امکانات اکوتوریسم؛ اقامتگاه‌های اکوتوریسم

نوع و سیمای اقامتگاه‌ها، به این وابسته است که در کجا واقع و برای چه مخاطبی ایجاد می‌شوند. برای مثال در جوار مراکز تجاری شهرهای بزرگ، اقامتگاه‌ها به صورت هتل‌های بزرگی طراحی و احداث می‌شوند که دارای اتاق‌های متعدد، دسترسی آسان و سریع به کلیه سیستم‌های ارتباط از راه دور (تلفن، اینترنت، فاکس و ..)، سالن‌های مناسب برای نشست‌ها و سمینارها، دفاتر دائمی رزرو بلیط‌های خارجی و داخلی و نیز بانک اطلاعات تجاری باشند. مخاطبان این هتل‌ها معمولاً بازرگانان هستند.

اما در جزیره‌ای با سواحل زیبا، انتظار این است که اقامتگاه‌ها -اعم از هتل‌ها، متل‌ها و ... - دارای چشم‌انداز مناسبی به دریا، محوطه‌سازی زیبا، زمین‌ها و سالن‌های ورزشی، استخر، رستوران‌هایی با غذاهای متنوع -به ویژه رستوران غذاهای دریایی- رستوران‌های واقع در فضای باز، پلاژ ساحلی با امکانات شنا و ورزش‌های آبی و برنامه‌های سرگرم کننده برای کودکان و ... باشند. مخاطبان اقامتگاه‌های اکوتوریستی معمولاً خانواده‌ها و افرادی هستند که برای گذراندن تعطیلات خود از این امکانات استفاده می‌کنند.

متأسفانه در سال‌های اخیر در امر توسعه اقامتگاه‌های کشور ما، توجه چندانی به این موضوع با اهمیت نشده است. چنانچه هتل‌های بسیار پر هزینه‌ای در شهرهای ساحلی و جزایر در مکان نامناسب و دور از دریا احداث شده و در نتیجه در اغلب مواقع سال با ضریب اشغال بسیار پایین فعالیت می‌کنند. مکان نامناسب و طراحی نامتناسب با موضوع سفر مخاطب، موجب جاذبه کم و در نتیجه استقبال کم مسافران است. در مقابل، نمونه‌های مناسبی نیز در شهرهایی مثل یزد که اولین جاذبه آن بافت‌های تاریخی و آثار فرهنگی آن است، ایجاد شده است. این اقامتگاه‌ها که با بازسازی چند خانه و باغ تاریخی برای گردشگران آماده شده است، با قرار داشتن در دل بافت تاریخی شهر و طراحی هماهنگ با شخصیت این بناها، به یکی از موفق‌ترین اقامتگاه‌های متناسب با موضوع تبدیل شده‌اند. خوشبختانه از این دست تجربه‌های ارزشمند، در دیگر مناطق ایران نیز در حال شکل‌گیری یا انجام است.
اقامتگاه‌های اکوتوریسم معمولاً در حاشیه پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده طبیعی با چشم‌انداز زیبای طبیعت، یا در بافت بومی مناطق روستایی و عشایری توسعه می‌یابد. می‌توان چنین گفت که در مقایسه با دیگر شاخه‌های توریسم، ایجاد اقامتگاه‌های مناسب اکوتوریسم از جهت اندازه پروژه و حجم سرمایه مورد نیاز، بسیار قابل دسترس است. در واقع ایجاد امکانات اقامتی مناسب اکوتوریسم  -در مقایسه با نیاز دیگر شاخه‌های توریسم- بسیار کم هزینه و متناسب با سطح سرمایه‌گذاری جامعه محلی است.

در سال‌های اخیر انواعی از این اقامتگاه‌ها که در سازگاری کامل با اهداف اکوتوریسم و سلیقه اکوتوریست‌ها است، رونق و محبوبیت زیادی در مناطق مختلف دنیا یافته است. اقامتگاه‌های توریستی برخوردار از این ویژگی از سال 1994 اکولوژ نامیده شده‌اند.

یک اکولوژ، اقامتگاه توریستی است که مطابق معیارهای زیر عمل کند:

• طبیعت و فرهنگ محیط اطراف خود را حفاظت کند.

• در طول ساخت آن حداقل اثرات منفی بر طبیعت اطراف وارد شود.

• سیمای معماری و ساختار آن هماهنگ با سیمای طبیعی و فرهنگی محیط پیرامون باشد، از معماری بومی منطقه بهره گرفته باشد تا کاملاً در متن محیط فرهنگی و فیزیکی اطراف خود قرار بگیرد.

• از روش‌های تحصیل پایدار منابع آب و صرفه‌جویی در مصرف آب بهره گرفته شود.

• دفع ضایعات جامد و فاضلاب در آن، مدیریت شود.

• نیاز انرژی آن در مرحله طراحی تعیین شده باشد و برای رسیدن به حداکثر پایداری، از روش‌های جدید مدیریت انرژی بهره گرفته شود.

• از نیروهای محلی در ساخت و اداره آن بهره گرفته شود.

• با ارائه برنامه‌های توجیهی، کارکنان و توریست‌ها را در زمینه محیط طبیعی و فرهنگی پیرامون آموزش دهد.

• در توسعه پایدار محل از طریق برنامه‌های تحقیقاتی مشارکت کند.

اکولوژها یا اقامتگاه‌های اکولوژیک، بازتاب ابتکار و خلاقیت پیشگامان این صنعت بوده نه شرکت‌های بزرگ چند ملیتی. بر خلاف هتل‌های بزرگ که به صورت زنجیره‌ای در یک یا چندین کشور رشد کرده‌اند (نظیر زنجیره هتل‌های هیلتون، شرایتون، تاج و ...)، اکولوژها به مالکیت‌های فردی تمایل دارند. مالکان این اقامتگاه‌ها مشتریان خود را معمولاً از طریق آژانس‌های خروجی (آژانس‌های مبدأ) و بعضی دیگر با بازاریابی مستقیم و روابط عمومی جذب می‌کنند. از آنجا که اکولوژها به مناطق حفاظت شده و اکوسیستم‌های هم جوار خود وابسته‌اند، فعالانه به نگهداری و حفاظت از آنها کمک می‌کنند.

اکولوژها بر مبنای حساسیت‌های بوم شناختی (اکولوژیک) طراحی و ساخته می‌شوند. بر این اساس یک اکولوژ کمترین اثر و تغییر سوء را در بستر خود بر جای می‌گذارد. یک اکولوژ ایده‌آل به جزیی از اکوسیستمی تبدیل می‌شود که در آن قرار گرفته است. این به معنی تعامل و همزیستی با اجزای زیستمند و غیر زیستمند اکوسیستم است.
در بسیاری از موارد مالکان اکولوژها با دولت توافق نامه‌هایی با مدت زمان مشخص تنظیم می‌کنند که برمبنای آن امتیاز بهره‌برداری اصولی اکوتوریستی از این مناطق به آنها واگذار می‌شود و در مقابل درصدی از درآمد حاصل به منظور حفظ و نگهداری مطلوب آن مناطق در اختیار دولت قرار می‌گیرد. همچنین مؤسسان با تجربه این اقامتگاه‌ها، از مشارکت صاحبان محلی زمین‌ها و مردم بومی در اداره اقامتگاه و استفاده از منابع بهره می‌گیرند. به این صورت منافع هر دو طرف تأمین می‌شود.
در ایران اگرچه تاکنون اقامتگاهی که بتوان آن را بر اساس معیارهای گفته شده، اکولوژ نامید، ایجاد نشده است، با این حال برخی تلاش‌ها و تجربه‌های ارزشمند انجام شده را می‌توان مقدمه‌ای برای نیل به این مقصود دانست.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان