خانواده سنجابک‌ها FAMILY GLIRIDAE
سنجابک‌ها از نظر شکل ظاهری و طرز زندگی شباهت زیادی به سنجاب دارند. از نظر طبقه‌بندی آنها را بین موش‌ها و سنجاب‌ها می‌دانند. به استثنای سنجابک‌های دم موشی بقیه سنجابک‌ها، دمی پر مو و پشمالو دارند.
تفاوت سنجابک‌ها و سنجاب‌ها: برخلاف سنجاب‌ها که فقط بالای دم، مو دارند، در سنجابک‌ها، موهای بلند در دو سطح دم آنها مشاهده می‌شود.
ویژگی‌های ظاهری خانواده سنجابک
چشم‌ها درشت و برجسته، گوش‌ها گرد و قابل رویت هستند. دست‌ها 4 انگشت بلند و مشخص و پاها 5 انگشت دارند. انگشتان کمی گوشتالو هستند تا بتوانند بهتر به شاخه‌های درختان بچسبند و از آنها بالا بروند. سنجابک‌ها 4 دندان فکی (3 آسیا و 1 پیش آسیا) در هر طرف فک بالا و پایین دارند.
گونه سنجابک جنگلی
ویژگی‌های زیستی خانواده سنجابک
سنجابک‌ها شب‌گرد هستند. اغلب بر روی درختان یا بوته‌های زیر آن زندگی می کنند (به استثنای سنجابک‌های دم موشی). حس شنوایی آنها بسیار قوی است. معمولاً خواب زمستانی طولانی دارند، در موقع خواب، درجه حرارت بسیار کاهش می‌یابد و بدن کاملاً بی‌حس می‌شود.
گونه سنجابک دم موشی کپه داغ
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
آثار و نمایه‌های خانواده سنجابک
ردپای سنجابک: سنجابک‌ها در هر دست و پا 5 انگشت دارند و انگشت اول در دست به قدری کوچک است که اثری از آن در ردپا دیده نمی‌شود. این انگشت در پاها نیز از دیگر انگشتان کوچک‌تر است. ردپاهای سنجابک‌ها شبیه ردپای سنجاب‌ها است اما نسبت به آنها کوچک‌تر است. اثر دست دارای طول تقریبی 2 سانتی‌متر و عرض 2.2 سانتی‌متر و اثر پا نیز دارای طول تقریبی 3 سانتی‌متر و عرض 2.5 سانتی‌متر است. اثر پنجه‌ها به ندرت در ردپا دیده می‌شود و پینه انگشتی دست نسبت به پینه انگشتی سنجاب‌ها دارای اثری با انحنای کمتر است.
ارزش اقتصادی سنجابک‌ها
سنجابک‌ها با جمع آوری و دفن دانه گیاهان نقش مهمی در تولید مثل و ازدیاد گیاهان به عهده دارند. پوست و گوشت بعضی از سنجابک‌ها از قبیل "اشگول" در بعضی از کشورها استفاده می‌شود. گاهی اوقات سنجابک‌ها خساراتی به باغداران وارد می‌کنند. در حال حاضر به علل مختلف از جمله شکار بی‌رویه سمورها که شکارچی اصلی اشگول هستند، جمعیت این حیوان به شدت افزایش یافته و به صورت آفتی جدی برای درختان میوه درآمده است. بعضی از باغداران برای جلوگیری از بالا رفتن این حیوان از درختان میوه قسمت پایین ساقه درخت را با استفاده از ورقه‌های صاف حلبی که به علت لغزندگی مانع بالا رفتن حیوان می‌گردد، می‌پوشانند.
گونه سنجابک درختی
وضعیت فعلی سنجابک‌ها
در مقایسه با اغلب جوندگان، سنجابک‌ها قدرت تطابق کمتری با زیستگاه‌های مختلف دارند و به همین علت پراکندگی‌شان کمتر است. تولید مثل آنها نسبتاً کم است. معمولاً 1 یا 2 بار در سال می‌زایند. دشمن طبیعی سنجابک‌ها جغد، گربه‌های وحشی، سمور و راسو هستند. این حیوانات سنجابک‌ها را در حین فعالیت شبانه یا در موقع خواب زمستانی شکار می‌کنند. از وضعیت فعلی گونه‌های این خانواده اطلاع دقیقی در دست نیست. بعضی از گونه‌ها نظیر اشگول جمعیت بالایی دارند و خطری جدی آنها را تهدید نمی‌کند. ولی برخی دیگر از قبیل سنجابک دم موشی ایرانی در معرض خطر انقراض قرار دارند.
از خانواده سنجابک‌ها در ایران تاکنون 4 گونه شناسایی شده است:
- گونه سنجابک جنگلی (اشگول)
- گونه سنجابک درختی
- گونه سنجابک دم موشی کپه داغ
- گونه سنجابک دم موشی زاگرسی (ایرانی)
