شکل ظاهری ساختمان پاها در پستانداران
اغلب پستانداران روی چهار دست و پای خود راه می‌روند. در استرالیا برخی کیسه‌داران و در آسیا و ایران دوپاها روی دو پای عقب خود راه می‌روند. انسان نیز به عنوان تنها گونه راست قامت روی دوپای خود راه می‌رود. پستانداران از نظر نحوه قرار دادن پاها روی زمین و شکل ظاهری ساختمان پاها به 3 گروه زیر تقسیم میشوند:
1- کف‌رو -Plantigrade-: این پستانداران در موقع راه رفتن تمام کف پا را روی زمین می‌گذارند. پستانداران کف رو پاهای نسبتاً کوتاهی با پنج انگشت دارند که برای دویدن و جهیدن مناسب نمی‌باشد. مانند انسان، خرس، رودک، حشره‌خور و خارپشت.
2- پنجه‌رو -Digitigrade-: این پستانداران بر روی انگشتان راه می‌روند. در این پستانداران پاشنه پا در موقع راه رفتن با زمین تماس ندارد. مانند سگ‌سانان و گربه‌سانان
3- سم‌رو -Unguligrade-: این پستانداران بر روی سم که همان ناخن تغییر شکل یافته است راه می‌روند. برخی از آنها مانند اسب و گور فرد سم هستند، یعنی در هر یک از پاها فقط یک انگشت دارند؛ ولی برخی دیگر مانند آهو و گوزن زوج سم هستند و در هر پا دو انگشت دارند.
ساختار کف دست و پای یک پستاندار به گونه‌ای است که اثر آنها بر سطح زمین به شکل یک فرورفتگی دارای برجستگی دیده می‌شود. برای اینکه قادر به تشخیص یک ردپا باشیم باشید، لازم است که کمی درباره ساختار و ظاهر پا در حیوانات مختلف بدانید. پای حیوانات مانند سایر قسمت‌های بدن به گونه‌ای تغییر شکل یافته است که شانس بقا را برای آنها افزایش میدهد. شکل و اثر دست و پا اطلاعات زیادی در رابطه با شناسایی گونه و حتی شیوه زندگی و سن و جنس آن موجود بیان می‌کند.
میلیون‌ها سال پیش اولین پستاندار با پنج انگشت در هر پا شروع به راه رفتن کرد. طی هزاران سال و در جریان تکامل و گونه‌زایی، ساختار پا و کف پا تکامل پیدا کرده و دگرگون شد. برخی محققین معتقدند که ساختار پایه حشره‌خواران امروزی بسیار شبیه پستانداران اولیه است.
محققینی که بر روی ریخت شناسی جانوران کار می‌کنند، پنجه‌ها یا انگشتان را از ۱ تا ۵ شماره‌گذاری می‌کنند که این شماره‌گذاری از انگشت شست که داخلی‌ترین انگشت است شروع شده و به سمت بیرون ادامه پیدا می‌کند. در اکثر جانوران انگشت شماره یک کوچکترین و انگشت شماره ۳ انگشت مرکزی است. در طی فرآیند تکامل، ساختار و حرکات طبیعی گونه‌ها به شکلی تغییر یافت که نیازمند پاهایی با ساختار متفاوت شدند. در بعضی از گونه‌ها انگشت شماره یک کاملاً از بین رفت و در برخی دیگر کاهش بسیار یافت. همچنین محققان متوجه شده‌اند که در بسیاری از گونه‌ها همزمان با تکامل و تبدیل شدن استخوان پا که در دویدن آنها موثر واقع می‌شود، انگشت شماره ۱ نیز کاهش یافته است. در واقع این تکامل به شکلی صورت گرفته است تا پاهای حیواناتی که لازم است سریع بدوند در مقایسه با حیواناتی که به آهستگی حرکت می‌کنند و یا سرعت کمتری دارند، سطح تماس کمتری با زمین داشته باشد و در نتیجه پاهای این حیوانات دارای تعداد انگشتان کمتری است که دراز و باریک هستند.
معمولی‌ترین شیوه حرکتی که در پستاندارانی مانند سگ‌سانان، گربه‌سانان و اکثر سم‌داران دیده می‌شود این است که جانور به طور همزمان اعضای حرکتی را در طرفین بدن خود حرکت میدهد. به این صورت که با حرکت دست سمت راست به جلو، پای سمت چپ نیز برداشته شده و به سمت جلو حرکت می‌کند و سپس پای سمت راست نیز به دنبال آن به جلو منتقل شده و به همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند. در رد پای به جا مانده از این حیوانات اثر دست و پای هر طرف، نزدیک و پشت سر هم قرار می‌گیرد که اثر جلو مربوط به دست و اثر عقب متعلق به پا است. در حیواناتی که کف رو هستند مانند خرس، ابتدا دست و پای یک سمت بدن را همزمان از زمین بلند نموده و در فاصله کمی جلوتر بر روی زمین قرار می‌دهند و سپس دست و پای سمت دیگر را به همین صورت حرکت می‌دهند. در رد پای این گروه از حیوانات اثر دست هر طرف بدن در جلو و نزدیک اثر پای طرف دیگر بدن ایجاد می‌گردد.
پینه‌ها
پینه‌ها بافت‌های قابل ارتجاعی هستند که از سطح زیرین پا محافظت می‌کنند و با یک لایه شاخی محکم ولی نرم پوشیده شده‌اند. این پینه‌ها دارای غدد تولید عرق هستند که ترشحات آنها سبب بودار شدن رد پا می‌شود. پینه‌ها فاقد مو هستند، اما در بیشتر حیوانات، پوستی در میان آن است که با لایه‌ای از مو پوشیده شده است. در گونه‌هایی مانند سمور جنگلی و سنجاب ایرانی، پوشش موی پینه‌ها در زمستان بسیار ضخیم شده و کاملاً پینه را می‌پوشاند و در برخی دیگر مانند روباه شنی و گربه شنی این موها در تمامی زمان سال وجود دارند و از جانور در مقابل گرمای سطح زمین در مناطق بیابانی محافظت می‌کنند.رویش زیاد مو در کف پای حیوانات جزئیات زیادی از رد پا را محو می‌کند.
در زیر نوک هر انگشت یک پینه انگشتی به صورت مجزا و در وسط پا یک ردیف از پینه‌های میانی (مرکزی) وجود دارد که به صورت عرضی و سراسری قرار گرفته‌اند. پینه‌های میانی در بعضی حیوانات به یکدیگر متصل بوده و در بعضی حیوانات دیگر مانند جوندگان از یکدیگر جدا هستند.
در بسیاری از حیوانات پینه‌های میانی کم و بیش استهلاک پیدا کرده‌اند. سگها، روباه‌ها، رودک‌ها و گربه‌ها، پینه وسیعی به عنوان پینه مرکزی دارند. همچنین در بعضی حیوانات در قسمت میانی کف دست و پا و در پشت پینه‌های میانی یک یا دو پینه نزدیک به مچ وجود دارد.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان