گونه سارگپه پا بلند Long-legged Buzzard
نام فارسی: سارگپه پا بلند
نام علمی: Buteo rufinus
نام انگلیسی: Long-legged Buzzard
نام‌های محلی: ترکی: اوزون ایاخ سار، کردی: باشووی لاق دریژ، گیلانی: الوغ
زیرگونه‌‌های سارگپه پا بلند
سارگپه پابلند 2 زیرگونه دارد. زیرگونه rufinus از شرق اروپا تا آسیای مرکزی و کشورهای خاورمیانه و زیرگونه cirtensis در شمال آفریقا که از موراکو تا مصر پراکنش دارد.
ویژگی‌های ظاهری گونه سارگپه پا بلند
طول بدن 50 تا 65 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 126 تا 148 سانتیمتر است. سارگپه‌ای درشت جثه و تا حدی شبیه به سارگپه معمولی است و در ریخت‌های متنوع از قرمز مایل به قهوه‌ای تا قهوه‌ای مایل به سیاه دیده می‌شود. نر و ماده همشکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده بالغ معمولاً روتنه قهوه‌ای با سر کمرنگ‌تر دارد. دم اغلب دارچینی یکنواخت و فاقد نوارهای عرضی است. شاهپرهای اولیه و ثانویه سفید و در انتها تیره‌رنگ هستند و نوار سیاهی در لبه عقبی بال‌ها تشکیل می‌دهند. همچنین لکه تیره و مشخصی در خم بال‌ها دارد. زیرتنه نیز قهوه‌ای روشن، قرمز مایل به قهوه‌ای تا قهوه‌ای مایل به سیاه است. پرنده نابالغ شبیه به پرنده بالغ ولی روشن‌تر است. همچنین دم روشن‌تر و نوارهای عرضی کاملاً مشخصی دارد.
ویژگی‌های زیستی گونه سارگپه پا بلند
پرنده بومی ایران است. استپ‌های خشک و نیمه‌خشک، مراتع، حاشیه بیابان‌ها، تپه‌ها و کوهستان‌ها را ترجیح می‌دهد. رفتاری شبیه به سارگپه معمولی دارد و اغلب به تنهایی یا جفت و در زمان مهاجرت در دسته‌های کوچک دیده می‌شود.
- پرواز و شکار: کم‌تحرک و آرام است و پروازی آهسته‌تر و نرمتر از سارگپه معمولی دارد. اغلب به مدت طولانی روی صخره‌ها، تپه‌ها، روی زمین (در استپ‌های باز) و گاهی روی درخت‌ها در اراضی باز می‌نشیند و طعمه خود را جستجو کرده و با یک شیرجه سریع به آن حمله‌ور می‌شود.
- تغذیه: بیشتر از پستانداران کوچک، خزندگان و حشرات بزرگ تغذیه می‌کند.
- تولید مثل: جوجه‌آوری از اواسط اسفند تا اواسط فروردین آغاز می‌شود. تک همسر است و آشیانه‌اش توده بزرگی از ساقه‌ها و شاخه‌های درختان است که آن را در بیرون‌زدگی‌های صخره‌ای و اغلب در پناه بوته‌ها و به ندرت روی درخت بنا می‌کند و درونش را با ساقه‌های نازک، علوفه و کرک می‌پوشاند. معمولاً 2 تا 3، گاهی 4 تا 5 تخم نیمه بیضی کوتاه یا بیضی، سفید مایل به سبز تا سفید، با خال‌های قهوه‌ای، خاکستری رنگ پریده و ارغوانی و به ابعاد 47 × 60 میلیمتر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 28 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند و پرورش آن‌ها 40 تا 42 روز طول می‌کشد.
زیستگاه گونه سارگپه پا بلند
این پرنده در دشت‌های وسیع، نواحی نیمه بیابانی، کوهستان‌ها و مناطق بی درخت به سر برده و معمولاً روی زمین و گاهی نیز روی تک درخت‌ها آشیانه می‌سازد. در ایران بومی و نسبتا فراوان است. سارگپه پا بلند در محیط‌های باز، درختزارها با درختان خزان‌پذیر، تپه ماهورها و در زیستگاه کوهستانی زیست می‌کند. نسبت به سارگپه Buteo buteo vulpinus در ارتفاع بالاتری زیست می‌کند.
مکان‌های مهم زادآوری در ایران
در نواحی مرتفع ایران مانند رشته کوه‌های البرز و زاگرس تا شمال‌غرب و در امتداد زاگرس تا شمال استان سیستان و بلوچستان زادآوری دارد.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
پراکندگی گونه سارگپه پا بلند
- پراکنش در جهان: سارگپه پا بلند از جنوب و شرق اروپا تا آسیای میانه، کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا پراکنش دارد.
- پراکنش در ایران: به تعداد فراوان مقیم استپ‌ها، تپه ماهورها و کوهستان‌های کشور است. همچنین در سایر نواحی پست نظیر جنوب دریای کاسپین، سواحل خلیج فارس و استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان زمستان‌گذرانی می‌کند. در تمام مناطق مرتفع زاگرس و البرز و حواشی آن‌ها بومی است و در زمستان در سراسر ایران پراکنش دارد.
- پراکنش در تهران: به صورت مهاجر عبوری بارها در آسمان شهر تهران مشاهده شده است اما به داخل شهر (مانند پارک‌ها، فضاهای سبز و ...) وارد نمی‌شود
مهاجرت سالیانه (کوچ) گونه سارگپه پا بلند
بیشترین جمعیت زادآور سارگپه پابلند در کشورهای حاشیه دریای مازندران، بین دریای سیاه و مدیترانه و جنوب اروپا است. در پاییز و زمستان‌ها این گونه به سمت جنوب مهاجرت می‌کند.
وضعیت حفاظتی گونه سارگپه پا بلند
در فهرست پرندگان حمایت شده ایران قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.
صدای پرنده سارگپه پا بلند
صدای این پرنده شبیه سارگپه معمولی، اما آرام است.
روش‌های شناسایی گونه سارگپه پا بلند
- شناسایی در حالت پرواز از راه دور: پرهای پوششی پشت بدن خاکی رنگ است. دم و سر رنگ کاملاً روشن دارند. تعداد انگشتان 5 عدد است (در عقاب‌ها 6 یا 7 عدد است). زیر بدن روشن دیده می‌شود اما لکه مچی، شکم و پهلوها تیره هستند. فاز تیره، شبیه فرم تیره سارگپه معمولی (استپی) است اما نوع پرواز متفاوت دارد. پروازش قوی‌تر با بال‌زدن‌های عمیق‌تر و اوج‌گیری در دایره‌های بزرگ‌تری انجام می‌شود. در سیلوئت‌ها بال‌های بزرگ‌تری نسبت به یدن دارد و سر و منقار که از بدن جلو زده، بزرگ دیده می‌شود (مانند عقاب‌ها). در حال بال‌بازرَوی بال‌ها در بازو کمی برآمدگی دارد اما در اوج‌گیری بال‌ها بع صورت "V" باز است.
- شناسایی در حالت پرواز از نزدیک: فاز معمولی سارگپه پا بلند به سادگی قابل شناسایی است. از نمای زیر سر و صورت، بالای سینه، پرهای پوششی زیر دم و دم روشن (حنایی روشن) است و کنتراست خوبی با تیرگی شکم و پهلوها دارد. در زیر بال‌ها، در قسمت مچ لکه سیاه گردی وجود دارد. داخل دست‌ها در پایه‌ی شاهپرهای اولیه و پایه دم روشن دیده می‌شود. در فاز رنگی تیره بسیار شبیه به فرم تیره سارگپه استپی هستند. در این فاز رنگی، در دم یک بند تیره وجود دارد که ممکن است با طرح دم در سارگپه پا بلند Buteo lagopus شباهت داشته باشد.
- شناسایی در حالت نشسته: بسیار شبیه به سارگپه استپی اما بزرگتر و کشیده‌تر است و سر کوچکتر. سر و گردن کرم روشن است و یک خط چشمی محو در پشت چشم‌ها دارد. سینه روشن و شکم و پهلوها قهوه‌ای تیره است. دم در پایه حنایی روشن و در انتها دارچینی رنک است در فرم تیره که بسیار شبیه سارگپه معمولی است، رگه‌رگه و لکه‌لکه‌های زمخت‌تری روی بدن سارگپه پا بلند وجود دارد. منقار بزرگتر از سارگپه معمولی است و پاها نیز قوی‌تر و مچ پا بلندتر است.
بخش‌های بدون پر (لخت) گونه سارگپه پا بلند
بینی و پاها در تمام سنین زرد هستند. رنگ چشم‌ها از خاکستری و قهوه‌ای- خاکستری در جوان‌ها به قهوه‌ای تیره در بالغ‌ها تغییر می‌کند. سیاهی مردمک چشم جوان‌ها به خوبی نمایان است اما در بالغ‌ها اینطور نیست.
