تکامل و مطالعه خزندگان و دوزیستان
مهره‌داران که عالی‌ترین و پیشرفته‌ترین جانوران کره زمین را تشکیل میدهند، در مناطق وسیع و متنوع کره زمین اعم از هیدروسفر Hydrosphere (کره آبی) و ژئوسفر Geosphere (کره خاکی) در اکوسیستم‌های مختلف پراکنده شده‌اند. به طور کلی زیرشاخه مهره‌داران در دنیا 5 رده را شامل میشود که عبارتند از: ماهی‌ها، پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان.
از لحاظ تکامل خزندگان و دوزیستان به ترتیب در رده دوم و سوم قرار گرفته‌اند.
تا قبل از سال 1800 میلادی طبیعی‌دانان، از جمله لینه، خزندگان و دوزیستان را در یک راسته قرار می‌دادند. بعدها آدولف برونیا طبیعی‌دان فرانسوی این دو را در دو راسته مجزا قرار داد و از آن به بعد این دو راسته در دو رشته جداگانه دانش جانورشناسی، یعنی باتراکولوژی-Batrachology (مشتق از کلمه یونانی باتراکوس به معنی خزندگان برهنه) که مطالعه دوزیستان را در بر میگیرد و هرپتولوژی-Herpetology (مشتق از کلمه یونانی هرپتوس به معنی خزندگان پولک‌دار) که مطالعه مارمولک‌ها و مارها را شامل میشود، مورد مطالعه قرار گرفتند.
اما امروزه شاهد این موضوع هستیم که در تمامی کتاب‌ها و مجله‌های خزنده‌شناسی و دوزیست‌شناسی عنوان هرپتولوژی برای هر دو رده دوزیستان و خزندگان به کار می‌رود. در اواخر دوره پالئوزوویک-Paleozoic یعنی دوره دونین (عمر زمین از زمان پیدایش (6/4 میلیارد سال قبل) تاکنون به 2 بخش اصلی تقسیم میشود:
یک بخش که فاقد آثار زیستی است به عنوان پرفانروزوئیک و بخش دیگر دارای آثار زیستی به نام پیدا زیستی یا فانروزوئیک-Phanerozoic شناخته میشود. بخش دوم که از حدود 600 میلیون سال قبل آغاز میشود، خود به 3 بخش عمده تقسیم می‌گردد که از قدیم به جدید عبارتند از:
- دیرینه‌زیستی یا پالئوزوویک-Paleozoic
- میانه‌زیستی یا مزوزوئیک-Mesozoic
- نوزیستی یا سنوزوئیک-Cenozoic.)
یعنی حدود 360 میلون سال پیش، نخستین دوزیستان به خشکی وارد شدند و اولین چهارپایان دارای ستون مهره خشکی را تشکیل دادند.
در ادامه، از آنان تمامی خزندگان، پرندگان و پستانداران منشعب شدند. اولین دوزیستان Ichthyostegs و Acanthostega بودند که به صورت‌های مختلفی درآمدند و حیوانات غالب زمین را تشکیل دادند. بسیاری از این دوزیستان آب‌زی و دارای آبشش بودند. از آنجا که برای ربط دادن دوزیستان به فرم‌های پالئوزوییک، فسیلی وجود ندارد، اجداد دوزیستان امروزی، که گونه‌های امروزی را مستقیما به وجود آورده‌اند، شناخته نشده‌اند.
نخستین فسیل پیدا شده قورباغه، سمندر و سیسیلیان به ترتیب مربوط است به 150، 245 و 65 میلیون سال پیش.
حدود 50 میلیون سال پس از ظاهر شدن نخستین دوزیستان، نخستین خزنده از جد دوزیست خود به وجود آمد. خصوصیاتی از قبیل پوست خشک پوشیده شده از پولک و تخم پوشیده شده از یک لایه نفوذ ناپذیر آهکی، شانسی بود برای بقای این موجودات بر روی خشکی.
حدود 100 میلیون سال بعد، این خزندگان جانوران غالب خشکی را تشکیل دادند. این زمان با شروع دوران حضور دایناسورهای غول پیکر بر روی کره زمین مقارن بود. در این دوره بسیاری از دوزیستان قبلی منقرض شده بودند.
اولین خزنده شناخته شده Hylonomous بود. این حیوان شبیه یک سوسمار (مارمولک) کوچک بوده است.
در آن زمان خزندگان شامل، تروساورها-Pterosaurs، پله‌سیوساورها-Plesiosaurs، دایناسورها-Dinosaurs، مارمولک‌ها، مارها، تمساح‌ها، لاکپشت‌ها و توآتاراها-Tuataras بودند.
زمانی که دایناسورها بر روی زمین حکم‌رانی می‌کردند، خزندگان دریایی دریاها را فراگرفتند. 140 میلیون سال پیش دایناسورها از بین رفتند، ولی اجداد خزندگان امروزی زنده ماندند؛ به طوری که اکنون هزاران گونه منشعب شده از آنها را می‌بینیم.
تنها گونه‌های نمایانگر خزندگان آن دوره آرکئوسارها-Archosaurs هستند که همه تمساح‌ها را شامل میشود.
برای دیدن تصاویر روی آن کلیک نمایید.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان