حفاظت از حشره‌ها و پروانه‌ها
حشرات در ابقای اکوسیستم‌های طبیعی نقش عمده‌ای ایفا میکنند و حذف هر یک از گونه‌های حشرات از طبیعت باعث حذف حلقه‌ای از یک زنجیره به هم پیوسته عظیم است. بر خلاف آنچه شایع است جمع‌آوری حشرات از طبیعت، لطمه چندانی به جمعیت آنها نخواهد زد. البته بدیهی است هر گونه جمع‌آوری که از تعادل خارج گردد، قادر به تأثیرگذاری بر جمعیت گونه‌ها خواهد بود. موارد نادری نیز وجود دارند که کلکسیونرها مسئول نابودی کامل یک جمعیت معین از پروانه‌ها در اثر جمع آوری زیاد بوده‌اند. متأسفانه آنچه امروزه عامل اصلی نابودی جمعیت‌های یک گونه خاص به شمار می‌رود، عواملی از قبیل توسعه تکنولوژی، صنعت و شهرها هستند. در واقع تخریب زیستگاه‌های طبیعی مهمترین عامل به شمار می‌رود. هر روزه کیلومترها از عرصه‌های طبیعی نابود و تبدیل به جاده، شهر و مزارع کشاورزی میشوند.
احداث سدهای عظیم و معادن مختلف از عواملی است که نقش به‌سزایی در تخریب زیستگاه‌های پروانه‌های ایران بر عهده دارد. استفاده از حشره‌کش‌ها و کودهای شیمیایی به طور ناآگاهانه باعث نابودی همزمان صدها گونه و از جمله گونه هدف میشوند.
علاوه بر همه این‌ها در اثر تخریب اکوسیستم‌ها، سیستم چرخه مواد و آب در طبیعت برهم خورده، این خود باعث بروز خشکسالی‌های وسیع در ناحیه‌ای از کره زمین و بروز عصر یخبندان و سیلاب‌های غرب در نقاطی دیگر میشود که به دلیل سرعت عمل، به گونه‌های جانوران اجازه تطبیق با شرایط جدید را نمی‌دهد و به این صورت باعث نابودی بسیاری از انواع حشرات میشود. معمولاً حشرات و پروانه‌ها در مناطق استوایی آسیب پذیرترند، چرا که گونه‌ها معمولاً در یک منطقه متمرکز هستند ولی در مناطق متعدد پراکنش گونه‌های حشرات و پروانه‌ها بسیار وسیع‌تر است.
سالیانه چندین هزار کیلومتر مربع از جنگل‌های زیبا و دست نیافتنی استوایی نابود شده و تبدیل به جاده و مزارع کشت مواد مخدر یا محصولات کشاورزی میشوند و یا صرفاً جهت استفاده از چوب درختان جنگلی قلع و قمع میشوند!
در بسیاری از کشورهای استوایی دست به اقدام بسیار جالبی زده‌اند و آن این که باغ‌ها و گلخانه‌ها و مزارعی برای تکثیر نمایش و فروش پروانه‌ها و سایر حشرات ساخته‌اند. این عمل مزایای فراوانی را در بر دارد، از جمله آن که با فروش نمونه‌های سالم به صورت‌های مختلف از صید آنها در محیط طبیعی توسط جمع‌آوری‌کنندگان جلوگیری میشود و از طرفی در این مکان‌ها به دل طبیعت بازگردانده میشوند که خود به احیای جمعیت‌حشرات و پروانه‌ها کمک می‌کند.
با دیدن این موجودات زیبا در محیط طبیعی فرهنگ حفاظت از محیط زیست ترویج شده و همچنین از این راه میلیون‌ها دلار سرمایه همه ساله عاید کشورهای مزبور می‌گردد. این سرمایه چه از راه جلب توریست‌ها و متخصصین خارجی، چه از طریق فروش نمونه و چه از طریق جلوگیری از نابودی گونه‌های پروانه‌ها و حشرات و طبیعت هستند. باغ‌های پروانه نمونه‌ای از این دست تلاش‌ها به حساب می‌آیند.
در کشور ما هنوز اقدام خاصی در زمینه حفاظت از پروانه‌ها و حشرات صورت نگرفته است ولی امید است با پشتوانه اشخاص توانمند و علاقه‌مند، این مهم به زودی میسر گردد. ولی شاید یکی از مهمترین عواملی را که مخصوصاً در نواحی معتدل و کشوری چون ایران می‌تواند اثری جدی و مخرب بر جمعیت پروانه‌ها و دیگر حشرات داشته باشد، چرای بی‌رویه دام‌های محلی و عشایر دانست.
در حال حاضر مراتع کشور به شدت تحت فشار قراردارند. عشایر ایران برای تعلیف احشام خود در اوایل فصل بهار به مناطق ییلاقی بازمی‌گردند و این درست مصادف با زمانی است که بسیاری از گیاهان وحشی در حال گل دادن هستند و همزمان با آن بسیاری از حشرات و بالاخص پروانه‌ها از شفیره خارج شده و به دنبال گیاهان مورد علاقه خود برای تغذیه و تخم‌گذاری می‌گردند و متأسفانه به دلیل تغذیه دام‌ها گیاهان علفی و گل‌های وحشی نابود شده و تقریباً چیزی برای حشرات باقی نمی‌ماند.
از طرفی دام‌ها در مسیر حرکت خود باعث لگد‌کوب شدن زمین شده و بسیاری از گیاهان تازه روئیده را زیر پاهای خود از بین می‌برند. در چنین زمین‌هایی گیاهان علفی و حتی انواع گون به سختی می‌رویند. لذا با کاهش گیاهان جمعیت حشرات نیز رو به نقصان می‌گذارد. پس از آن هم با بارندگی‌هایی حتی اندک، بر روی زمین بدون پوشش گیاهی و مخصوصاً در شیب‌های تند، سیلاب به راه افتاده و خاک‌های حاصلخیز را از روی شیب‌ها شستشو داده و صخره‌های عریان را نمایان می‌سازد و در دره‌ها مسیر حرکت همه چیز را نابود می‌سازد. بزها حتی از گوسفندها نیز، مخربتر عمل میکنند چرا که با تغذیه از بوته‌های خاردار و سرشاخه‌های بلندتر، آخرین پناهگاه حشرات را نیز نابود می‌سازند.
نابودی این مراتع و از دست رفتن ذخایر ژنتیکی با ارزش، هر ساله میلیون‌ها دلار ضرر برای کشورها به همراه دارد، پس آیا بهتر نیست برای جلوگیری از ضررهایی این چنین بزرگ به اقتصاد و طبیعت از سودهای ناچیز و چندروزه چشم‌پوشی نماییم؟
دریافت مشاوره تخصصی رایگان