سفر درس آشنایی با گیاهان ایران

استاد همراه: مجید اسکندری

دوره: 32 راهنمایان اکوتوریسم

تاریخ سفر:4 و 5 مرداد 97

منطقه مورد بازدید: سوادکوه - لفور

هدف از اجرای سفر برای راهنمایان طبیعت گردی: شناخت گونه های گیاهی در قالب سفر و آشنایی بیشتر از طریق حضور در طبیعت و نیز نحوه نمونه برداری جهت کمک هر چه بیشتر به هرباریوم های گیاهی و یا حتی شناسایی گونه جدید

منطقه رویشی مورد بازید: حوزه هیرکانی و ناحیه ایران و تورانی (حوزه ایران و ارمنستان – زیر حوزه البرزی)

حوزه هیرکانی منطقه لفور و رینه، و حوزه ایران و تورانی منطقه گدوک

حوزه  هیرکانین: یکی از مهم ترین حوزه های رویشی باقیمانده از دوران سوم زمین شناسی است. از جمله توسکای ییلاقی ،شمشاد خزری،لیلکی ،بلندمازو ،انجیلی. این حوزه شیبهای شمالی البرز و اراضی جلگه ای سواحل دریای خزر تا ارسباران را در برمیگیرد. ارتفاع آن از -۲۸ متر پایین تر از سطح دریا تا ۳۰۰۰ متر متغییر است و سیمای ظاهری آن جنگل های پهن برگ شمال و مراتع ارتفاعات کوهستانی است. میزان بارندگی آن بتدریج از غرب به شرق تغییر کرده و رو به کاهش میگذارد، به طوری که از ۲۰۰۰ میلی متر در بندر انزلی و آستارا به ۷۰۰ میلی متر در گرگان و دشت گرگان می رسد، در این حوزه دوران یخبندان وجود ندارد یا بسیار کوتاه است.

ناحیه ایران و تورانی: بزرگترین و مهم ترین ناحیه رویشی گیاهی ایران است که بجز ناحیه خزری و بخش کوچکی از جنوب ایران تمام سرزمین وسیع ایران را در برمیگیرد. یکی از بخش های آن حوزه ایران و ارمنستان است که زیر حوزه البرزی بخشی از آن است.

زیر حوزه البری: گسترش گاه وسیع و بسیار غنی از گیاهان دارد به طوری که از شرق دره قزل اوزن تا دره خوش ییلاق در استان سمنان و گرگان گسترش دارد. این رویشگاه علاوه بر اینکه قطب جمعیتی شهری و ساکن در ایران است، در دامنه های البرز در برگیرنده باغ ها و اراضی کشاورزی بسیار است و گیاهان خودروی و کاشته شده بسیاری در آن دیده میشود.

شرح سفر:

روز اول: پنج شنبه ۴ مرداد، پنج شنبه ساعت 05:15 حرکت از موسسه طبیعت. مسیر را از جاده هراز پیش گرفتیم و ساعت 6:45 در امام زاده هاشم جهت استفاده از سرویس بهداشتی توقف داشتیم. که در این بخش متوجه کوه خواری در منطقه شدیم .در ادامه مسیر به سمت  پلور 20 دقیقه توقف داشتیم در بین راه و استاد در مورد گیاهان مختلف  آلبالوی کوهی و تلخ بیان و گلسنگ و شکرتیغال و خشخاش و غیره توضیح دادند. توقف بعدی در منطقه رینه داشتیم صبحانه را صرف کردیم و مسیر را به سمت کوهپایه دماوند طی کرده و دوره زدیم و استاد محترم توضیحات فراوانی در خصوص گیاهان موجود در منطقه در هر گذر برای ما ارائه کردند.

بخشی از گیاهانی که مشاهده کریدم و توضیحات استاد محترم در منطقه رینه:

شیرسگ افوربیا گونه ای سمی جهت ذوب زگیل / گون یا استروگالون حدو ۸۰۰ گونه در ایران و از ساقه آن کتیرا میگیرند/گیاهانی که ساقه ان چهارگوش از تیره نعناییان یا لامیاسه جنس های متنوع بیشتر جنس ها منتا و نپتا / انوسما یا زنگوله ای در فصل گلدهی هر گل یه رنگ و کرک روی برگ اذیت می کند./تیره پوآسه یا غلات اکثرا یکساله هستند./گل گندم زرد/میخک وحشی /گل جالیز خودش نمی تونه کلروفیل تولید کنه وصل میشه به اولین گیاه که نزدیکش باشه/پیچک صحرایی/گزنه /آویشن/گل کبوتر/بومادران/گل بی مرگ/شکر تیغال/زول /خاکشیر و..

در انتهای مسیر با افراد محلی مواجه شدیم که شکایت از ماشین های افرود داشتن که بدون توجه به آسیب هایی که به منطقه میزنند به راحتی وارد منطقه شده و مراتع را از بین میبرند و همچنین زباله های که از خود به جای میگذارند نیز عامل دیگری در تخریب محیط زیست منطقه است.

سوار اتوبوس شدیم و مسیر را به سمت لفور ادامه دادیم در بین راه با توضیحات استاد توجه مان به غار های گزنک جلب شد و در ساعت 10:15 وارد جاده هراز شدیم و مسیر را به سمت لفور ادامه دادیم. بعد از گذشتن از آمل و بابل حدود ساعت 14 بعدازظهر به سه راهی لفور رسیدیم و در آنجا آقای ناصری به عنوان لیدر محلی و صاحب خانه ی محل اقامت به پیشواز ما آمدند و بعد قرار دادن وسایل در وانت و مستقر شدن بچه ها در مینی بوس مسیر را ادامه دادیم. (به علت اینکه از سه راهی لفور به بعد امکان عبور اتوبوس وجود ندارد)

حدود 40 دقیقه بعد از گذشتن از مسیر زیبای جنگل های هیرکانی به منطقه ای رسیدیم که میبایست باقی مسیر را پیاده میرفتیم تا رسیدن به کلبه محلی .

حدود نیم ساعت مسیر راه در دل جنگل های هیرکانی پیاده رفتیم و کوله ها همچنان با وانت حمل میشد. در بین راه استاد محترم توضیحات فراوانی در خصوص گیاهان در هر گذر برای ما ارائه کردند. به منطقه ای رسیدیم که مکان عبور وانت نیز نبود و ما باید کوله ها را خود حمل میکردیم بعد صرف هندوانه به مسیر خود با کوله ها ادامه دادیم تا رسیدن به کلبه و در این مسیر از توضیحات استاد استفاده کردیم.

تقریبا 1 ساعت در مسیر جنگلی با رعایت رفتار یک راهنمای اکتور (حرکت در یک صف) به کلبه رسیدیم. رطوبت منطقه بسیار بالا بود و این مساله کمی باعث ناراحتی بود اما با روحیه خوب بچه ها و همراهی و علاقه، مسائل به خوبی حل میشد.

در بین راه تا رسیدین به کلبه انواع درختان از جمله ممرز، انجیلی، افرا و انوع قارچ ها را مشاهده کردیم.و نیز گیاه در حال انقراض خاس را دیدیم و بسیاری گیاهان دیگر

تقریبا ساعت 16:15 به کلبه رسیدیم و تا 18:15 استراحت کردیم. سپس به گشت در منطقه همراه استاد پرداختیم.

بعد از توضیحاتی که استاد در خصوص نحوه هرباریوم گیاهی و جمع اوری نمونه های گیاهی داشتند به خواست ایشان به چند گروه تقسیم شده و به جمع آوری نمونه های گیاهی با توجه به توضیحاتی که ایشون دادند (برای جمع آوری هر گیاه یا باید ریشه باشه یا میوه گیاه) پرداختیم.

بعد از جمع آوری ایشان در مورد هر گیاه جمع اوری شده توضیح دادند.

بعد از  بازگشت به کلبه نام گیاهان و نوشتیم و با کمک استاد شروع به پرس گیاهان کردیم و بعد کمی استراحت شام توسط اقای ناصری و همسرشون به محل کلبه اورده شد (میرزا قاسمی و الویه که خودمون اورده وبودیم به همراه ترشی و زیتون و ماست) صرف شد.

حدود ساعت ۱۲ همه خوابیدیم.

روز دوم جمعه ۶ مرداد:

به علت شرجی بودن بیش از اندازه هوا ترجیح دادیم صبح راه زودتر حرکت کنیم و صبحانه را در منزل آقای ناصری صرف کنیم. ساعت 05:00 صبح  بلند شدیم . 06:15حرکت کردیم بعد جمع اوری وسایل و تمیز کردن کلبه، 1 ساعت بعد به منزل اقای ناصری رسیدیم که واقع در مزرعه ای بود با گاو و گوسفند و یک تنور که نان های شام و صبحانه در آن پخته شده بود.

صبحانه املت  بود که با نون محلی صرف شد و بعد از ان پیاده روی تا رسیدین به مینی بوس و سپس حدود 1 ساعت  تا رسیدن به سه راهی لفور و سوار اتوبوس شده و مسیر را  به سمت تهران ادامه دادیم. بعد حدود 110 کیلومتر به گدوک رسیدیم  وارد جاده فرعی شدیم و جهت شناسایی گونه های دیگر گیاهی حدود 1 ساعت توقف داشتیم در این مرحله متوجه شدیم که گیاهان منطقه گیاهان منطقه تورانی و هیرکانی در  کنار هم هستند و استاد اشاره کردند که این منطقه یک اکوتون است. بعد از استفاده از توضیحات بسیار کابردی استاد و اشنایی با گیاهان منطقه سوار اتوبوس شده و مسیر را به سمت تهران ادامه دادیم.

گیاهانی که در منطقه گدوک مشاهده کردیم:

گز/شقایق/دم اسب شاخص سیلیس /لویی از خانواده پوآسه/خونفام یا لیتروم/گل صابونی که مامان صابون کف میکند./علف گربه یا والریانا/ نسترن یک گونه رز/سالویا/ورونیکا/رزدا/سنتورا هیرکانیکا یا گل گندم هیرکانی/گل راعی/گل گاو زبان ایرانی/آختی/زبان در قفا/گون علفی و..

بعد تقریبا ۲۵ کیلومتر اول فیروزکوه توقف داشتیم جهت صرف ناهار و بعد از آن حرکت به سمت تهران در ساعت حدود 18 یا ۷19 تهران در منطقه میدان فرهنگ یوسف آباد بودیم.

دستاورد های سفر:

اشنایی با انوع گیاهان منطقه هیرکانی و همچنین بخشی از ناحیه ایران تورانی  که در بالا ذکر شد همچنین نحوه جمع آوری گونه ها و نیز پرس انها جهت بردن به هرباریوم نیز نحوه گذر از چالش ای شرجی بودن بسیار هوا زندگی در کلبه محلی وسط جنگل تحمل راه پیمایی همراه کوله کشی و عبور از موانع و نحوه گزارش نویسی در صورت مواجه با تخریبی در مسیر سفر و توجه به تمایل مسائل محیط زیستی از تخریب تا گونه های کوچک زیستی

و در نهایت اینکه با دقت هر چه تمام تر به مسیر سفر در مورد گونه ها میتوان به غنی تر کردن اطلاعات  در مورد گیاهان و جانوران مختلف کمک کرد.

و همچین با دقت به محیط اطراف در مسیر سفر تخلفات محیط زیستی را شناسایی و گزارش کرد تا کمکی در جهت کمتر شدن تخلفات انجام داد.

و نیز با سفری مسئولانه از جمله اسیب کم تر به محیط اطراف و کمک به معیشت مردم محلی و همچین تولید زباله کم تر میتوان زمین را برای نسل های بعد با شکل بهتری باقی گذاشت.