از سال 2007، روز دوم آوریل مصادف با 14 فروردین را با هدف بالا بردن آگاهی از اختلالات طیف اتیسم ( Autism spectrum disorders-ASD) به این اختلال اختصاص داده‌اند و این روز، به عنوان روز جهانی اتیسم نامگذاری شده‌است. هدف از اختصاص یک روز از سال به اتیسم این است که مردم بیشتری این اختلال را بشناسند و نسبت به علائم آن آگاه باشند.

اتیسم-Autism- مجموعه ای از مشکلات و ضعف‌هایی در زمینه تعامل و ایجاد ارتباط است که اغلب با تاخیر کلامی و رفتارهای غیرعادی همراه می‌شود، مانند بال‌بال زدن، چرخیدن، روی پنجه‌ی پا راه رفتن و همچنین عادات خشک و غیر منعطف رفتاری. در واقع تعاملات انسانی که از کودکی آغاز می‌شود، منجر به افزایش توانایی‌های رشدی-هیجانی می‌شود، این ارتباطات انسانی برای تکامل کودک ضروری است. در اختلالاتی مثل اوتیسم که ماهیتی ارتباطی دارند، کودکان بنا به دلایل زیستی و ژنتیکی قادر به ایجاد تعامل و برقراری ارتباط نیستند. بنابراین، تعاملات برای این کودکان به شیوه‌ای خاص باید باشد. همچنین، این افراد مهارت‌های حرکتی ضعیف‌تری نسبت به همسالان خودشان دارند، در واقع ضعف در مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف، مشکلاتی در حفظ تعادل و برنامه‌ریزی حرکتی دارند.

وقتی دقیق‌تر موضوع را بررسی میکنیم، متوجه می‌شویم اتیسم بیشتر از اینکه یک اختلال باشد، یک "تفاوت" است. تفاوت در درک جهان اطراف، تفاوت در پردازش، تفاوت در نحوه ارتباط و تفاوت در ابراز هیجان.

دکتر گرین اسپان، استاد روانپزشکی دانشگاه واشنگتن معتقد است که کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، اتصالات کمتری بین نواحی مختلف مغزی دارند. او معتقد است مشکل در اتصال بین بخشی است که عاطفه را ابراز می‌کند و بخشی که با حس، الگوهای حرکتی و شکل‌گیری نماد سر و کار دارد. به عبارتی اتصال بین این دو بخش دچار مشکل شده‌است. او معتقد است کودکان مبتلا به اوتیسم بیش از هر حوزه‌ی دیگری، در ارتباط و اتصال بخش‌های مختلف مغزی مشکل دارند.

تا به حال درمان‌های مختلفی برای اتیسم مطرح و به کار گرفته شده‌است. درمان‌های رفتاری، آموزشی و درمان‌های مبتنی بر هیجان و ارتباط.

چیزی که در درمان اتیسم مهم است، سن تشخیص و نوع درمان است. 1000 روز اول تولد هر کودک، سن طلایی فرد است و اگر تشخیص و درمان مناسب در این سن انجام شود، تا حد زیادی از علائم برطرف خواهد شد. البته شدت اختلال نیز در نتیجه درمان بی‌تاثیر نخواهدبود. همچنین با در نظر گرفتن اینکه روند درمان هرکسی، با توجه به شدت و نوع علائم به صورت اختصاصی طراحی می‌شود، نمی‌توان یک درمان خاص را برای همه به کار برد. زیرا نکته‌ای که در اوتیسم بسیار برجسته است، الگوهای متفاوت حسی، پردازشی و رفتاری است. بعضی افراد در بعضی حس‌ها مانند حس لامسه، "پرحسی" دارند و بعضی "کم حسی"، بعضی از افراد حتی صدای تیک‌تاک عقربه‌ی ساعت هم برایشان غیرقابل تحمل است و بعضی افراد سینی فلزی را روی سرامیک رها می‌کنند فقط چون از شنیدن آن صدای انفجاری احساس رضایت بیشتری می‌کنند. بنابراین، متناسب سازی درمان برای هر فرد ضروری است.

نکته‌ی مهم دیگر در درمان این است که درمان باید تمام ابعاد را در برگیرد. درمان، کار تیمی است و به تخصص گروه‌های مختلفی احتیاج دارد. برای مسائل ارتباطی و هیجانی روانشناس بالینی، برای مسائل گفتاری، گفتاردرمانگر، برای مسائل حسی و حرکتی کار-درمانگر، برای موارد دارویی روانپزشک، همچنین برای تکمیل این فرآیند درمان، افراد دیگری مانند موسیقی-درمانگر، هنر-درمانگر و بازی-درمانگر باید به صورت هماهنگ و با هدف مشخص کار کنند.

به دلیل هزینه‌ی بالای خدمات درمانی و همچنین به دلیل اهمیت بسیار زیاد و تاثیر عمیق ارتباط والدین با افراد مبتلا به اوتیسم، امروزه درمان‌هایی که خانواده‌ها را درگیر می‌کند و خانواده می‌تواند در آن درمانگر کودک خود باشد، جزء بهترین درمان‌ها محسوب می‌شود.

در این راستا، دوچرخه‌سواری، از جهت سهولت دسترسی، عادی و طبیعی بودن ابزار، ارزان بودن و لذت بخش بودن، ورزشی است که به مشکلات حرکتی، هماهنگی و تعادل افراد اتیسم بسیار کمک می‌کند. مخصوصا به دلیل این که هر دو نیمکره مغز را همزمان فعال می‌کند، مستقیما روی تعادل و تمرکز تاثیر مثبت دارد و حرکات درشت را تقویت می‌کند.

اگر دوچرخه سواری به صورت تیمی انجام شود، مزیت‌های بیشتری دارد که به چند مورد اشاره می‌کنیم:

1. با این کار افراد بیشتری از جامعه، با اوتیسم و علائم آن آشنا می شوند و پذیرش افراد جامعه نسبت به این بیماری و مبتلایان، بیشتر می‌شود.

2. رکاب‌زدن باعث خود تنظیمی Self-regulation می‌شود، آنچه در افراد مبتلا به اوتیسم ضعیف است.

3. رکاب‌زنی با افزایش دوپامین در مغز و ایجاد لذت، باعث می‌شود تعامل و فعالیت‌های جمعی، برای این کودکان لذت‌بخش‌تر شود، و اکتساب این مهارت بدنی واسطه‌ای برای درگیر شدن در فعالیت‌های مناسب رشدی با دوستان، خانواده‌ها و پیوندهای اجتماعی بیشتر می‌شود.

4. رکاب‌زنی به خاطر ماهیت تکراری و ریتمیکی که دارد، جایگزینی برای رفتارهای کلیشه‌ای و تکراری بچه‌ها می شود و از طرفی هم باعث خود تنظیمی هیجانی و کاهش استرس می‌شود.

از آنجا که مهارت‌های حرکتی ضعیف، با عزت نفس پایین، اضطراب بالا و عملکرد اجتماعی پایین همبستگی دارد، درمان اوتیسم باید شامل مداخلاتی شود که روی بهبود عملکرد حرکتی نیز تمرکز کند. با تمرین و مداخله‌ی بیشتر و بهبود مهارت‌های حرکتی، احتمال بیشتری دارد که کودکان ASD در فعالیت‌های بدنی شرکت کنند که منجر به تعاملات بیشتری با همسالان و مهارت‌های اجتماعی بهتر و سطح بالاتری از تناسب اندام و سلامت می‌شود.

نویسنده: مریم کاظمی (کارشناس ارشد روانشناسی بالینی کودک و نوجوان)

گردآوری و تهیه: نیلوفر سوری

کانون دوچرخه‌سواری طبیعت

منابع:

Greenspan, S. I., DeGangi, G. A., & Wieder, S. (2001). The functional emotional assessment scale (FEAS) for infancy and early childhood: Clinical & research applications. Bethesda, MD: Interdisciplinary Council on Developmental and Learning Disorders

Henderson, H; Normen, S; Arwen, F. (2016). The effects of a physical education program on the motor skill performance of children with autism spectrum disorders. Vol30. No.3

Macdonald, M; Hauck, J; Esposito, PH; Ulrich, D. (2012) Bicycle training for youth with down syndrome and autism ders

TING liu, Karengala, V; lyn G; (2019). Motor competence and social function in children with autism spectrum disorders.journal of physical education and sports. 521-256

Shim, A; Newman. D; varando, K. (2019). The effect of pedal-less bicycle intervention on stability scores among children with autism spectrum disorders. Advances in neurodevelopmental disorders. 4,20-26

دریافت مشاوره تخصصی رایگان