تعریف و اهمیت تنوع زیستی

تنوع زیستی در ساده‌ترین تعریف به سطوح مختلف زندگی بر روی زمین، همچنین به گوناگونی زیستی این نوع از حیات اشاره دارد و از سه مفهوم مرتبط، تنوع ژنی، تنوع گونه و تنوع زیست بوم (اکوسیستم) تشکیل شده است در نگاهی دقیق تر تعداد گونه‌های گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم‌ها، تنوع شگفت‌انگیز ژن ها در این گونه‌ها، تفاوت بسیار در اکوسیستم‌های موجود در سطح سیاره زمین –از قبیل بیابان ها، جنگل‌های بارانی، تپه‌های مرجانی- همه بخشی از تنوع زیستی زمین هستند.تنوع زیستی که امروز شاهد آن هستیم، محصول میلیاردها سال تکامل موجودات است که به وسیله فرآیندهای طبیعی و البته به‌طور فزاینده‌ای تحت تأثیر انسان به وجود آمده است. زمانی یک گونه از بین می رود، در واقع محصول میلیون ها سال زمان و صرف انرژی که منجر به تکامل آن گونه شده است از بین رفته است. انقراض یک گونه سفری بی بازگشت است و همه تلاش ها و ثروت های جهان برای بازگرداندنش بی‌ثمر خواهد بود بنابراین، ما بخش جدایی ناپذیر از این تنوع زیستی و به طور کامل وابسته به آن هستیم.
با توجه به این که تنوع زیستی سرمایه ای عمومی و متعلق به همگان است، متأسفانه بشر با سوء رفتار در طبیعت، زمینه انقراض تنوع زیستی و نابودی زیستگاه ها را ایجاد کرده که مشکلات فراوانی برای ادامه حیات و بقا در زمین به وجود آورده است.ترکیب عملکرد تمام گونه ها در مجموع، باعث افزایش توانایی اکوسیستم و افزایش مقاومت در برابر انواع مختلف صدمات و خسارات احتمالی، همچنین بهبود و بازسازی خسارات وارده می شوند.
تنوع در گونه ها، اکوسیستم ها و مناظر طبیعی یکی از مهم‌ترین عوامل جذب گردشگری و در نتیجه آن رشد اقتصادی می باشد. به عبارت دیگر، حفظ تنوع زیستی می تواند علاوه بر کمک به محیط زیست و حفظ جمعیت های حیات وحش، به یک منبع مناسب برای جذب گردشگر نیز تبدیل شود. آنچه که حفظ تنوع زیستی را برای ما انسان ها دارای اهمیت ویژه ای می کند نقش و کارکرد تنوع زیستی در تامین غذا، تامین معاش، کاربردهای پزشکی، تجارت و صنعت، کاربرد کشاورزی و بسیاری کاربردهای دیگر آن است.
تنوع زیستی برای انسان بسیار مهم می‌باشد زیرا تنوع و افزایش گونه‌های گیاهی به معنی افزایش محصولات غذایی برای انسان و تنوع و افزایش گونه‌های جانوری به معنی پایدار بودن محیط زیست در جهت تعادل طبیعت می‌باشد. برای نمونه در یک اکوسیستم به دنبال ا افزایش شکار پرندگانی که از ملخ ها تغذیه می کنند، جمعیت ملخ ها به طور بی رویه افزایش می یابد و ملخ ها برای تامین غذا به طور دسته ای به مزارع کشاورزی حمله ور می شوند. این تخریب مزارع حاصل بر هم زدگی تنوع زیستی و تعادل اکوسیستم است.
برای افزایش آگاهی‌ها از مسائل مربوط به تنوع زیستی، سازمان ملل در سال 1992 کنفرانسی را درباره حمایت از محیط زیست در ریودوژانیرو برگزار کرد که یکی از دستاوردهای آن انعقاد پیمان تنوع زیستی است که ایران هم این معاهده را در سال 1375 تصویب کرد و به آن پیوست.در قرن حاضر،کاهش تنوع زیستی به طور عمده، نتیجه‌ بازخورد فعالیت‌های انسانی و تهدیدی جدی برای ادامه‌ حیات او در کره‌ زمین است.با ویرانی زیستگاه‌ها، برداشت بیش از حد از زمین‌های کشاورزی و آب‌های زیرزمینی و آلودگی آنها در اثر افزایش بی‌رویه‌ جمعیت، تغییر اقلیم و سایر مشکلات بوجود آمده در اثر بی‌توجهی‌ها، روند نابودی تنوع زیستی جهان همچنان ادامه دارد.
با توجه به اینکه منابع بیولوژیکی، یک دارایی و سرمایه با توان بالقوه برای زیستن پایدار در زمین را تشکیل می دهند، اقدامات فوری و قاطع برای حفظ ژن‌ها، گونه‌ها و بوم سازگان‌ها با کاربست مدیریت پایدار، امری ضروری و حیاتی است.
سازمان ملل متحد ابتدا، 29 دسامبر 1993 (تاریخ تشکیل کنوانسیون تنوع زیستی) را به ‌عنوان روز بین‌المللی تنوع زیستی تعیین کرد اما در دسامبر 2000 مجمع عمومی این سازمان، با هدف افزایش سطح درک و آگاهی از مسائل مربوط به تنوع زیستی، 22 می را روز بین المللی تنوع زیستی (IDB) نامگذاری کرد.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان