معرفی خانواده گاوسانان FAMILY BOVIDAE

خانواده گاوسانان بزرگ‌ترین خانواده از راسته‌ زوج‌سمان است. این حیوانات جثه‌ای متوسط تا بزرگ، دست و پای بلند و دمی کوتاه یا بلند دارند. در اکثر گونه‌ها، نر و ماده‌ شاخ‌های ساده و بدون شاخک دارند. شاخ‌ها دائمی هستند و برخلاف گوزن‌ها نمی‌افتند. شاخ‌ها تو خالی‌اند هر شاخ شامل 1 قسمت استخوانی از جنس جمجمه در زیر و غلافی شاخی از جنس پوست بر روی آن است.

گونه کل و بز

گونه جبیر

گونه آهو

تمام افراد خانواده گاوسانان گیاه‌خوار و نشخوار کننده‌اند. حس بویایی و بینایی بسیار قوی است معمولاً روزها فعال هستند و غالباً به صورت اجتماعی زندگی می‌کنند. اغلب آن‌ها در نواحی زیر چشم، کشاله ران، زانو و بین سم‌ها غده‌های مولد بو دارند. غدد بین سم‌ها در حیواناتی به صورت اجتماعی زندگی می‌کنند به روی زمین باز می‌شود. این جانوران می‌توانند از روی بو گله خود را تعقیب کنند.

محل استراحت

اعضای این خانواده همچون بز کوهی، گوسفند وحشی، آهو و جبیر محل‌هایی را برای استراحت شبانه انتخاب می‌کنند و خار و خاشاک و سنگ‌زیره را تا حدودی به کنار زده و گودی نسبتاً کوچکی ایجاد می‌کنند و به استراحت می‌پردازند. معمولاً می‌توان توده‌های سرگین انباشته شده را در دو طرف محل استراحت شبانه گاوسانان یافت.

ارزش اقتصادی گاوسانان

علاوه بر ارزش‌های مطالعاتی ژنتیکی تفریحی ورزشی و زیبایی شناسی منبع مهمی برای تأمین گوشت و پوست به شمار می‌روند. همگی آن‌ها از نظر شکار ورزشی و تروفه حائز اهمیت هستند. آنها همچنین طعمه بسیار مناسبی برای گوشت‌خواران بزرگ جثه محسوب می‌شوند و در بقاء آنها نقش مهمی را ایفا می‌نمایند. گاو، گوسفند و بز حدود 8 تا 9 هزار سال قبل در اوراسیا اهلی شده‌اند.

از خانواده گاوسانان در ایران تا کنون 5 گونه شناسایی شده است:

راسته زوج‌ سمان

خانواده گاوسانان

- گونه آهو
- گونه آهوی‌کوهی دره‌شوری
- گونه جبیر
- گونه کل و بز
- گونه قوچ اوریال
- گونه قوچ ارمنی
- گونه قوچ و میش هیبرید
- گونه قوچ اصفهان
- گونه قوچ لارستان
- گونه قوچ شیراز
- گونه قوچ اوریال افغان
- گونه قوچ اوریال بلوچ
- گونه قوچ البرز مرکزی
- گونه قوچ کرمان

جدول خانواده گاوسانان

دریافت مشاوره تخصصی رایگان

مطالب مرتبط

قوچ و میش اوریال بلوچی

در قوچ اوریال بلوچی، شاخ‌ها مانند قوچ اوریال است. جثه آن از قوچ اوریال و اوریال افغان کوچک‌تر است. لکه زینی سفید و نامشخص است. دامنه پراکندگی جمعیت قوچ و میش اوریال بلوچی از غرب رودخانه سند در جنوب پاکستان تا جنوب شرقی ایران است.

قوچ و میش اوریال افغان

شاخ‌های قوچ اوریال افغان شبیه قوچ اوریال است. موهای زیر گلو سفید و موهای سینه سیاه است. در برخی از افراد لکه زینی سیاه رنگ دیده می‌شود. اما عموماً وجود ندارد یا نامشخص است. جمعیت قوچ‎های اوریال افغان در مناطق مرکزی افغانستان انتشار دارد که دامنه غربی انتشار آن به مناطق شرقی ایران می‌رسد. مهمترین زیستگاه کنونی این جمعیت منطقه حفاظت‌شده درمیان در استان خراسان جنوبی است.

گونه قوچ و میش شیراز

قوچ شیراز آمیزه‌ای از جمعیت قوچ‌های ارمنی و لارستان است. قوچ‌های شیراز، شاخی شبیه قوچ لارستان اما جثه‌ای بزرگ‌تر دارند. پراکندگی این قوچ و میش‌ها محدود به اطراف شهر شیراز، به ویژه پارک ملی بمو است.

گونه قوچ و میش لارستان

شاخ‌های قوچ لارستان شبیه قوچ اوریال، تقریباً به موازات گردن انحناء دارند. جلوی شاخ پهن و با زوایای تیز است. میش‌ها نیز دارای شاخ کوتاهی هستند. در ناحیه پایین گردن و سینه موهای سیاه و کوتاهی مشاهده می‌شود. لکه‌ سفید زینی‌ شکل در ناحیه کمر وجود دارد. قوچ لارستان از کوچک‌ترین قوچ‌های جهان به شمار می‌رود و وزن نر بالغ آن بیش از 35 کیلوگرم نیست.

گونه قوچ و میش کرمان

این جمعیت از گونه‌های قوچ و میش هیبریدی، آمیزه‌ای از جمعیت‌ قوچ‌های لارستان و بلوچی است. فرم و پیچش شاخ‌های قوچ کرمان شبیه قوچ اوریال است. میش‌ها نیز معمولاً دارای شاخ‌های کوتاهی هستند. در ناحیه زیر گردن و سینه‌ی برخی از قوچ‌ها موهای سیاه نسبتاً بلندی مشاهده می‌شود. در بعضی دیگر این موها کوتاه و فقط در ناحیه‌ سینه وجود دارد.

گونه قوچ و میش البرز مرکزی

این قوچ از گونه‌های پستانداران ایران، از اختلاط (هیبرید) قوچ‌های اوریال و ارمنی به‌وجود آمده است. این قوچ‌ها در محدوده‌ شرقی پراکندگی خود (غرب و جنوب شاهرود تا فیروزکوه) به قوچ اوریال شباهت بیشتری دارند. موهای زیر گردن نسبتاً بلند و فلفل‌نمکی و ناحیه سینه سیاه است. لکه‌ زینی‌ شکل روی کمر معمولاً وجود ندارد. پیچش شاخ‌ها مانند قوچ اوریال به‌طرف پایین گردن است.

قوچ و میش اصفهان

شاخ‌های قوچ اصفهان به‌طرف گردن خمیدگی دارند. قسمت جلویی شاخ‌ها گرد و لبه‌ی پشتی تیز است. میش‌ها اغلب بدون شاخ هستند. در زمستان موهای زیر گردن و سینه سیاه‌رنگ و در مقایسه با قوچ ارمنی بسیار بلندترند، لکه‌ سفید زینی ‌شکل در ناحیه کمر مشاهده می‌شود. رنگ بدن تیره‌تر از سایر قوچ‌ها است ولی دست و پا و پوزه سفید است.

گونه های هیبریدی قوچ و میش

در برخی از مناطق مرکزی ایران، مانند نایین، قوچ‌هایی با شاخ‌ها و اشکال متفاوت ریش، در یک گله دیده می‌شوند. به طور کلی قوچ‌های نسبتاً خالص اوریال تنها در مناطق شرقی و قوچ‌های ارمنی تنها در مناطق غربی کشور دیده می‌شوند. این حیوانات زیبا در سایر مناطق، از نظر اندازه جثه، فرم شاخ و رنگ ریش اشکال متنوعی را نشان می‌دهند.

قوچ‌ و میش ارمنی

در قوچ‌ ارمنی شاخ‌ها از قوچ اوریال کوتاه‌تر است (طول بلندترین شاخ قوچ ارمنی که مربوط به آذربایجان غربی است و رکورد محسوب می‌گردد، 89 سانتی‌متر است). خمیدگی شاخ‌ها برخلاف سایر قوچ‌ها به طرف بالای گردن است. در ناحیه کمر لکه سفید و زینی شکل دارند (که در اصطلاح محلی این قوچ‌ها را آلاکمر می‌گویند).

قوچ و میش اوریال

قوچ و میش اوریال بزرگ‌ترین قوچ ایران است. نرها شاخ‌های بلندی دارند (بلند‌ترین شاخ قوچ و میش مربوط به پارک ملی گلستان و رکورد جهانی است، 113 سانتی‌متر طول دارد) شاخ‌های قوچ و میش حلزونی شکل‌هستند و به‌طرف پهلوی صورت و رو‌ به جلو خمیدگی دارند. در برخی از مناطق به‌خصوص در جنوب و غرب محدوده پراکندگی، بعضی از قوچ‌ها دارای موهای فلفل نمکی در زیر گردن و سینه و شاخ‌هایی کوتاه‌تر هستند که به آنها قوچ مورچه می‌گویند.