ درخت‌ها به عنوان لانه استفاده می‌کند و داخل لانه را از خزه، برگ و علوفه خشک می‌پوشاند. در مناطق سردسیر زمستان‌ها کمتر مشاهده می‌شود اما اطلاع دقیقی از زمستان خوابی این گونه در دست نیست.
خوراک سنجاب ایرانی: از دانه، میوه، جوانه، برگ، پوست درختان مختلف مانند بلوط، گردو، فندق، بادام و توت و احتمالاً از تخم و جوجه پرندگان تغذیه می‌کند. در موقع غذا خوردن ترجیح می‌دهد که بر روی دو پا بنشیند و غذا را با دست نگه دارد. برای فصل زمستان مقدار زیادی مواد غذایی و به خصوص دانه بلوط را در سوراخ‌های زمین، زیر ریشه، یا سوراخ درختان مخفی می‌کند.
تولید مثل سنجاب ایرانی: جفت‌گیری از فصل بهار شروع می‌شود و پس از حدود 40 روز 2 تا 4 بچه کور و بی‌مو می‌زاید. بچه‌ها در 1 سالگی بالغ می‌شوند. هر سال 2 الی 3 بار تولیدمثل می‌کند.
طول عمر سنجاب ایرانی: طول عمر در اسارت حدود 15 سال است.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه سنجاب ایرانی در ایران
گونه سنجاب ایرانی وابسته به جنگل‌های بلوط زاگرس است ولی به ندرت در باغ‌های گردو در حاشیه این جنگل‌ها ساکن می‌شود. در غرب رشته کوه‌های زاگرس از آذربایجان غربی تا فارس پراکندگی دارد. سنجاب ایرانی معمولا درختان بلند و کهنسال بلوط را به درختان کوتاه و پر شاخ و برگ ترجیح می‌دهد. در مناطق حفاظت شده به نسبت فراوان است.
پراکنش جهانی گونه سنجاب ایرانی
پراکندگی سنجاب ایرانی در دنیا در غرب و جنوب غربی آسیاست.
آثار و نمایه‌های گونه سنجاب ایرانی
لانه سنجاب ایرانی: سنجاب ایرانی در تنه درخت، جایی که یک شکاف یا سوراخ طبیعی وجود داشته باشد و یا توسط دارکوب‌ها ایجاد شده باشد لانه خود را می‌سازد. آنها این شکاف‌ها و سوراخ‌ها را در داخل بدنه درخت گسترش داده و محیط مناسب لانه خود را با مفروش کردن آن توسط برگ‌های خشک شده و علف‌های نرم، پرها، مو یا هر چه که به دست می‌آورد ایجاد می‌کند. لانه سنجاب ایرانی تنها 1 سوراخ ورودی دارد که قطر آن تقریباً 5 سانتی‌متر است.
وضعیت حفاظتی گونه سنجاب ایرانی
فهرست سرخ IUCN در طبقه کمترین نگرانی (LC) قرار دارد. اما در ایران هر ساله تعداد زیادی سنجاب ایرانی برای فروش به عنوان حیوان خانگی صید می‌شود. همچنین تخریب جنگل‌های زاگرس به عنوان تنها زیستگاه این گونه تهدید دیگری برای این سنجاب به شمار می‌رود.
طبقه بندی گونه سنجاب ایرانی
سایر اعضای خانواده سنجاب‌ها را بشناسیم
- گونه سنجاب ایرانی
- گونه سنجاب زمینی ناخن‌دراز
- گونه سنجاب زمینی زرد
- گونه سنجاب زمینی پیراحمد (سنجاب آسیای صغیر)
- گونه سنجاب بلوچی (سنجاب نخلی)
External Features: HB 190-210mm, T 128-143mm, HF 50-60mm, E 27- 29 mm and W about 330-430 gr. The body size of this species is medium with a long and bushy tail. The upper parts are brown with a tint of russet red and the under parts are yellow. The tail is shorter than the head-body length. The top of the tail is russet red and lighter on the bottom. The claws are delicate and long with a dark base becoming lighter towards the tips. The eyes are large and the ears relatively long.
Biological Features: This species is diurnal, it is mostly observed in early mornings and evenings. The animal is often observed singly in trees where it is very active and agile. When threatened it climbs up the tree with the help of its claws and jumps from one branch to the other. It is seldom injured when it falls on the ground. Although seldom entering water it can swim well. The Persian squirrel feeds on fruits, seeds, acorns, walnuts, hazelnuts, almonds and berries and occasionally feeds on bird eggs and chicks. It does not usually make a nest and uses cervices and holes of trees as nest. The nest is lined with mosses and dry vegetation. It is seldom observed during winter in cold regions but no evidence is available on its hibernation. It produces two to three litters per year of 2 to 4 young. It lives up to 15 years in captivity.
Habitat, Distribution and Abundance: The preferred habitat of the species in Iran is Zagros Oak forests though it is also occasionally observed in orchards. It is distributed in the western parts of the Zagros Mountains from West Azarbaijan to Fars province; escaped individuals can be found in coniferous plantations in Tehran. This squirrel usually prefers tall and mature trees. The squirrel is relatively abundant in protected areas.
Conservation Status: This species is listed as “Least Concern” (LC) by the IUCN Red List. However, many Persian squirrels are captured every year to be sold in markets as pets. Destruction of the Zagros forests seem to be the most serious threatening factor.