فازهای رنگی متفاوت گونه سارگپه پا بلند
سارگپه پابلند 4 فاز رنگی متفاوت از جمله فاز روشن، فاز بین حنایی- روشن، فاز سرخ- حنایی و فاز تیره دارد.
گونه های مشابه سارگپه پا بلند
در نگاه اول بسیار شبیه سارگپه معمولی (استپی) هست. در برخی موارد در فرم‌های خاص، تشخیص دشوار می‌شود به ویژه که به لحاظ پراکنش نیز ممکن است گونه‌ها با هم در یک زیستگاه دیده شوند. گونه‌ی مشابه دیگر، سارگپه پرپا است. اما کمتر ممکن است این دو گونه با هم در یک زیستگاه دیده شوند.
- سارگپه استپی: در تمام فرم‌ها سارگپع معمولی تندتر و باقدرت‌تر بال می‌زند. بال‌ها کوتاه‌تر هستند. زیستگاه آن در مناطق کم ارتفاع‌تر است. در دایره‌های کوچکتر و سریع‌تر در هوا دور می‌زند. در اکثر فرم‌ها در دم خطوط راه‌راه عرضی دیده می‌شود. در زیر بال‌ها در پرهای چوششی 3 ردیف رنگ متفاوت دارد. پوشپرهای کوچک تیره، پوشپرهای میانی کمرنگ و پوشپرهای بزرگ نیر تیره هستند. لکه موجود در مچ بسیار کمرنگ است (به طوری که شاید واضح دیده نشود). سر، صورت و شکم در تضاد است (چیزی شبیه به پوشیدن مقنعه). فرم تیرهاین گونه بسیار شبیه سارگپه پا بلند است.
- سارگپه پرپا: اغلب به خاطر بند سیاه انتهای مچ پا و دم که پوشیده از پر است به سادگی قابل تمایز است. نابالغ‌ها خط موازی جلوی پوشپرهای پوششی شاهپرهای ثانویه را ندارند و بسیار به نابالغ‌های سارگپه پا بلند شبیه هستند و شناسایی آن‌ها مشکل اس. البته سیاهی شکم در سارگپه پرپا پررنگ‌تر و نمایان‌تر است.
تشخیص جنسیت گونه سارگپه پا بلند
نر و ماده تقریباً به هم شبیه هستند. وقتی پرنده در طبیعت تکی دیده شود امکان تشخیص وجود ندارد اما وقتی در کنار هم باشند، جثه‌ی ماده کمی بزرگتر است.
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
طبقه‌بندی گونه سارگپه پا بلند
Buteo rufinus
Morphological characteristics: 50-65 cm length and 126-148 cm wingspan. A large buzzard, greatly similar to Common Buzzard B. buteo, but with longer wings and tail; structure as Rough-legged Buzzard B. lagopus but tarsi unfeathered and plumage quite different, variable in morphs from brownish red to blackish brown. Sexes similar with no seasonal variation. Adult usually has brown upperparts with rufous feather-fringes, light rufous head, brown eye, breast, under wing-coverts, and under tail-coverts and darker rufous-brown belly patch. Some individual variation in colour, with head to breast of paler birds almost white (except for dark eye-stripe), but also entirely black-brown birds occur. Flight-feathers white with dark tips, forming a black band at rearedge of wings. Also has dark distinct patch at joint of wing. Tail often uniform rufous, without dark barring. Juvenile resembles adult, but paler with paler tail and showing distinct horizontal stripes.
Biological characteristics: Prefers arid or semi-arid steppes, grasslands, deserts, foothills, and mountains. Behaviour similar to Common Buzzard and mainly seen singly, in pairs, or in small flocks on migration. A quiet and lazy bird. Flight slower and with deeper wing-beats than Common Buzzard; hovers frequently. Often perches for a long time on cliffs, hills, on ground in open steppe, and sometimes on trees in open fields looking for prey, gripping it by a quick swoop. Feeds mainly on small mammals, reptiles, and large insects. Breeding starts early March to early April. Monogamous. Nest a bulky structure of small twigs lined with grass and green leaves, built on cliff ledge (often near sheltering bush), rarely on trees. Usual clutch 2-3, sometimes 4-5, short semi-oval to oval greenish white to white eggs mottled with brown, pale grey, and purple, 60 × 47mm in size. Eggs hatch after 28 days. Chicks semi-altricial and nidicolous. Fledging period 40-42 days.
Distribution and abundance: A common resident of steppes, hills, and mountains. Occurs in winter also in lowlands of the south Caspian region, Persian Gulf coasts, Khuzestan, Sistan, and southern Baluchestan.
Conservation status: Listed in protected species of Iran and is of conservation values.