گونه کورکور بال سیاه Black-winged Kite
نام فارسی: کورکور بال سیاه
نام علمی: Elanus caeruleus
نام انگلیسی: Black-winged Kite (Black-shouldered Kite)
نام‌های محلی: ترکی: قارا قاناد چالاغان، کردی: کوولاره‌ی بال‌ره‌ش
زیرگونه‌ها کورکور بال سیاه
کورکور بال سیاه 4 زیرگونه دارد. زیرگونه caeruleus در جنوب غرب اروپا، آفریقا، شبه جزیره عربستان و ایران، و 3 زیرگونه دیگر vociferous, hypoleucus و wahgiensis همگی در جنوب شرق آسیا پراکنش دارند.
ویژگی‌های ظاهری گونه کورکور بال سیاه
طول بدن 31 تا 35 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 75 تا 87 سانتیمتر است. کورکوری به نسبت کوچک جثه و به اندازه‌ی یک دلیجه با بدن روشن است که بال‌هایی وسیع و نوک‌‌تیز، سر بزرگ و دم کوتاه و مربع شکل دارد. نر و ماده همشکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده‌ی بالغ صورت خاکستری، لکه‌های چشمی تیره، چشمان قرمز، منقار سیاه با قاعده‌ی زرد رنگ در نیم‌نوک بالایی دارد. روتنه خاکستری، پوشپرهای روی بال‌ها سیاه و دم و زیرتنه خاکستری کمرنگ دیده می‌شود. شاهپرهای اولیه در زیر بال‌ها سیاه است و تضاد آشکاری با رنگ خاکستری روشن بال‌ها دارد. پرنده‌ی نابالغ شبیه به پرنده‌ی بالغ است ولی روتنه‌ی آن خاکستری تیره و نوک پرها سفید است، به همین دلیل سطح پشتی همراه با لکه‌لکه‌ی سفید به نظر می‌رسد تارک سر مایل به قهوه‌ای است و سینه ته‌رنگ خرمایی دارد.
ویژگی‌های زیستی گونه کورکور بال سیاه
در مناطق نیمه‌بیابانی، استپ‌های خشک، دشت‌ها و دره‌های باز با درختان پراکنده، درختزارها، حاشیه رودخانه‌ها، بوته‌زارها و حاشیه‌ی جنگل‌ها به سر می‌برد و در زیستگاه‌های مناسب به مدت طولانی ساکن می‌شود.
- پرواز: پروازی قوی شبیه به جغد با بالزدن‌های نرم دارد. اغلب با بال‌هایی زاویه‌دار و خمیده بال بازرَوی‌های طولانی انجام می‌دهد. مانند شاهین‌ها مهارت زیادی برای درجابال‌زنی دارد و اغلب با این روش طعمه‌اش را جستجو می‌کند.
- تغذیه: بیشتر از پستانداران کوچک، پرندگان، خزندگان و حشرات تغذیه می‌کند.
- تولید مثل: جوجه‌آوری از اواسط بهمن تا اواسط اردیبهشت آغاز می‌شود. تک همسر است و آشیانه‌اش توده‌ای مسطح و کوچک از سرشاخه‌های نازک است که روی شاخه درختان خاردار بنا می‌کند و درونش را با علوفه نرم و برگ‌های سبز می‌پوشاند. معمولاً هر سال یک آشیانه جدید و روی همان درخت سال قبل می‌سازد. معمولاً 3 تا 4، گاهی 1 تا 5 تخم بیضی کوتاه، کرم تا نخودی کمرنگ، با خال‌ها و خطوط قهوه‌ای تیره تا خاکستری و به ابعاد 31 × 39 میلیمتر می‌گذارد. دوره‌ی تفریخ تخم‌ها 25 تا 28 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. در حدود 40 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند ولی تا مدتی پس از آن، همچنان در نزدیکی آشیانه باقی می‌مانند.
زیستگاه گونه کورکور بال سیاه
این پرنده، بومی جنوب غربی عربستان است ولی در مناطقی از عمان، امارات متحده عربی، ترکیه و فلسطین نیز دیده می‌شود. کورکور بال سیاه در ایران بصورت سرگردان در میناب رکورد شده است. این پرنده در مزارع کشاورزی با درختان کم یا در حواشی درختزارها زیست می‌کند.
مکانهای مهم زادآوری کورکور بال سیاه در ایران
در شمال فارس و هرمزگان جوجه‌آوری می‌کند.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
پراکنش گونه کورکور بال سیاه
- پراکنش در جهان: کورکور بال سیاه در اروپا از اسپانیا تا پرتغال، بیشتر در جنوب غرب شبه جزیره‌ی آیبریا و همچنین در شمال آفریقا تا شبه جزیره عربستان و ایران پراکنش دارد. 3 زیرگونه نیز در آسیای جنوب شرقی پراکنش دارند.
- پراکنش در ایران: به صورت کمیاب، مقیم نواحی جنوبی کشور است و به صورت محلی در استان‌های کرمان و هرمزگان جوجه‌آوری می‌کند. همچنین به صورت مهاجر عبوری در آشوراده در استان گلستان و زمستان‌گذر در استان خوزستان مشاهده شده است. بیشترین گزارش مشاهده این پرنده در جنوب کشور و استان‌های خوزستان تا هرمزگان است. به صورت سرگردان در استان مازندران (میانکاله) مشاهده شده است.
- پراکنش در تهران: تا کنون در شهر تهران رکورد نشده است.
مهاجرت سالیانه گونه کورکور بال سیاه (کوچ)
بیشترین جمعیت زادآور کورکور بال سیاه در جنوب غرب اروپا و شمال آفریقاست ،اما از وضعیت دقیق مهاجرتی و زادآوری احتمالی در ایران اطلاعات کمی وجود دارد.
وضعیت حفاظتی گونه کورکور بال سیاه
در فهرست پرندگان حمایت شده ایران قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.
روش‌های شناسایی گونه کورکور بال سیاه
- شناسایی در حالت پرواز از راه دور: جثه کوچکی دارد و از دور سیاه و سفید دیده می‌شود. سیلوئت پرواز آن کاملاً خاص و با بال‌های بالا نگه داشته شده است. نوک بال‌ها تقریباً گوشه‌دار است (تنها گونه‌ای از خانواده Accipiteridae است که شکل بال آن کمی شبیه خانواده شاهین‌ها است). در هنگام پرواز مانند سبزه قبا Coracias garrulus و خروس کولی Vanellus vanellus در هوا یک چرخ می‌زند اما با سرعت بالاتر این کار را می‌کند. همگام جستوجوی طعمه در ارتفاع کم در نزدیکی زمین مانند سنقرها حرکت و طعمه‌ی خودر را غافلگیر می‌کند (ولی بال‌ها را بالاتر نگه می‌دارد و کمتر بال بازرَوی می‌کند). گاهی مانند دلیجه Falco tinnunculuc درجا بال‌زنی می‌کند اما در هنگام درجابال‌زنی از دلیجه آرام‌تر بال می‌زند و سر بزرگ آن نسبت به بدن بسیار مشخص است.
- شناسایی در حالت پرواز از نزدیک: از رنگ بدن و سیلوئت آن می‌توان به سادگی کورکور بال سیاه را شناسایی کرد. روی بدن طوسی و شانه‌ها (پرهای پوششی کوچک و میانی) سیاه است. دم کوتاه و در زمانی که کاملاً جمع شده باشد، کمی دوشاخه دیده می‌شود. دم سفید اما شاهپرهای میانی خاکستری است. زیر بال‌ها کاملاً روشن دیده می‌شود ولی شاهپرهای اولیه کاملاً سیاه هستند. ابروی مشکی مشخص در بالای چشم دیده می‌شود. سر سفید است و چشم‌ها قرمز خونی که ممکن است از فاصلهی دور تیره دیده شود.
