پل‌سازی در ایران

ایرانیان از ابتدا می‌دانستند که حیات کشور وابسته به یک نظام ارتباطی کارآمد و مطمئن است که بدون آن ایران به جای اینکه یک کشور نیرومند و عامل مؤثر در تمدن جهانی باشد، به صورت توده‌ای از جوامع جداگانه و درهم ریخته در می‌آمد. جغرافیای متفاوت، پراکندگی جمعیت، که بیابان‌های خشک، کوه‌ها و دره‌هایی آن را تقسیم کرده، همگی لزوم ساخت پل‌ها را از همان ابتدا مشخص کرده بود.
قدیمی‌ترین پل که امروز ایجاد آن را به اورارتوها نسبت می‌دهند، بر روی رود ارس که رود مرزی ایران و شوروی سابق است ساخته شده‌است. در جنوب غربی کشور پل‌ها اغلب با سدهایی ادغام شده بود، که برای آبیاری ضرورت اساسی داشت که به آن پل بند می‌گفتند. از آن نمونه می‌توان پل شوشتر و دزفول که در زمان آل‌بویه بر روی بناهای سنگی دوره ساسانی ساخته شده‌اند را نام برد.
این پل‌های دوکاره، مهارت و توانمندی سخت معمار را طلب می‌کرد. چون باید دهانه‌اش آن قدر پهن می‌بود که هنگام طغیان، سیلاب را از خود رد کند، در ضمن برای عبورگاری و چارپایان مقاومت لازم را نیز داشته باشد.

پل سازی ساسانیان

ساسانیان پل بند شادُروان شوشتر را به طول 1650 متر برروی رودخانه کارون ساختند. سنگ‌کاری زیبای برخی از پل‌های قدیمی می‌تواند ادامه سبک پل‌سازی هخامنشی باشد. بقایای پل دختر در نزدیکی اندیمشک به بلندای 20 متر و دهانه‌ای عظیم، نشان دهنده مهارت معماران ایرانی در زمان ساسانیان در ساخت پل می‌باشد. این پل‌ها چیزی بیش از عبور از رودخانه بود؛ اغلب از لحاظ تناسب و جلوه، زیبایی چشمگیری داشت و قدرت و برازندگی را به نمایش می‌گذاشت.

پل سازی سلجوقیان

سلجوقیان نیز به پل‌سازی اهتمام ورزیدند. از قدیمی‌ترین پل‌های سلجوقی پل شهرستان در اصفهان است، که برخی معتقدند که بر روی پایه‌های یک پل ساسانی بنا شده‌است. این پل که قدیمی‌ترین پل اصفهان است، از بروز تحولی در پل‌سازی حکایت دارد. سنگینی این پل با ایجاد طاق‌های کوچک در فواصل طاق‌های بزرگ روی پایه‌ها تقسیم شده‌است. عملکرد این طاق‌های کوچک که در میان پایه‌ها فضاهای خالی ایجاد کرده‌اند، آن است که در صورت بالا آمدن سطح آب رودخانه، آب از آن‌ها هم عبور کند و از شدت فشار وارد شده به پایه‌ها کاسته گردد.

پل سازی صفویان

در دوره صفوی به دلیل توجه خاصی که به مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌شد، هم زمان با ساخت کاروانسراها، پل‌های زیبایی نیز جهت تسهیل نظام ارتباطی ساخته شد. از آن جمله می‌توان پل الله وردی خان و پل خواجو که بر روی زاینده رود ساخته شدند را نام برد.
این دو پل نه تنها برای عبور، که برای توقف هم طراحی شده است و در آن جاهایی برای تفرج وجود دارد. سراسر طول پل از غرفه‌های کوچک زیبایی تشکیل شده که با کاشی و نقش‌های دیواری زیبایی آراسته شده است. این دو پل از جمله زیباترین بناهای معماری ایرانی می‌باشند.

پل سازی قاجار

در دوره قاجار نیز تعدادی پل به سبک پل‌های صفوی ساخته شد که از آن نمونه پل بلده بر روی رودخانه نور در شرق بلده می‌باشد. در زمان پهلوی اول به دلیل نیازهای بین جاده‌ای تعداد زیادی پل احداث گردید، که مهم‌ترین آن‌ها پل وِرِسک در شمال ایران می‌باشد.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان