دودمان در ساختار اجتماعی ایلات

دودمان، کوچک‌ترین واحد اجتماعی پدرتبار در ایلات است که از چندین خانواده تشکیل شده است. افراد هر دودمان دارای پیوندهای خویشاوندی نزدیکی بوده و دارای نیای مشترکی از نسل یک شخص مشخص که بین 3 تا 5 نسل پیش می‌زیسته، هستند.
رده دودمان در ساختار اجتماعی بین هریک از ایلات به نام خاصی شناخته می‌شود و ممکن است به 2 بخش تقسیم شود. به عنوان نمونه رده دودمانی در بین لرهای بختیاری به 2 بخش تقسیم می‌شود رده دودمانی بالاتر را تَش (آتش، تعداد افرادی که دوره یک آتش یا اجاق جمع می‌شوند) می‌نامند. تمامی افراد عضو تش دارای نیای مشترکی هستند. رده دودمانی پایین‌تر، اولاد یا کُروَبو (پسر و پدر) نامیده می‌شود. هر تش به تعدادی اولاد تقسیم می‌شود. در لر کوچک این رده دودمانی را بووه یا دودمو می‌نامند.

رده دودمانی پدرتباری

رده دودمانی پدرتباری در ایل قشقایی بُنکُو و بیله (اوبه) نام دارند که در آن بنکو شامل چندین بیله (اوبه) است. ترک‌های شاهسون رده دودمان پدرتبار را گوبَک (ناف، اتصال جنین به مادر) می‌نامند که خود مشتمل بر چندین اوبه است. رده دودمانی پدرتباری را بلوچ‌ها، زات و رَند، کردها، هرکی و ترکمن‌ها اُبه می‌نامند.
اعضای این واحدهای اجتماعی دودمانی اغلب به نام بانی آن شناخته می‌شوند:
لر: حسن وند: حسن + وند
ترک: جعفرلو: جعفر + لو
بلوچ: اسماعیل زایی: اسماعیل + زایی (زهی)

دریافت مشاوره تخصصی رایگان

ریش سفید در دودمان

هدایت هر دودمان را یک ریش سفید به عهده دارد که وظیفه اصلی انتقال فرامین ایلخان و هدایت بدنه اصلی جامعه ایلیاتی و هماهنگی کوچ را انجام می‌دهد. برخلاف جایگاه رهبری در رده‌های بالای ساختار اجتماعی- سیاسی ایلات (همانند ایلخان، ایل بیگی، کلانتر و ...) ریش سفیدی یک دودمان، مقامی موروثی نیست و منافع ماده چندانی نیز برای آنان ندارد و تنها منزلت اجتماعی و احترام افراد را برای شخص می‌آورد.
داشتن تجربه، مقبولیت اجتماعی در بین عموم افراد دودمان، تمکن مالی مناسب و همچنین روابط خوب با کدخداها و کلانتران از امتیازاتی محسوب می‌شود که برای رسیدن به جایگاه ریش سفیدی مورد نیاز است.

ساختار اجتماعی - سیاسی کوچ‌نشینان

خانواده
دودمان
تیره
طایفه
ایل