عناصر ساختاری بازار
بازار سنتی ایران برای رفع نیازهای عمومی دارای تعدادی بنا با طرح و موقعیت مکانی مناسب برای پذیرا شدن فعالیت‌های مختلف بوده‌است. بعضی از این اجزاء و خصوصیات آن‌ها به شرح ذیل می‌باشد:
راسته بازار
راسته یا گذرگاه اصلی و فرعی بازار؛ مسیری نسبتاً طولانی است که در دو طرف آن دکان‌ها و فروشگاه‌های به هم پیوسته و رو به گذر قرار گرفته‌است. از خصوصیات مهم راسته به عنوان عنصر بنیادی بازار، قرار نگرفتن خانه‌های مسکونی در میان آن است. به منظور حفظ محرمیت، راسته اصلی به راسته‌های فرعی و سپس به کوچه‌هایی که واحدهای مسکونی در آن قرارداشت، می‌رسید.
سرای بازار
سرا، به طور کلی شامل یک حیاط میانی است که حجره‌های به هم پیوسته دور حیاط آن قرار گرفته‌اند. تفاوت سراها بیشتر در شکل زمین، تعداد طبقات، نوع ایوان، رواق و راهروهاست. معمول‌ترین نوع سراها دو طبقه هستند. سراها محل فروش عمده کالا بوده است.
تیمچه بازار
تیمچه، فضاهای سرپوشیده‌ای هستند که به عرضه یک نوع کالا اختصاص دارند. به ندرت، تیمچه‌های روباز هم دیده می‌شوند که بسیار محدود و کوچک هستند. تیمچه‌ها یک فضای آزاد در وسط دارند و اطراف آن‌ها حجره‌ها یا مغازه‌ها در یک و یا در دو طبقه قرار گرفته‌اند. چون تیمچه‌ها اغلب مسقف هستند، از این رو معماران و هنرمندان ایرانی، چیره دستی و مهارت خود را به نوعی در آرایش تیمچه‌ها به کار بسته‌اند. بنابراین سقف اکثر تیمچه‌ها کاربندی و رسمی‌بندی شده و در گوشه‌ها مقرنس کاری شده‌است.
یکی از تیمچه‌های معروف ایران تیمچه امین‌الدوله در کاشان است که مقرنس‌کاری سقف این تیمچه از شاهکارهای هنری ایران محسوب می‌شود. این بنا در دوره قاجار ساخته شده‌است. از دیگر تیمچه‌های معروف تیمچه حاجب‌الدوله در تهران و تیمچه مظفریه در تبریز می‌باشد.
چهار سوق بازار
چارسوق (چهارسو)؛ محل تقاطع دو راسته اصلی، چهار سو یا چار سوق نامیده می‌شود. معماری آن از دیگر قسمت‌های راسته متمایز و دارای ظرفیت و تزیینات داخلی بیشتری است. این فضا در بعضی از شهرها به صورت هسته مرکزی اقتصاد شهر در آمده است مانند چارسوق قیصریه و چیتسازان در بازار اصفهان.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان