گونه آهوی کوهی دره شوری Gazelle gazelle dareshourii
نام فارسی: آهوی کوهی دره شوری
نام علمی: Gazelle gazelle dareshourii
نام انگلیسی: Mountain gazelle
نام‌های محلی: (آهوی کوهی جبیر)
آهوی کوهی دره‌شوری شباهت زیادی به جبیر دارد. در سال 1362 به دنبال مرگ و میر حدود 300 رأس از 350 رأس این آهو در جزیره فارور آقای هوشنگ ضیایی به اتفاق آقای بیژن دره‌شوری جهت بررسی علل آن به این جزیره عزیمت کردند. در این بررسی علت مرگ و میر، نباریدن باران در زمستان و عدم دسترسی آهوها به علوفه سبز آبدار تشخیص داده شد (در جزیره فارور آب وجود ندارد ولی میزان رطوبت در اغلب فصول سال به جز زمستان بسیار بالاست). در طول این بررسی متجاوز از 50 جمجمه از این آهو جمع‌آوری شد که پس از انتقال به تهران برای انجام بررسی‌های علمی در اختیار دانشکده محیط زیست کرج قرار گرفتند. بر اساس بررسی‌های و تحقیقات انجام شده توسط آقایان گروز و کرمی این آهوها زیرگونه‌ای از آهوی کوهی تشخیص داده شدند. به پاس قدردانی از خدمات ارزنده آقای بیژن فرهنگ دره شوری محقق برجسته ایرانی به طبیعت و حیات‌وحش کشور این آهو به نام ایشان نام‌گذاری گردید. براساس آخرین آمار در حال حاضر تعداد این آهوها در جزیره فارور از 500 رأس تجاوز نموده که با توجه به محدودیت زیستگاه بسیار نگران‌کننده است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری آهوی کوهی دره شوری
طول سر و بدن 95 تا 105 سانتی‌متر، طول دم 15 تا 20 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 52 تا 61 سانتی‌متر و وزن 15 تا 30 كیلوگرم است. این گونه از آهوها شباهت زیادی به جبیر دارد ولی كوچک‌تر از آن است. نر و ماده شبیه به هم بوده ولی نرها بزرگترند. هر دو جنس شاخ دارند اما شاخ نرها بلندتر است. طول شاخ در نرهای بالغ به 22 تا 29.4 سانتی‌متر می‌رسد و قوی و دارای حلقه‌های برجسته است. شاخ نرها به سمت بيرون باز شده و نوک آنها به درون می‌پيچد. شاخ ماده‌ها نازک، كوتاه (8.4 تا 15.3 سانتی‌متر)، بدون حلقه بوده و نوک آنها به درون می‌پيچد. نوارهای روی صورت كرم رنگ با حاشيه پایينی قهوه‌ای يا سياه‌اند. نوار ميانی صورت قهوه‌ای روشن يا سياه است كه معمولا با لكه‌ای سياه روی بينی همراه است. رنگ پشت بدن و كناره‌های آن معمولاً تيره‌تر از رنگ قهوه‌ای روشن دست‌ها و پاهاست. یک نوار قهوه‌ای تيره يا سياه، كه بالای آن كرم روشن است، در پهلوها قسمت تيره پشت بدن را از بخش روشن زير بدن جدا می‌سازد.
ویژگی‌های زیستی آهوی کوهی دره شوری
این گونه از پستانداران ایران زندگی اجتماعی داشته و واحدهای اجتماعی متفاوتی تشکیل می‌دهند. تنها شمار كمی از نرهای بالغ در هر برهه از زمان قلمرو تشکیل می‌دهند. دونده‌های خوبی هستند و می‌توانند چند صد متر را با سرعت 80 کیلومتر در ساعت بدوند. اگر بترسند می‌توانند به ارتفاع 2.4 متر به هوا بجهند كه از ويژگی‌های اين گونه به شمار میرود.
تغذیه آهوی کوهی: غالباً روزها و همچنين در شب‌های مهتابی تغذيه می‌كنند. هنگامی كه احساس ناامنی كنند، بيشتر فعاليت‌های خود، از جمله تغذيه را در شب انجام می‌دهند. از برگ درختان آکاسیا، گندميان، گياهان علفی پهن برگ، بوته‌ها و حتی گياهان سمی كه ساير علف‌خواران از آنها پرهيز می‌كنند، تغذیه می‌كند.
تولید مثل آهوهای کوهی: ماده‌ها در 18 ماهگی و نرها در 3 سالگی بالغ می‌شوند. جفت‌گیری در پاییز انجام می‌شود. آبستنی 180 روز (6 ماه) است كه پس از آن معمولا 1 بره با وزن 2 تا 3 كیلوگرم به دنیا می‌آيد. تنها 1 گزارش از زايش 2 بره در دست است. هنگام زایمان، مادر از گله جدا شده، فرزند خود را در انزوا بدنيا می‌آورد. بره‌ها تا 3 ماهگی از شیر مادر تغذیه می‌كنند. این گونه قادر است 2 بار در سال زادآوری کند.
طول عمر آهوی کوهی: طول عمر این گونه 13 سال در اسارت و كمتر از 8 سال در طبيعت است.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی آهوی کوهی در ایران
درخت‌زارهای آكاسيا زیستگاه گونه آهوی کوهی دره شوری است. از دره‌ها تا كوهپايه‌ها و حتی مناطق پرشيب (تا 45 درجه) ديده می‌شود. آهوی کوهی در ايران، نخستين بار در سال 1372 از جزيره فارور در خليج فارس گزارش شده و حدود 500 عدد در آن جزیره زندگی می‌كنند.
وضعیت حفاظتی آهوی دره شوری
این آهو در زمره گونه‌های حمایت‌شده سازمان حفاظت محیط زیست است. جمعیت جهانی این گونه به دلیل شکار و زنده‌گیری در طبقه آسیب‌پذیر (VU) فهرست سرخ IUCN قرار دارد. آهوی کوهی در جزیره فارور با تهدید خشکسالی و محدودیت زیستگاه روبه‌رو است.
طبقه بندی گونه آهوی کوهی دره شوری
سایر اعضای خانواده گاوسانان را بشناسیم
خانواده گاوسانان
- گونه آهو
- گونه آهوی‌کوهی دره‌شوری
- گونه جبیر
- گونه کل و بز
- گونه قوچ اوریال
- گونه قوچ ارمنی
- گونه قوچ و میش هیبرید
- گونه قوچ اصفهان
- گونه قوچ لارستان
- گونه قوچ شیراز
- گونه قوچ اوریال افغان
- گونه قوچ اوریال بلوچ
- گونه قوچ البرز مرکزی
- گونه قوچ کرمان
External Features: HB 95- 105 cm, T 15-20 cm, SH 52-61 cm and W 15-30 kg. This gazelle resembles G. bennetti, but it is smaller. It is sexually dimorphic, with males being larger than females possessing longer horns. Horns of adult males are of medium length (22-29.4 cm) and thick, with prominent rings. Horns are bowed outwards with tips turned inward. The female horns are unringed and rather irregular in shape, short (8.4-15.3 cm) and have inwardly turned tips. The facial stripes are off-white, and have dark brown or black lower margins; the mid-facial stripe is medium to dark brown, usually with a blackish nose spot. There is a strong contrast between the dark (sandy-brown to graybrown) tone of dorsum, flanks and upper part of haunches, and the lighter brown of the limbs. A dark brown or black flank-band separates the dark-toned dorsal color from the white underparts; a lighter, fawn colored streak is located above it.
Biological Features: Gazella gazella is gregarious, and exhibits various social units. Only a fraction of adult males hold territories at any time. Mountain gazelles are excellent runners and for several hundred meters reach a speed of 80 km/hr. When frightened they may jump to a height of 2.4 m (stotting) which is characteristic of the species. They mainly feed during the day but also during moonlight nights. When prosecuted by humans much of their activity, feeding included, occurs at night. They feed on Acacia leaves, grasses, forbs, shrubs and even plants that are known to be poisonous and not accepted by most herbivores. Females become adult at 18 months and males at 3 years, respectively. Mating takes place in autumn. Gestation lasts 180 days (6 months) after which usually one fawn is born weighing 2 to 3 kg. Only one instance of twins is reported. Before parturition the pregnant female leaves the herd and delivers in isolation. The suckling period lasts up to 3 months. This gazelle can breed twice a year. Longevity is about 13 years in captivity and less than 8 in the wild.
Habitat, Distribution and Abundance: Mountain gazelle lives in Acacia woodlands. It extends from valleys to foothills and even very steep (up to 45 degree) terrain. In Iran, it was first reported in 1993 from Farour Island in Persian Gulf, where population stands around 500 individuals presently.
Conservation Status: It is considered as a “Protected” species by Iran Department of Environment. IUCN Red List enlists it as “Vulnerable” (VU) due to extensive hunting and trapping. The species faces drought and habitat shortage on Farour Island.