هوازدگی فیزیکی

هوازدگی چه تاثیری بر سنگ دارد؟ عوامل گوناگونی در خرد و متلاشی شدن فیزیکی سنگ‌ها مؤثر هستند که مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

یخ زدگی:

اغلب سنگ‌ها دارای ترک و حفره هستند و آب می‌تواند به داخل آنها نفوذ کند. این آب می‌تواند به اشکال مختلف - گاه به حالت مایع و گاه به حالت بخار - به این روزنه‌ها نفوذ کند. با کاهش دما و رسیدن به نقطه انجماد، آب نیز یخ می‌زند.
آب بر اثر یخ زدن تا ۹ درصد افزایش حجم پیدا می‌کند، این افزایش حجم فشار زیادی را به سنگ‌های اطراف ترک‌ها وارد می‌کند و باعث شکستن و باز شدن بیشتر آنها می‌شود. با تکرار عمل یخ‌زدگی در طول شبانه روز، سنگ‌ها به تدریج از هم جدا می‌شوند. یخ زدگی از انواع هوازدگی می‌تواند قطعات بزرگ را از سنگ‌های اصلی جدا کند و در محل‌های مرتفع آنها را به پایین سقوط دهد که در نتیجه تجمع آن‌ها واریزه ایجاد می‌شود.

رشد بلورها:

رشد بلورها می‌تواند باعث ترک در سنگ‌ها شود و آن‌ها را از هم جدا کند. رشد بلورهای نمک نیز قادر است عملکردی مشابه با انجماد آب داشته باشد. در محیط‌های گرم، با تبخیر آب و اشباع شدن آب حاوی نمک، به مرور بلورهای نمک شروع به رشد می‌کنند. با رشد بلورهای ریز نمک و نیرویی که در پی آن ایجاد می‌شود، سنگ‌ها شروع به ترک خوردن و جدا شدن از هم می‌کنند. این پدیده بیشتر در مناطق خشک که میزان تبخیر آب بالا است، اتفاق می افتد.

اختلاف دما:

انبساط و انقباض بر اثر تغییرات دمای شب و روز، یکی دیگر از عوامل مهم و تأثیرگذار در هوازدگی فیزیکی است. با گرم شدن سنگ‌ها، خصوصاً سنگ‌هایی که دارای کانی‌های متنوع هستند، اختلاف ضریب انبساط کانی‌های موجود در سنگ، باعث ترک‌های نازک و میکروسکوپی در پیکره سنگ می‌شود. با تکرار این موضوع، ترک سنگ بزرگ‌تر و در نتیجه قطعه قطعه می‌شود.
هوازدگی ناشی از اختلاف دما بیشتر در مناطقی اتفاق می‌افتد که اختلاف دمای بین روز و شب زیاد است. همچنان که می‌دانید مناطق بیابانی از این جمله‌اند.

اثر گیاهان و جانوران:

گیاهان و جانوران نیز در تخریب فیزیکی سنگ‌ها مؤثرند. گاهی اثرات فیریکی و شیمیایی جانوران را در دسته متفاوتی تحت عنوان هوازدگی زیستی قرار می‌دهند. ریشه گیاهان با نفوذ خود در داخل شکاف سنگ‌ها و بر اثر رشد، ممکن است فشاری ایجاد کند که به خرد شدن سنگ منجر شود. ریشه گیاهان می‌تواند تا عمق قابل توجهی در زمین نفوذ کند و در نتیجه عوامل هوازدگی می‌توانند تا اعماق بیشتری اثر کنند.
جانورانی مانند کرم‌های خاکی، موریانه، مورچه و دیگر جانوران حفار، دائماً در قشر سطحی خاک مشغول بر هم زدن ذرات خاک هستند. این جانوران نمی‌توانند قطعات بزرگ سنگ را جابجا کنند ولی می‌توانند ذرات ریز کانی را به سطح بیاورند تا در معرض هوازدگی شیمیایی قرار گیرند.

نتیجه تمام عوامل ذکر شده به عنوان هوازدگی فیزیکی این است که باعث افزایش سطح تأثیر سنگ در مقابل هوازدگی شیمیایی می‌شوند. خرد شدن یک حجم ثابت از سنگ در اثر عوامل فیزیکی (هوازدگی فیزیکی) باعث می‌شود سطوح زیادتری در معرض عوامل مؤثر در هوازدگی شیمیایی قرار گیرد و سرعت هوازدگی افزایش یابد. نمونه عددی این اتفاق در تصویر زیر آورده شده است. بلوکی که یک متر مکعب حجم و شش متر مربع سطح داشته، به دلیل خرد شدن با وجود حجم ثابت، سطح آن 24 متر مربع گردیده است.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان