درخت سرخدار، میراث زنده و شاهکار جنگل‌های شمال ایران

معرفی درخت سرخدار

نام علمی: Taxus baccata
نام انگلیسی: English Yew
خانواده: Taxaceae
یکی از گونه‌های گیاهی جنگل‌های هیرکانی، یاقوت سرخ و ارزشمندی به‌نام سرخدار می‌باشد که میراث زنده و شاهکار جنگل‌های طبیعی شمال ایران هست. از چوب درخت سرخدار در صنایع مختلف استفاده‌می‌شود. درخت سرخدار جزء گیاهان صنعتی، گیاهان دارویی و گیاهان زینتی دسته‌بندی می‌شود، علاوه بر این به خاطر استفاده بی‌رویه از چوب سرخدار، این گیاه ارزشمند اکنون از گیاهان در خطر انقراض به شمار می‌رود.

بوم‌شناسی و قدمت سرخدار

از نظر تنوع زیستی و حفظ ذخایر ژنتیکی و بوم‌شناسی یکی از گونه‌های منحصر به‌فرد و مهم منطقه هیرکانی و باقی‌مانده از دوران سوم زمین‌شناسی، گیاه سرخدار است که متاسفانه در خطر انقراض قرار دارد.

مشخصات درخت سرخدار

سرخدار درختی سوزنی برگ با پوست فلس دار هست. بلندی و ارتفاع درخت از 9 تا 30 متر متغیر است و تا قطر 3 متر می‌رسد. پوست تنه این درخت به سرخی می‌زند که همین موضوع می‌تواند دلیلی باشد برای نامگذاری آن. رشد این درختان بسیار کند می‌باشد که این موضوع تلاش بیشتری را در راستای حفاظت از این گونه‌ی ارزشمند می‌طلبد. درخت سرخدار نیازی به نور زیاد ندارد و درختی سایه دوست است و به آب زیادی هم نیاز ندارد.
میوه نوع ماده سرخدار به رنگ قرمز و نوع نر درخت به رنگ زرد می‌باشد که با همه‌ی اغواکنندگی که دارند هر دو سمی هستند و از گیاهان سمی به حساب می‌روند به طوریکه انسان‌های ماقبل تاریخ از برگ آن نوعی ماده سمی تهیه می‌کردند و روی سرنیزه‌های شکار آغشته می‌کردند!

رویشگاه سرخدار در ایران

جنگل‌های سرخدار در شمال ایران از بلندی‌های گرگان، جنگل‌‌های نهارخوران تا جنگل‌‌های سوادکوه و در دره‌‌ها و پرتگاه‌‌های گیلان، مازندران و گرگان همراه با سایر گونه‌‌های گیاهان جنگلی یافت می‌‌شوند اما مهمترین رویشگاه طبیعی جنگل سرخدار در ایران در دره زرینگل شهرستان علی‌آباد کتول و روستای سیاه‌رودبار در استان گلستان می‌باشد.

نام‌های رایج سرخدار

از نام‌های محلی می‌توان به سرخه‌دار، سخدار، سوختال و سیردار اشاره کرد.

خواص درمانی گیاه سرخدار

سرخدار به خاطر داشتن ترکیبات تاکسول مهمترین داروی ضد سرطان (رحم، سینه، تخمدان، پروستات، ریه، سلول‌های سنگفرشی سر و صورت) محسوب می‌شود. از طرفی در هند و ژاپن به عنوان داروی ضدعفونی کننده و آرامبخش و در درمان آسم، برونشیت، صرع، مشکلات قاعدگی و سوء هاضمه استفاده می‌شود.

حفاظت از سرخدار

متاسفانه از چوب این درختان ارزشمند و مقاوم در ساخت صنایع دستی و هم ‌چنین صنایع دخانیات و به ویژه قلیان ‌سازی ‌به وفور استفاده می‌شود، این مساله باعث شده تا روند انقراض سرخدار تسریع شود. امروزه تلاش‌های زیادی در راستای حفاظت و تکثیر درخت سرخدار انجام می‌گیرد تا بتوان به صورت مصنوعی به تکثیر این گیاه پرداخت.
همچنین فعالان محیط زیست و طبیعت‌دوستان در تلاشند تا با آموزش‌های لازم، آگاهی افراد بومی را در مورد حفاظت از این گونه‌ی ارزشمند و کهنسال بالا ببرند و با بهبود صنعت گردشگری در منطقه نیازهای اقتصادی قاچاقچیان چوب (بسیاری از آن‌ها به علت فقر شدید دست به این کار می‌زنند) را رفع کنند تا به این روش بتوانند جنگل‌های سرخدار را نجات بخشند.

نگارنده: دنیا سلیمانی زاده
معرفی گیاهان- کانون گیاهان طبیعت

دریافت مشاوره تخصصی رایگان