نقش مذهبی مار در رابطه با انسان

مار در گذشته به عنوان قدرتی ماورای طبیعت، در مذاهب رایج زمان، پدیدار شده و مورد پرستش بوده‌است. برخی از پژوهشگران از بررسی آثار به دست آمده درخصوص پرستش مار به این نتیجه رسیده‌اند که منشأ این پرستش از خاور نزدیک بوده و از آنجا به سایر نقاط رفته‌است. درحالیکه برخی دیگر، منشأ این پرستش را قاره آسیا می‌دانند. هندوستان از جمله کشورهایی است که از گذشته‌های دور پرستش و احترام مار در آن رایج بوده و این سنت کم و بیش تاکنون باقی مانده‌است. این احترام و پرستش به حدی است که گفته می‌شود معتقدان، اغلب مار کبرا را از روی نیکوکاری از معرکه‌گیرها یا درویش‌ها می‌خرند و آزاد می‌کنند.

مار در مذهب هندو مقدس شناخته شده‌است. هندوهایی هم که به پرستش این جانور چندان اعتقاد ندارند، از کشتن یا آزار آن خودداری می‌کنند. هندو مذهبان بنگال گویا هنوز، مانازا، را که مظهر ماری بر ضد مارهای سمی بوده، مقدس می‌شمارند. در ادبیات مذهبی مردمان هند، سشا، مار بزرگ هفت سر مراقب و سایبانی است برای خدای ویشنو.

پیکره شیوا، خدای مخرب هندوها را، مارها احاطه کرده‌اند و خود او هم حلقه‌ای از مار بر سر دارد. گفته می‌شود مردم محلی هنوز هم در روز عید شیوا تصویر مار را روی دیوار منازل خود می‌کشند. معابد هندی که در آن‌ها مار پرستش می‌شود، بیشتر کنار چشمه‌های معدنی قرار دارند، تا بدین‌وسیله قدرت شفابخشی این چشمه‌ها را به مار نسبت دهند. در پالمیر چشمه مقدسی است به نام اوفه‌او، که محافظ این چشمه را یک مار ماده می‌دانند و معتقدند هنگامی که مارخشمگین شود، مانع جریان یافتن آب می‌شود.

مار در یونان قدیم و روم باستان هم به عنوان موجودی مقدس طرف احترام و ستایش بوده‌است. یونانی‌ها اعتقاد داشته‌اند که قهرمانان افسانه‌ای سرزمین کهن ایشان، قدرت خود را از این جانور کسب می‌کرده‌اند.

در ادبیات مذهبی یونان آمده‌است که چون هنگام جنگ ایران و یونان مار معبد، اسکلپیوس-Aesclepios معبدی در شهر ایونیا، واقع در ساحل کنونی دریای اژه در ترکیه غذای خود را نخورد، مردم یونان آن را نشانه‌ای از آن دانستند که خدایان یونان آن‌ها را در مقابل حمله ایرانی‌ها حفظ نخواهند کرد، در نتیجه آن‌ها شهرها را تخلیه کردند.

در هنر و ادبیات مذهبی دیگر کشورهای اروپایی هم غالباً به نشانه‌های زیادی از ارج نهی به این جانور برمی‌خورید و در این زمینه شواهد زیادی به‌ویژه از قرون وسطی موجود است. دانته در کمدی الهی، سرود بیست و چهارم از طبقه هشتم دوزخ، گروه هفتم خطاکاران یعنی دزدان را به وحشت مجاورت با مار وعده داده و وضع این گروه از گناهکاران را چنین توصیف کرده است: "... در میان این توده موحش ماران و افعیان، برهنه تنانی می‌دویدند که امید پناهگاهی یا نوشدارویی نداشتند".جهنم ما نیز همچون دوزخ دانته پر است از مارهای دو سر و خطرناک که در انتظار عقوبت دادن گناهکاران هستند.

در قاره آفریقا هنوز هم برخی از مردم معتقدند که روح پس از مرگ در جسم جانوران به ویژه مار حلول میکند. مارهای خیلی سمی را از شخصیت‌های مهمی چون رؤسای قبایل و ساحران، می‌دانند. در کشورهای غنا و نیجریه و گینه، مارهای پیتون در اکثر قبایل به صورت الهه جنگ، رب‌النوع برکت و فرشته آب‌ها و خدای رذالت یا فرزانگی ستایش می‌شده‌است. در داهومی، پیتون‌ها در عبادتگاهی که از خاک رس و به شکل استوانه ساخته شده‌است، به کمک راهب یا راهبه‌هایی تغذیه و نگهداری می‌شوند. اینان در مراسم مذهبی آنقدر در اطراف مار می‌رقصند تا به حال خلسه در می‌آیند. در این حال بنا به عقیده معتقدان، مار با زبانی که برای دیگران شناخته نیست، به پرسش‌های راهب پاسخ می‌گوید.

مار در تمدن مذهبی آمریکای مرکزی و مکزیک به وضوح نقش مهمی داشته‌است و حجاریه‌ای معبد مایانس و آزتکس در مکزیک گواه این مدعاست. سرخپوستان آمریکای شمالی نیز مار را ستایش می‌کردند و با آن نوعی مراسم مذهبی خاص اجرا می‌کردند. هنوز هم نشانه‌هایی از این سنت دیرینه در باقیمانده قبایل هوپی که در ایالت آریزونای آمریکا زندگی می‌کنند، دیده می‌شود. افراد این قبایل سالی یک بار به مدت 9 روز به انجام مراسمی می‌پردازند که به مار افسایی مشهور است. در آمریکا هنوز گروهی هستند که خود را طرفدار کلیسای مقدس می‌شمارند و برای دور کردن روح شیطانی از خود مراسمی با مار زنگی اجرا می‌کنند.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان