خانواده موش ها FAMILY MURIDAE
خانواده موشها- گونه جرد تریست رام
خانواده موشها در ایران پراکندگی وسیعی دارند. در گذشته این خانواده شامل 4 زیرخانواده به نام هامستر، ول، جربیل و موش بود ولی در حال حاضر (با توجه به بررسی‌های ژنتیکی انجام شده)، هامسترها و همچنین ول‌ها از این خانواده جدا و 2 خانواده مجزا را تشکیل داده‌اند ولی جربیلها و موشها همچنان 2 زیرخانواده از خانواده موشها به شمار می‌روند. در خانواده موشها دندان‌های نیش و پیش آسیا وجود ندارد (مجموعاً 16 دندان دارند).
از خانواده موشها تا کنون 28 گونه در 2 زیرخانواده جربیلها و موشها در ایران شناسایی شده است.
زیر خانواده جربیل ها GERBILINAE
این زیرخانواده در ایران شامل 4 جنس است، که جنس Meriones به‌نام «جرد» و بقیه «جربیل» نامیده می‌شوند. گونه‌های این زیرخانواده اندازه‌های متفاوتی دارند. بعضی از آنها کوچک و شبیه موش‌های کوچک (Mouse) هستند، برخی دیگر جثه‌ای بزرگتر شبیه موش‌های بزرگ (Rat) دارند. تشخیص ظاهری این زیرخانواده از زیرخانواده موشها قدری مشکل است.
گونه جربیل بلوچی
ویژگی‌های ظاهری
یکی از تفاوت‌های ظاهری این جانوران پوشیدگی سطح دم از مو و وجود موهای کلفت و بلند سیاه یا قهوه‌ای در قسمت انتهایی دم است. در صورتی که دم در اغلب موشها لخت، بی‌مو و فلس‌دار است. در سطح ساینده دندان‌های آسیای فک بالا حلقه‌هایی وجود دارد، دست‌ها کوتاه، معمولاً دارای 4 انگشت، پاها نسبتاً بلند و دارای 5 انگشت، دم بلند و معمولاً بلندتر یا به اندازه طول سر و تنه است. برخلاف دوپاها در موقع راه رفتن از دست‌ها نیز استفاده می‌کنند.
ویژگی‌های زیستی
جردها و جربیلها اغلب در دشت‌ها و مناطق باز و خشک سکونت دارند. در زیرزمین لانه می‌سازند. اغلب به صورت اجتماعی زندگی می‌کنند. برخی در شب و برخی در روز فعال هستند. غذای اصلی آنها را مواد گیاهی تشکیل می‌دهد، گاهی هم از مواد حیوانی نظیر حشرات تغذیه می‌کنند. به آب کمی احتیاج دارند. معمولاً آب مورد نیاز بدن را از مواد غذایی تأمین می‌کنند. در موقع غذا خوردن اغلب روی پاها می‌نشینند و غذا را به وسیله دست‌ها به جلوی دهان می‌آورند. معمولاً قلمرو مشخصی دارند که محدوده آن را از طریق غده‌های تولید بو، که در ناحیه شکم قرار دارد، علامت‌گذاری می‌کنند. تولید مثل آنها محدود است و بستگی به میزان بارندگی دارد. در سال‌های پرباران چندین بار می‌زایند، مدت آبستنی بسیار کوتاه و معمولاً 3 تا 4 هفته است.
ارزش اقتصادی
جردها و جربیلها با زیر خاک کردن دانه‌های گیاهان به‌خصوص بذر گیاهان کوری از قبیل تاغ به تکثیر آنها کمک می‌کنند. علاوه بر آن غذای مناسبی نیز جهت حیوانات طعمه‌گیر محسوب می‌شوند. در مواردی به محصولات کشاورزی خساراتی وارد می‌سازند. عده‌ای نیز ناقل بیماری‌هایی به انسان هستند. جربیل بزرگ یکی از ناقلین بیماری سالک به انسان است.
وضعیت فعلی
دشمنان طبیعی جربیلها و جردها پرندگان شکاری به‌خصوص جغدها، پستاندارانی از قبیل روباه، گربه، راسو و همچنین مارها هستند، از وضعیت فعلی اکثر گونه‌ها اطلاعاتی در دست نیست، به نظر می‌رسد خطری جدی نسل آنها را تهدید نمی‌کند.
از زیر خانواده جربیلها در ایران تا کنون 15 گونه شناسایی شده است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
زیر خانواده موش ها MURINAE
اعضاء این زیرخانواده دارای جثه‌های متفاوتی هستند. اغلب موش‌های کوچک (Mouse) و موش‌های بزرگ (Rat) نامیده می‌شوند. در موشها برخلاف رت‌ها طول کلی بدن کمتر از 250 میلی‌متر، طول دم کمتر از 110 میلی‌متر، طول جمجمه کمتر از 35 میلی‌متر طول نخستین دندان آسیای فک بالا بیشتر از مجموع دومین و سومین آسیای فک بالا است. اعضای این زیرخانواده جثه کوچک (موش خانگی 12 گرم) تا بزرگ (موش قهوه‌ای 500 گرم) پوزه کشیده، گوش‌های متوسط، چشم‌های درشت، و دمی دراز با موهای بسیار کم و حلقه‌های مشخص دارند. در سطح ساینده دندان‌های آسیا حلقه‌هایی وجود دارد که وجه تمایز آنها با هامستر، ول، و جربیل است. اعضای این زیرخانواده عموماً شب‌گرد هستند، خواب زمستانی ندارند و در تمام طول سال فعال هستند.
گونه موش خانگی
ارزش اقتصادی
بعضی از موشها نظیر موش خانگی و موش قهوه‌ای، به‌خصوص فرم تغییر رنگ یافته سفید آنها نقش مهمی در انجام آزمایش‌های دارویی و تحقیقات در زمینه‌های ایمنولوژی، اپیدمیولوژی، ژنتیک و فیزیولوژی دارد. از طرفی این جانوران طعمه خوبی برای گوشت‌خواران بوده و نقش عمده‌ای در بقاء این جانوران، که خود در حفظ تعادل طبیعت مؤثرند، ایفاد می‌کنند. موشها تولیدمثل زیادی دارند و به علت تغذیه از مواد مختلف گیاهی و جانوری همه ساله خسارت هنگفتی از طریق خوردن و آلودن مواد غذایی، از بین بردن وسایل زندگی، جویدن عایق سیم‌های برق و ایجاد آتش‌سوزی، تخریب کانال‌های آبیاری، لوله‌ها و حتی سوراخ کردن سدهای بتونی، وارد می‌سازند، موشها در انتقال برخی از امراض نظیر طاعون و تیفوس و برخی از انگل‌های داخلی به انسان نیز نقش مهمی بر عهده دارند. بر اساس بررسی‌های انجام شده بیش از 40 نوع بیماری فقط توسط موش‌های قهوه‌ای و سیاه به انسان منتقل می‌شوند.
وضعیت فعلی
دشمن طبیعی موشها، پرندگان شکاری به خصوص جغد، گربه، راسو، روباه و مار هستند. اکثر گونه‌ها از جمعیت زیادی برخوردارند و خطری نسل آنها را تهدید نمی‌کند.
از زیرخانواده موشها در ایران تا کنون 13 گونه شناسایی شده‌است.
زیر خانواده جربیلها
- گونه جربیل سبزه (کرمانی، تیره)
- گونه جربیل چیزمن (پاسفید)
- گونه جربیل میان رودان (بین النهرین)
- گونه جربیل بلوچی
- گونه جربیل کوتوله
- گونه جرد ساندوال (ناخن زرد)
- گونه جرد بیابانی هندی
- گونه جرد لیبی
- گونه جرد نیمروز
- گونه جرد ایرانی
- گونه جرد تریست رام
- گونه جرد وینوگرادف (پاسرخ/ آذری)
- گونه جرد زارودنی
- گونه جربیل بزرگ
- گونه جربیل هندی
زیر خانواده موشها
- گونه موش خاردار
- گونه موش کشتزار گلو زرد
- گونه موش کشتزار هیرکانی
- گونه موش کشتزار اورال
- گونه موش کشتزار استپی
- گونه موش کشتزار ابن سینا
- گونه موش بیشه هندی
- گونه موش خانگی
- گونه موش مقدونی
- گونه موش ورامین (نزوکیای دم کوتاه)
- گونه موش قهوه‌ای
- گونه موش سیاه
- گونه موش هیمالیایی (ترکستانی)