گزارش سفر آشنایی با مناطق حفاظت شده دوره 69 راهنمایان اکوتوریسم
اطلاعات سفر:
- دوره: دوره 69 راهنمایان اکوتوریسم
- سفر درس: آشنایی با پستانداران ایران
- نوع سفر: سفر آموزشی
- استاد همراه:آقای شهاب چراغی
- منطقه مورد بازدید: منطقه حفاظت شده پارک ملی گلستان
- تاریخ سفر:12 تا 13 آذرماه 1404
-زمان و مکان حرکت: ساعت21 روز چهارشنبه از میدان فرهنگ یوسفآباد
-زمان بازگشت: شنبه یک بامداد
-مدت سفر:2/5 روز
-تعداد نفرات سفر: 27نفر
- حمل و نقل: اتوبوس VIP
- اقامت: اقامتگاه بومگردی ننه بیبی در کرنگ کفتر شهر گالیکش
- مجری: موسسه طبیعت
- نماینده مؤسسه محمدحسین شیخبهایی
-اعضای گروه اجرایی: کیانا دادمان، مهسا لطف، ریحانه هرندی، محمدصادق ناصرینژاد
-اعضای کروه محتوایی: هنگامه دوروزه، مژگان اکبری، علیرضا توفیق، کیوان ایرانشاهی
َشرح برنامه:
این سفر آموزشی برای آشنایی با زیستگاههای پارک ملی گلستان و مشاهده مستقیم گونههای شاخص پستانداران ایران اجرا شد و رویکرد برنامه، ترکیبی از پیمایش و آموزش نظری برای درک بهتر مفاهیم در محیط طبیعی بود.
روز نخست- پنجشنبه| ورود به اقامتگاه ننهبیبی
حرکت گروه ساعت ۲۱ چهارشنبه از تهران آغاز شد و پس از سفری شبانه ، ساعت ۸:۳۰ پنجشنبه به اقامتگاه رسیدیم. پس از صرف صبحانه و توضیحات ابتدایی استاد، برنامه روز نخست بدون اتلاف وقت آغاز شد.
آغاز پیمایش – ورود به زیستگاه استپی
حدود ساعت ۱۰ صبح با دو دستگاه مینی بوس به سمت زیستگاه استپی پارک ملی گلستان حرکت کردیم. پیش از ورود به پارک، نخستین مشاهدات حیات وحش صورت گرفت؛ چند بز کوهی بر دامنههای سنگی در حال حرکت بودند؛ در همین حال تعدادی عقاب در آسمان پرواز میکردند که نشان دهنده سلامت نسبی اکوسیستم منطقه بود. اندکی بعد مشاهده هما پرنده شاخص و کم یاب ایران ، توجه گروه را به خود جلب کرد و گروه به عکاسی مشغول شدند.
پیمایش اصلی – همراهی محیط بان و مشاهده نشانه های حیات وحش پس از گذر از منطقه میرزا بایلو وارد پارک ملی گلستان شدیم و با همراهی محیطبان محترم،آقای افشین پیمایش اصلی در زیستگاه استپی آغاز شد. استاد چراغی تأکید کردند که برای افزایش شانس مشاهده حیات وحش باید در سکوت کامل حرکت کنیم.
در این بخش از پیمایش، آثار و شواهد حضور پستانداران توسط استاد توضیح داده شد. ابتدا شاخ یک قوچ پنج ساله مشاهده شد که طبق توضیح ایشان ، بقایای شکار کفتار بود. با بررسی اندازه و فرسایش سن تقریبی حیوان و شیوه شکار یا تغذیه گوشت خواران تحلیل شد.
در طول مسیر، رد پا و نشانه گذاری گرگ و پلنگ و حضور شغال و دال معمولی (نوعی کرکس)،مورد توجه قرار گرفت. همچنین در مسیر مدفوع کفتار دیده شد و به علت وجود کلسیم،رنگ آن سفید بود. همچنین مدفوع گرگ و روباه هم در منطقه دیده شد. استاد توضیح دادند که این مدفوع برای تعیین قلمرو استفاده میشود.
در ادامه، ارتباط پستانداران با پوشش گیاهی منطقه بررسی شد ؛ درختان پراکنده اُرس جلوهای شاخص به چشمانداز منطقه داده بودند. استاد چراغی توضیح دادند که تکثیر درخت اُرس به خورده شدن بذر آن توسط پستاندارانی مانند خرس و دفع در شرایط مناسب رطوبتی وابسته است.
