گونه مرال Red deer

نام فارسی: مرال
نام علمی: Cervus elaphus maral
نام انگلیسی: Red deer
نام‌های محلی: (ترکمنی: سوغُون)(ترکی: مارال)(کردی کرمانچی: سیغَر، گا)(مازندرانی: گاو، گاو کوهی، ورزا)

دریافت مشاوره تخصصی رایگان

ویژگی‌های ظاهری مرال

طول سر و بدن مرال 160 تا 260 سانتی‌متر، طول دم 12 تا 15 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 120 تا 150 سانتی‌متر و وزن 130 تا 260 كیلوگرم است. دست و پایی بلند و بدنی بزرگ و پوشیده از موهای قهوه‌ای كوتاه مایل به خاكستری دارد كه در ناحیه كفل زرد رنگ است. گوساله‌های مرال دارای موهای قهوه‌ای مایل به قرمز با خال‌هایی سفید هستند. نر دارای شاخ‌های بلند و منشعب است كه هر ساله به تعداد شاخک‎ها اضافه می‌شود.

در زیرگونه موجود در ایران (C.e.maral) در قسمت جلوی شاخ، 2 شاخک دیده می‌شود که گرگ‌کُش نام دارد. شاخ‌ها، همه ساله در اسفند تا اوایل فروردین می‌افتند. شاخ‌های جدید بلافاصله شروع به رویش می‌کند، در اواسط تابستان کامل و سفت می‌شود و پوشش مخملی آن که کاملاً خشکیده شده است و در اثر شاخ زدن به بوته‌ها و درخت‌ها از بین می‌رود. معمولاً‌ همه ساله به تعداد شاخک‌ها و طول شاخ‌ها افزوده می‌شود و در 8 تا 10 سالگی به حداکثر می‌رسد ولی از آن به بعد همه ساله از طول شاخ‌ها و تعداد شاخک‌ها کاسته می‌شود. شکارچیان به شاخک «خال» می‌گویند مثلاً مرال 20 خال در هر 2 شاخ مجموعاً 20 شاخک دارد (بیشترین تعداد مشاهده شده در ایران 22 شاخک است). در سنین پیری شاخ‌ها کوتاه و گاهی بدون شاخک‌هستند و اصطلاحاً‌ به آنها سیخو می‌گویند. طول شاخ‌ها بین 50 تا 70 سانتی‌متر و طول انشعابات آن بین 7 تا 20 سانتی‌متر است. شاخ در نرهای مسن (بیش از 15 سال) بسیار نازک، كوتاه و گاهی بدون انشعاب می‌شود.

ویژگی‌های زیستی مرال

مرال‌ها عمدتاً شب‌گرد هستند. هنگام شب مناطق باز و بدون درخت را برای چریدن انتخاب كرده و صبح‌ها به مناطق انبوه جنگلی می‌روند. گیاه‌خوار و نشخوار كننده‌اند، حس بویایی و شنوایی به نسبت قوی دارند و به خوبی شنا می‌كنند. ترکیب گله در فصول مختلف متفاوت است. معمولاً ماده‌ها، بچه‌ها و نرهای نابالغ با هم و جدا از دسته نرهای مسن زندگی می‌کنند. گاهی ماده‌های پیر یا بدون بچه نیز با نرها مشاهده می‌شوند. نرهای پیر زندگی انفرادی را ترجیح می‌دهند. هر گروه دارای سلسله مراتبی است که به وسیله تهدید کردن، شاخ زدن، لگد زدن و تعقیب کردن مشخص می‌شود. در تابستان و به خصوص در فصل جفت‌گیری، مرال‌ها علاقه‌ زیادی به مالیدن خود در لجن‌زارها دارند.از علف‌ها، میوه‌ها، قارچ‌ها و نیز سرشاخه درختان و درختچه‌ها تغذیه می‌كنند.
تولید مثل مرال: معمولاً‌ در اواسط شهریورماه جفت‌گیری شروع می‌شود و تا اواسط مهرماه ادامه می‌یابد. همه ساله در این فصل ماده‌ها در محل‌های مشخصی جمع می‌شوند، نرها نیز محل عادی زندگی خود را ترک کرده و به ماده‌ها می‌پیوندند. در این زمان بین نرها جدال‌هایی برای تعیین قلمرو و تشکیل حرمسرا در می‌گیرد که با شاخ زدن، صدا دادن و پاشیدن ادرار همراه است. در این زمان مرال‌های نر جوان و یا ضعیف به بیرون رانده می‌شوند. ولی آن‌ها گاهی اوقات در اطراف حرمسرا مانده و مترصد فرصتی برای جدا کردن ماده و جفت‌گیری با آن هستند. نرهای غالب گاهی متجاوز از 10 ماده را در اختیار می‌گیرند ولی به ندرت پدر بیش از 4 فرزند می‌شوند. در فصل جفت‌گیری در اکثر زیستگاه‌های مرال صدای نرها که به گاو بانگ معروف است، شنیده می‌شود. شکارچیان با تقلید صدای گاوبانگی، مرال‌های نر را به مبارزه می‌طلبند و از فاصله نزدیک آن‌ها را شکار می‌کنند. در گذشته که در زیستگاه مرال ببر وجود داشت گاهی به جای مرال، ببر به سراغ شکارچیان می‌آمد. مرال‌ها معمولاً در مناطق باز جفت‌گیری می‌کنند. طول مدت بارداری 33 تا 34 هفته (حدود 8 ماه) است. 1 گوساله به دنیا می‌آورد که 8 تا 15 كیلوگرم وزن داشته و تا 1 سال همراه مادر می‌ماند. بچه‌ها بعد از تولد قادر به راه رفتن و دویدن هستند. ولی مادر معمولاً ترجیح می‌دهد آن‌ها را به مدت 2 تا 3 هفته در بین علف‌های بلند مخفی کند. خال‌های سفید رنگ روی بدن بچه‌ها، آنها را از دید طعمه‌گیرها مخفی می‌کند. بچه‌ها حدود 1.5 سالگی بالغ می‌شوند. معمولاً بیش از 50% بچه‌‌ها قبل از 1 سالگی به علل مختلف تلف می‌شوند.
طول عمر مرال در طبیعت 13 تا 15 و در موارد نادر به 22 سال می‌رسد. طعمه‌خواران طبیعی مرال در ایران گرگ و پلنگ هستند.

آثار و نمایه‌های مرال و شناسایی آن

ردپای مرال: اثر پای مرال نسبتاً پهن است و لبه خارجی شکاف‌ها تا نوک آن به طور یکنواخت و دارای انحنا است. در یک ردپای واضح و مشخص اثر پینه در عقب به صورت یک فرورفتگی گرد دیده می‌شود که تقریباً یک سوم طول ردپا را تشکیل می‌دهد و تا جلو و اندکی تا قوس کف پا ادامه می‌یابد. در یک مرال نر کاملاً بالغ، اثر دست دارای 8 تا 9 سانتی‌متر طول و 6 تا 7 سانتی‌متر عرض است، در حالی که اثر پا کوچک‌تر و به طول 6 تا 7 سانتی‌متر و عرض 4 تا 5 سانتی‌متر است.

الگوی ردپا مرال: هنگام راه رفتن یا یورتمه رفتن یکنواخت که معمولی‌ترین نوع روش حرکتی در هنگام آرامش این حیوان است، پا در اثر دست یا نزدیک آن قرار می‌گیرد و معمولاً سم‌های تحلیل رفته اثری باقی نمی‌گذارند. فاصله بین 2 پا در گوزن ماده و گوزن‌های نر جوان‌تر، باریک است و به این ترتیب از گوزن نر بالغ متمایز می‌شود. طول گام در حیوان بالغ بین 80 تا 150 سانتی‌متر متغیر است. هنگام یورتمه رفتن سریع بر روی سطح سخت، پا در جلوی اثر دست قرار می‌گیرد و هرچه سرعت بیشتر شود، فاصله بین این 2 نیز افزایش و فاصله بین دست و پا نیز کاهش می‌یابد و شکاف‌ها از هم باز و گسترده شده و اثر سم‌های تحلیل رفته نیز معمولاً قابل مشاهده هستند. طول گام به هنگام راه رفتن با سرعت زیاد بسیار متنوع بوده و تا 350 سانتی متر نیز می‌تواند افزایش یابد هنگام فرار کردن، تاختن یا پریدن که حرکتی معمول در این حیوان است، در ردپاها، شکاف‌ها از هم باز و گسترده هستند و اثر سم‌های تحلیل رفته به صورت واضح و مشخص دیده می‌شود.

سرگین مرال: سرگین مرال بالغ 15 تا 20 میلی‌متر طول و 11 تا 16 میلی‌متر ضخامت دارد. سرگین تازه، سیاه و براق است و به‌تدریج به رنگ قهوه‌ای تیره مات در می‌آید. سرگین‌ها استوانه‌ای و از 1 انتها نوک تیز هستند در حالی‌که انتهای دیگر گرد است و یا گودی خفیفی دارد. سرگین نرها بزرگتر از ماده‌ها است و عمدتاً دارای گردی خفیف در 1 انتها است، در حالی‌که سرگین ماده‌ها معمولاً بیضی شکل است. سرگین بهاره کاملاً نرم و با هم به صورت تکه‌های جمع شده یافت می‌شود.

