زبان کردی (زبان قوم کرد)

زبان اقوام کرد

در حوزه کردستان دو گروه زبانی عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند:
1) گروه زبان‌های کردی
2) گروه زبان‌های زازا-گوران

در دوره‌های راهنمایان گردشگری درباره اقوام و عشایر ایران، فرهنگ و زبان‌های آنان صحبت می‌شود، برای اطلاع از شرایط برگزاری دوره‌ها می‌توانید از طریق فرم زیر اقدام نمایید.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان

زبان کردی

زبان کردی عضوی از خانواده زبان‌های ایرانی و در زیر مجموعه زبان‌های ایرانی شاخه غربی در دسته شمالی قرار دارد. کردی شامل طیف وسیعی از زبان‌ها و گویش‌های مختلف می‌باشد. (اشمیت, راهنمای زبان‌های ایرانی (ج2), 1390, ص. 544) با آنکه واژگان زیادی از زبان مادی بدست ما نرسیده است، اما همین اطلاعات اندک بدست آمده برخی از زبان‌شناسان را بر آن داشته است که زبان‌های کردی را امتداد زبان مادی بدانند.
دسته بندی‌های ارائه شده درباره زبان‌های کردی، بسیار متنوع و متفاوت هستند. تقسیمات زبان‌های کردی بر اساس جغرافیای حضور هر یک از آن‌ها بصورت زیر می‌باشد:
- کُرمانجی: شمالی‌ترین زبان (گویش) کردی که دارای بیشترین گویشوران در جهان می‌باشد. در ایران در استان‌های آذربایجان غربی، بخش‌هایی از کردستان، شمال خراسان، استان‌های اردبیل، گیلان، قزوین و مازندران و همچنین در کردستان ترکیه، بخش‌های شمالی کردستان عراق، کردستان سوریه و ارمنستان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- سورانی: «سورانی» به گروه مرکزی گویش‌های زبان کردی اطلاق می‌شود که در استان‌های کردستان، مناطق جنوبی آذربایجان غربی (منطقه مکریان به مرکزیت مهاباد) و همچنین بخش‌های مرکزی و جنوبی کردستان عراق مورد استفاده قرار می‌گیرند. سورانی به لهجه‌های مختلفی همانند «مُکری» یا «مُکریانی»، «گروسی» (گویش منطقه بیجار- برخی گروسی را در زمره کردی جنوبی و نزدیک به زبان کلهری می‌دانند.)، «اردلانی»، «جافی» و ... تقسیم می‌گردد.
- زبان‌های کردی جنوبی: در مناطق کردنشین جنوبی همانند استان‌های کرمانشاه، ایلام و بخش‌هایی از همدان گویش‌ها و زبان‌های مختلفی همانند «کرمانشاهی»، «سنجابی»، «کلهری»، «ایلامی» (کردی فِیلی) و ... رواج دارد.

زبان قوم کرد

زبان‌های زازاکی-گورانی

گروه زبان‌های «زازاکی-گورانی»، در ایران شامل گویش‌های شاخصی همانند گورانی، هورامی یا اورامی و باجلانی می‌باشد.
برخلاف گذشته، امروزه اغلب زبان‌شناسان این زبان‌ها را در مجموعه زبان‌های کردی دسته‌بندی نمی‌کنند، بلکه آن‌ها را گروهی مستقل از خانواده زبان‌های ایران غربی، دسته شمالی (بطور خلاصه شمال‌غربی) می‌دانند. (اشمیت, راهنمای زبان های ایرانی (ج2), 1390, ص. 555) جغرافیای حضور متکلمین به زبان‌های خانواده زازاکی-گورانی و بطور خاص زبان‌های گورانی و هورامی با زبان کردی فصل مشترک زیادی دارد، اما از نظر ساختار، زبان‌هایی کاملاً مستقل از زبان کردی می‌باشند.
برای سال‌های طولانی زبان گورانی، زبان ادبی در غرب ایران بوده است که اشعار و آثار ادبی بسیاری (همانند متون اهل حق) از آن بجا مانده است و قدمتی بسیار کهن دارد که به دوران پیش از اسلام در ایران برمی‌گردد و شاید بتوان آن را به نوعی ادامه حیات زبان پهلوی دانست. (مکنزی د. , پاییز و زمستان 1397, ص. 56)
بغیر از بحث زبانی، در کردستان سرودن شعر را «گورانی» و شعرخوانی با صدای خوش «گورانی چَر» نامیده می‌شود که می‌توان این اشعار را با فَهلویات قدیم مترادف برابر دانست. (علیزاده خیاط & حسینی آبباریکی, بهار 1397, ص. 90) (کریستین سن & اقبال آشتیانی, بهار 1363, ص. 23)
زبان هورامی در ایران در غرب استان کردستان و شمالغرب استان کرمانشاه در منطقه اورامانات و همچنین در عراق (حلبچه) صحبت می‌شود. «مکنزی» هورامی را جزیره‌ای در دریای کردی می‌داند. (دبیرمقدم, 1392, ص. 795)
منبع: (چراغی، علی، 1401، آشنایی با فرهنگ و اقوام ایران‌زمین)

در ارتباط با قوم کرد به مباحث زیر خواهیم پرداخت:

پراکندگی قوم کرد
مذهب قوم کرد‌
زبان قوم کرد
فرهنگ قوم کرد
پوشاک قوم کرد

مطالب مرتبط

پوشاک قوم کرد

لباس محلی کردها متنوع با رنگ‌های شاد و زنده است و با توجه به موقعیت‌های اجتماعی و تغییرات فصول تغییر می‌کند. ویژگی‌های خاص پوشاک کردها از ملاک‌های تشخیص آن‌ها از دیگر اقوام ایرانی است. لباس کردی زنان و مردان شامل پیراهن و کت و ... است. پوشاک کردها شامل تزئینات روز آنها هم می‌شود.

عروسی قوم کرد

کردها اکثراً با خویشاوندان خود ازدواج می‌کنند. عقد پسرعمو و دخترعمو در میان کردها بسیار رایج است. مراسم عروسی در کردستان حداقل در 3 روز جشن گرفته می‌شود در این مدت کردها مرتب در حال رقص و پایکوبی هستند. گاهی اوقات عروسی اقوام کرد بین دو خانواده برای پایان دادن به خصومت انجام می‌گیرد.

فرهنگ ادبیات قوم کرد

اقوام کرد (کردها) از ادبیات شفاهی پرمایه‌ای برخوردارند و از این رو معمولاً جملات گفتاری خود را با بسیاری از ضرب‌المثل‌ها و لُغُز و نقل‌های ساده و عبارات موزون و قافیه‌دار می‌آرایند. داستان‎ها و افسانه‎های کردی و فولکلور کردی از ادبیات پر احساس اقوام به شمار می‎آید که بخش جدا نشدنی از فرهنگ اقوام کرد هستند.

جشن‌ها و آئین‌های قوم کرد

جشن‌ها و آئین‌های قوم کرد شامل مراسم پیر شالیار، جشن‎های نوروزی و ... است. این مراسمات و جشن‎ها جزوی از آداب و سنن کردها محسوب می‎شوند که فرهنگ قوم کرد را شکل می‎دهند. جشن‎های کردی مخصوصا در نوروز به شکل با شکوهی برگزرا می‎شود.

فرهنگ قوم کرد

با وجود اینکه همه‌ی اقوام ایرانی به مهما‌ن نوازی شهرت دارند ولی در فرهنگ قوم کرد با شیوه ی جدید مهمان‌نوازی روبرو می‌شوید. رسم و رسوم وآئین‌های کردی نشان از این موضوع دارند.

مذهب قوم کرد

به غیر از اسلام طریقت‌های صوفی‌گری در کردستان پیروان فراوانی دارد. فرقه‌های مذهبی کردستان بسیار هستند. مذهب قوم کرد در ایران اکثرا شیعه‎ است.

پراکندگی قوم کرد

سرزمین‌های کردنشین، امروزه در مرزهای سیاسی کشورهای ایران، ترکیه، عراق، سوریه و ارمنستان تقسیم شده‌اند. پراکندگی اقوام کرد در ایران در مناطق مختلفی از خراسان شمالی تا تهران نیز وجود دارد. پراکندگی ایلات کرد در ایران و کشورهای اطراف وجود دارد.

شناخت قوم کرد

واژه کرد در اسناد باقیمانده از سال‌های ابتدایی ورود اسلام به ایران به مفهوم عمومی بیابانگرد و کوچ‌نشین به کار برده می‌شده است. اما از نظر لغوی کُرد (قوم کرد) برگرفته از واژه گُرد به معنی پهلوان و دلیر است. کردها از اقوام ایرانی هستند که سابقه‌ای طولانی و پیوند‌های عمیقی در تاریخ و فرهنگ ایران زمین دارند.

پراکندگی ایلات ایران

پراکنش ایلات و عشایر ایران در پهنه جغرافیای کشور یکسان نیست و چه بسا مناطقی که در گذشته از تراکم زیاد جمعیت عشایری برخوردار بوده و امروزه به خاطر رشد سریع شهرنشینی یا تبدیل اراضی به کاربری‌های صنعتی، کشاورزی و... از تعداد و تراکم جمعیت عشایری در این مناطق کاسته شده است. ایلات و طوایف عشایر ایران از نظر حوزه‌های اصلی کوچ و استقرار به دسته‎های مختلفی تقسیم می‌شوند که در این صفحه به آنها اشاره می‌شود.