اوج پیمایش روز نخست، مشاهده چند گوسفند وحشی از فاصلهای نسبتا نزدیک بود. گروه با توقف کامل و رعایت سکوت، این مشاهده را ثبت کرد. در مسیر بازگشت نیز گلهای از آهو در حال دویدن دیده شد که تصویری از پویایی زیستگاه استپی ارائه داد.
پیمایش روز اول حدود ۶ ساعت ادامه یافت و هنگام غروب، هوا رو به ابری و سرد شدن رفت و منظرههایی زیبا را پدید آورد که مناسب عکاسی بود.
کلاس عصرگاهی – آشنایی با گربه سانان
پس از بازگشت به اقامتگاه در ساعت ۱۸ و استراحتی کوتاه ، کلاس آموزشی با موضوع گربهسانان ایران برگزار شد. در این جلسه، تنوع گونههای گربه سانان و ویژگی های آنان مورد بررسی قرار گرفت.پس از کلاس و صرف شام محلی و عکاسی،گروه به استراحت پرداخت و برای پیمایش روز بعد آماده شد.
روز دوم – جمعه | ورود به جنگلهای هیرکانی
ساعت ۸:۳۰ جمعه ، گروه به سمت بخش جنگلی پارک ملی گلستان حرکت کرد. پیمایش جنگل در مسیرهای پاکوب و با رعایت سکوت شروع شد.
در طول پیمایش جنگلی، استاد چراغی به معرفی گونه های گیاهی شاخص جنگل های هیرکانی از جمله ممرز افرا، آزاد، انجیلی و والیک و همچنین نقش آن ها در تامین زیستگاه و منابع غذایی پستانداران پرداختند. مخصوصا به اهمیت درخت والیک به عنوان یکی از منابع غذایی خرس اشاره کردند.
همچنین گراز ها برای سازگاری با محیط مرطوب جنگل و دفع انگلها از خود ، گودالهایی حفر و با گلمالی خود را تمیز می کنند.
در ادامه در بخش هایی از جنگل به فضای بازی رسیدیم که استاد توضیح دادند این نقاط محل گاو بانگی مرال ها در فصل جفت گیری است و محیط بانان در این زمان برای پایش، چادر برپا میکنند. درختان خشک شده جنگل که به آنها «خشکهدار» گفته میشود ، دارای حشرات و آفت هایی هستند که به منظور جلوگیری از پخش این آفتها در جنگل ، به هیچ عنوان نباید جا به جا شوند. محیط بانان برای امنیت مسیر و جلوگیری از گم شدن افراد، درختان را با نشانهای رنگی علامتگذاری کردهاند و این مسیر افراد گم شده را به محیط بانی هدایت میکند؛ مسیری که به «راه رنگی» معروف است.
بازدید از موزه پارک ملی گلستان
پس از پیمایش در جنگل ساعت ۱۱:۳۰ گروه از موزه پارک بازدید کرد. نمونههای تاکسیدرمی شده پستانداران و دیگر مهرهداران ، فرصت مناسبی برای تکمیل آموزش میدانی فراهم کرد. جمجمههای گراز ، خرس و پلنگ به طور ویژه برای مقایسه ساختار و تطبیق آنها با شیوه زندگی هر گونه بررسی شد. از دیگر نمونه های تاکسیدرمی شده میتوان از: سنقر خاکستری ،عقاب ماهیگیر،سنقر تالابی ،شاهین ،توکای سیاه، ابیا ، سینهسرخ ، پلنگ،پایکا،گوسفند وحشی،مرال،بالابان، بزمجه،مارآبی، افعی قفقازی نام برد.
این سفر آموزشی، امکان مشاهده مستقیم زیستگاه های استپی و جنگلی پستانداران شاخص پارک ملی گلستان را فراهم کرد. ترکیب پیمایش ، آموزش میدانی و کلاس نظری باعث شد درک گروه از رفتار ، زیستگاه و اهمیت حفاظتی پستانداران ایران عمیق تر شود و ارتباط میان مباحث نظری و واقعیت های میدانی به خوبی شکل بگیرد.
پس از بازدید، ساعت ۱۲:۳۰ سوار اتوبوس شدیم تا راهی تهران شویم و پایان بخش سفری باشیم که سرشار از یادگیری، آرامش و تجربههای ارزشمند بود.