- شناسایی در حالت نشسته: معمولاً روی سیم‌های برق، تلفن یا درختان خشک می‌نشیند. ک.چک جثه است و از دور کاملاً سفید دیده می‌شود. سر بزرگ و چشم‌ها قرمز خونی است. دم کوتاه و شانه‌ها سیاه است. ابروی سیاه دارد، مچ پا کوچک است و پاها هنگام نشستن خیلی نمایان نیست.
بخش‌های بدون پر گونه کورکور بال سیاه (لخت)
پاها و بینی زرد و منقار سیاه است. رنگ چشم در بالغ‌ها قرمز خونی و در جوان‌ها قهوه‌ای (گاهی نارنجی) است.
فازهای رنگی متفاوت کورکور بال سیاه
این گونه فازهای رنگی متفاوت ندارد.
گونه‌های مشابه کورکور بال سیاه
کورکور بال سیاه گونه‌ی مشابه ندارد. زیراه هم رنگ بدن و هم رنگ چشم خاصی دارد و در پرواز بال‌ها را کاملاً بالا مانند V نگه می‌دارد (کمی بالاتر از سنقرها). ممکن است با جنس نر سنقر خاکستری و سنقر سفید کمی شبیه باشد.
- سنقر خاکستری نر و سنقر سفید نر: روی شانه‌ها لکهی سیاهی دیده نمی‌شود. انگشا‌ها کاملاً در هنگام پرواز قابل مشاهده و شمردن هستند اما در کورکور بال سیاه انگشت مشخص دیده نمی‌شود. بال‌ها و دم باریک و نسبت به کورکور بال سیاه بلند است.
تشخیص جنسیت گونه کورکور بال سیاه
هر دو جنس نر و ماده در تمام فرم‌ها به هم شبیه هستندو تشخیص جنسیت در طبیعت از روی شکل ظاهری امکانپذیز نیست.
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
طبقه‌بندی گونه کورکور بال سیاه
Elanus caeruleus
Morphological characteristics: 31-35 cm length and 75-87 cm wing-span. Smaller than other kites, with size and behaviour recalling Common Kestrel Falco tinnunculus, differing by pale plumage, broad pointed wings, large head, and short square tail. Sexes similar with no seasonal variation. Adult bird with grey upperparts, light grey face, black bill with yellow base on upper mandible, red eye surrounded by black patch, white underparts and tail, and black lesser and median upper wing-coverts, forming contrasting dark patch. Undersurface of primaries black, contrasting with light grey wings. Juvenile resembles adult but upperparts grey marked with white feather-fringes, appearing mottled; cap streaked pale brown, ear-coverts and breast washed rufous, flanks narrowly streaked dark.
Biological characteristics: Prefers semi-deserts, arid steppes, open plains, valleys with scattered trees, woodlands, shrubberies, and forest fringe. Flight powerful, owl-like with rapid shallow wing-beats. Often soars for a long time with angular decurved wings. Like falcons, hovers regularly when hunting, but also searches prey from perch in tree or other vantage point. At rest, tail often raised. Feeds mainly on small mammals, birds, reptiles, and insects. Breeding starts early February to early May. Monogamous. Nest, built annually on the same tree, a small flat cup of twigs with lining of soft roots and green grass, built high-up on branches of thorny trees. Usual clutch 3-4, sometimes 5, short oval cream to pale buff eggs, mottled and streaked with dark brown to grey, 39 × 31mm in size. Eggs hatch after 25-28 days. Chicks, semi-altricial and nidicolous, first fed bill-to-bill by female parent. Fledging period 30-35 days, still remaining in nest vicinity for a while.
Distribution and abundance: A scarce resident in southern Iran, breeding locally in Hormozgan and Kerman. Also observed as a passage migrant at Ashouradeh, Golestan, and in winter in Khuzestan.
Conservation status: Listed in protected species of Iran and is of conservation values.