گونه نهنگ اسپرم Sperm Whale
نام فارسی: نهنگ اسپرم (عنبر)
نام علمی: Physeter Macrocephalus
نام انگلیسی: Sperm Whale
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری گونه نهنگ اسپرم
طول بدن در نرها 18.3 متر و در ماده‌ها 12 متر و وزن 20 تا 57 تن است. نرها تقریبا 3 برابر ماده‌ها وزن دارند. این اختلاف وزن و طول بدن در سایر نهنگ‌ها وجود ندارد. نام این گونه برگرفته از ماده اسپرماستی (Spermaceti) است که در ناحیه جمجه این نهنگ قرار دارد. بزرگترین دندان را در راسته آب‌بازان دارند، به همین دلیل با دیگر گونه‌ها اشتباه گرفته نمی‌شود. سر بزرگ، حجیم (یک چهارم تا یک سوم از کل بدن) و از پهلو چهارگوش است. سر نرها بزرگتر از ماده‌ها است. آرواره پايينی نسبت به آرواره بالایی باریک‌تر و کشیده‌تر است. 2 تا 10 شیار کوچک عمیق گلویی دارد. باله‌های سینهای كوچک، پهن و در انتها گرد است. پشت بدن سیاه تا خاكستری مايل به قهوه‌ای، جلوی سر مايل به خاكستری اطراف دهان سفيد و زير بدن روشن‌تر است. مابین باله پشتی تا باله دمی، برآمدگی یا کنگره‌های کوچک وجود دارد. 1 سوراخ تنفسی S شکل در جلوی سر و مایل به سمت چپ وجود دارد. 18 تا 26 جفت دندان مخروطی در آرواره پایین دارد. آرواره بالا بدون دندان است. ارتفاع فواره حجیم به 5 متر می‌رسد. ممکن است با نهنگ گوژپشت Megaptera novaeangliae اشتباه گرفته شود ولی از نزدیک به دلیل شکل متفاوت بدن و سر کاملا قابل تشخیص است.
ویژگی‌های زیستی گونه نهنگ اسپرم
نهنگ اسپرم از نهنگ های ایران است که اغلب در گروه‌های متوسط تا بزرگ 20 تا 30 تایی و گاهی تا 50 تایی يا مجموعه‌ای از یک نر و چند ماده دیده می‌شوند. دارای مهاجرت بين آب‌های گرم و سرد است. معمولا در آب‌های عميق تا عمق 1,000 متری زندگی می‌كند اما توانایی شنا کردن در عمق 3,200 متری و یا بیشتر را نیز دارد. بعضی نرها تا 2 ساعت زیر آب دوام می‌آورند که به دلیل سازگاری‌های فیزیولوژیکی منحصر به فرد این گونه است.
تغذیه نهنگ اسپرم: بیشتر از اسكوئيدها، هشت پایان، ماهیان اعماق و دیگر بی‌مهرگان تغذيه می‌كند.
تولید مثل نهنگ اسپرم: در فصل بهار جفت‌گیری می‌كند و بعد از 16 تا 17 ماه در فصل تابستان و پاییز 1 بچه با وزنی حدود 2 تن و طول 3.5 تا 4.5 متر به دنیا می‌آورد. ماده‌ها در 13سالگی و نرها در 19سالگی بالغ می‌شوند.
طول عمر و سن نهنگ اسپرم: طعمه‌خوار طبیعی نداشته و طول عمر حدود 65 تا 70 سال است.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه نهنگ اسپرم در ایران
در آب‌های گرمسیری تا قطبی هر 2 نیمکره (تا عرض جغرافیایی 40 تا 50 درجه) پراکندگی دارند. در ایران در دریای عمان و تنگه هرمز پراكندگي دارد. تا کنون 2بار در سواحل شهرستان جاسک و 1 بار در ساحل جزیره لارک به گل نشسته است.
وضعیت حفاظتی گونه نهنگ اسپرم
در زمره گونه‌های در معرض خطر انقراض سازمان حفاظت محیط زیست و در فهرست سرخ IUCN در گروه آسیب پذیر (VU) قرار دارد.
طبقه بندی گونه نهنگ اسپرم
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
زیر راسته نهنگ‌های دندان‌دار
- گونه نهنگ اسپرم (نهنگ عنبر)
External Features: TL in males 18.3 m, in females 12 m and W 20-57 tons. Males weigh nearly three times as much as females. This difference of weight and length between genders is not observed in other whales. The name comes from the milky-white waxy substance, spermaceti, found in the animal’s head. As the largest toothed cetacean, the sperm whale is unlikely to be confused with any other species. Head is large, huge (one-quarter to one-third of TL) and rectangular in shape when viewed from the side. The lower jaw is much narrower than the upper. There are 2 to 10 short, deep throat grooves. The flippers are short, but wide and spatulate. The dorsal is black to brownish gray, forehead is gray, the mouth region is white and the underside is lightly colored. There are a series of small bumps or crenulations between dorsal fin to tail flukes. The single S shape blowhole is set at the front of the head and is offset to the left. There are 18 to 26 pairs of cone-shaped teeth in lower jaw but there are none in the upper jaw. The bushy blow projects up to 5 meters. Only humpbacks whales Megaptera novaeangliae would be likely to be confused with the sperm whale but the unique body shape and exhalation patterns of this species will make them distinguishable.
Biological Features: This whale often found in medium to large groups of 20 to 30 but can occur in groups of up to 50 or one male and several females. Migration takes place between warm and cold waters. They usually inhabit deep water to a depth of 1000 meters but it can swim in the depth of 3200 meters or more. Some males can remain under water for up to 2 hours due to unique physiological adaptations of this species. Main food sources include squids, octopuses, deep-sea fish and other invertebrates. Breeding takes place in spring and, after 16 to 17 months gestation period, a 3.5 to 4.5 m and 2 tons calf is born in summer and fall. This species has no natural predators and longevity is 65 to 70 years.
Habitat, Distribution and Abundance: Sperm whales distributed in tropical waters to the pack ice edges in both hemispheres (pole-wards of about 40 to 50 degrees). They are found in the Oman Sea and Hormoz Strait in Iran. So far, they have stranded in Jask County (twice) and Lark Island coasts.
Conservation Status: This species is considered in risk of extinction by the DoE. It is also categorized as “Vulnerable” (VU) by the IUCN.