 

زیستگاه، پراکندگی و فراوانی مرال در ایران

این گوزن غالبا در علف‌زارهای نزدیک به مناطق جنگلی انبوه زندگی می‌كند. در ایران زیستگاه اصلی مرال جنگل‌های منطقه خزر (جنگل‌های هیركانی) است. اما تا چندی پیش در جنگل‌های زاگرس نیز زندگی می‌کرد.

پراکنش جهانی مرال

پراکندگی مرال در دنیا در اروپا، شمال آفریقا، آسیا و آمریکاست.

وضعیت حفاظتی مرال

دشمن طبیعی مهم مرال پلنگ و گرگ است. همه ساله تعداد زیادی مرال توسط شکارچیان شکار می‌شوند، ولی به علت داشتن قدرت استتار خوب، حس شنوایی قوی و زندگی در مناطق صعب‌العبور جنگلی، در حال حاضر خطری جدی نسل این حیوان را تهدید نمی‌کند. اما با توجه به قطع بی‌رویه درختان جنگلی و تخریب زیستگاه احتمال دارد در آینده نه چندان دور نسل آن در معرض خطر انقراض قرار گیرد. بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که در حال حاضر در برخی از مناطق گیلان و مازندران تعداد مرال به شدت کاهش یافته است. در حال حاضر بیشترین تعداد مرال در در گلستانک واقع در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی، سیاه استخر واقع در منطقه حفاظت شده دودانگه در مازندران و پارک ملی گلستان مشاهده می‌شود. به تازگی تعدادی مرال از پارک جنگلی قرق گرگان به محوطه محصوری در جنگل‌های آینه‌لو واقع در منطقه حفاظت شده ارسباران منتقل شد که تعداد آنها در حال افزایش است.
مرال بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط‌زیست در زمره گونه‌های حمایت‌ شده قلمداد شده است. در طبقه کمترین نگرانی (LC) فهرست سرخ IUCN قرار دارد. شكار غيرقانونی و تخريب زيستگاه از عوامل تهديدكننده اصلی این گونه است.

طبقه‌بندی گونه مرال

سایر اعضای این خانواده را بشناسیم

راسته‌ زوج سمان

خانواده گوزن‌ها

- گونه گوزن زرد ایرانی
- گونه مرال
- گونه شوکا

External Features: HB 160-260 cm, T 12-15 cm, SH 120-150 cm, and W 130-260 kg. Fore and hind limbs are long and the large body is covered with short grayish brown hair and color of rump-patch is yellow. Fawns have reddishbrown coat with white spots. Stags have long and branched antlers with added tines every year. In Iranian subspecies (C.e.maral) two brow tines are locally called “wolf killers”. Antlers are shed at the end of winter and start growing again in early spring. Antlers are 50 to 70 cm in length and tines are 7 to 20 cm. Antlers of old stags decrease in size when the stags are extremely old (more than 15 years).
Biological Features: Red deer is mainly nocturnal; feeding in open and treeless areas of the forest at night and moving to dense forest during the day. It is a ruminant herbivore. The senses of smell and hearing are strong and also can swim well. It is a social animal; mature deer usually stay in single-sex groups only mixing with females during breeding season. Different social classes are observed in a herd; identified by interaction of individuals with others using antlers and forelimbs. They feed on grasses, fruits, mushrooms and browse on trees and shrubs. Breeding starts in early fall, called rutting season, by rivalry among mature males leading to establishment of temporary harems that lasts few weeks. Gestation period is 33 to 34 weeks (about 8 months). Hind gives birth to 1 fawn weighing 8 to 15 kg which remain with their mother for more than a year. They mature at 1.5 years of age. Longevity is usually 13 to 15 years, but could reach, in rare occasions, 22 years in nature. Main predators in Iran are wolves and leopards.
Habitat, Distribution and Abundance: Red deer usually lives in grasslands close to dense forested areas. Main habitat in Iran is forested areas of Caspian area (Hyrcanian Forests); yet not long ago were also found in Zagros forests in western parts of the country. Poaching and habitat destruction are main threatening factors.
Conservation Status: Red deer is categorized as “protected species” by Iran Department of Environment and “Least Concern” (LC) by the IUCN Red List.