گونه جبیر Gazella bennettii

نام فارسی: جبیر
نام علمی: Gazella bennettii
نام انگلیسی: Jebeer gazelle,Indian gazalle
نام‌های محلی: (کرمانی: بز آهو) (بلوچی: آسک ماده تیهل نرس‍وان)

دریافت مشاوره تخصصی رایگان

ویژگی‌های ظاهری جبیر

طول سر و بدن 90 تا 110 سانتی‌متر، طول دم 15 تا 20 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 55 تا 65 سانتی‌متر، طول شاخ حداکثر حدود 32 سانتی‌متر و وزن آن حدود 15 تا 25 کیلوگرم است. جثه جبیر از آهو کوچک‌تر و ظریف‌تر و رنگ بدن پررنگ‌تر و تیره‌تر است. رنگ بدن زمستانه در جمعيت‌های شرقی، خاكستری تيره است كه با نواری قهوه‌ای از رنگ سفيد زير بدن متمايز می‌گردد. در فصل تابستان رنگ بدن قهوه‌ای مايل به سرخ است. جمعيت‌های غربی جبیر از نظر جثه بزرگ‌تر بوده، رنگ روشن‌تری دارند و فاقد نوار تيره ميانی صورت هستند که در جمعيت‌های شرقی وجود دارد. در جبیرها هر دو جنس نر و ماده شاخ دارند اما شاخ نرها بزرگ‌تر است. امتداد شاخ‌ها تا حدی موازی و نوک شاخ‌ها مختصری به طرف داخل مایل است. دم پوشيده از موهای سياه است و هنگام گريز كه بلند می‌شود نسبت به زمينه سفید رنگ كفل كاملاً متمايزاست.

ویژگی‌های زیستی جبیر

جبیر حیوانی روزگرد است، ولی گاهی شب‌ها نیز به چرا می‌رود. به دلیل زندگی در مناطق بیابانی، گله‌های بزرگی را تشکیل نمی‌دهد. تعداد افراد یک گله حداکثر ممکن است به 20 یا 30 برسد، اما معمولاً در گله‌های 2 تا 4 فردی مشاهده می‌شود. حیوان پر طاقتی است و نسبت به شرایط دشوار بيابان سازش خوبی یافته و شرایط سخت مناطق کویری را به خوبی تحمل می‌کند.
تغذیه جبیر: این گونه از پستانداران ایران به آب کمی احتیاج دارد و می‌تواند آب مورد نیاز خود را از گیاهان و شبنم تأمین کند. جبیر از شترها ترس چندانی ندارد معمولاً‌ در جوار آنها و در حال چرا مشاهده می گردد. از علوفه بوته‌ها و برگ درختان تغذیه‌ می‌کند.
تولید مثل جبیرها:در مناطق سردسیر مانند اطراف کویر مرکزی، در پاییز (مهر تا آبان) جفت‌گیری می‌کند و پس از حدود 170 روز دوره آبستنی، 1 یا 2 بچه در فروردین یا اردیبهشت می‌زاید. فصل جفت‌گیری در مناطق گرمسیری (جنوب ایران) 2 ماه زودتر است. نوزادان در روزهای اول کاملا بی‌حرکت و به اصطلاح افراد محلی، خواب هستند. ماده‌ها می‌توانند چند روز پس از زایمان دوباره جفت‌گیری کنند. بنابراین، در سال‌های پرباران یا در شرایطی که مادر، بچه‌های خود را از دست داده باشد، احتمال دوبار تولیدمثل در سال وجود دارد. نوزادان تا 5 ماهگی از شیر مادر تغذیه می‌کنند و در 20 ماهگی بالغ می‌شوند.
عمر جبیر و شکارچیان: طول عمر حدودا به 12 سال می‌رسد. از دشمنان طبیعی جبیر می‌توان به یوزپلنگ، گرگ و کاراکال اشاره کرد. برخی از شکارچیان در پناه شترها و هماهنگ با گام‌های شتر به جبیرها نزدیک می‌شوند و آنها را شکار می‌کنند.

زیستگاه، پراکندگی و فراوانی جبیر در ایران

جبیرها در زیستگاه‌های بیابانی و نیمه‌بیابانی زندگی می‌کند و تاکنون از استان‌های سمنان، کرمان، هرمزگان، خراسان جنوبی، فارس، یزد و بوشهر گزارش شده است. جمعیتی از این گونه نیز در محوطه محصوری در پناهگاه حیات‌وحش شیراحمد در خراسان رضوی نیز نگهداری می‌شود. جمعيت جبير كشور در حال حاضر حدود 2,500 فرد برآورد می‌شود.

پراکنش جهانی جبیر

پراکندگی جبیر در جهان در شرق آفریقا عربستان تا هندوستان است.

آثار و نمایه‌ها جبیر

اهمیت آشنایی با آثار و نمایه‌های گونه‌های مختلف در شناسایی انواع گونه‌هاست.
ردپای جبیر: ردپای جبیر شباهت بسیار زیادی به ردپای آهو دارد، با این تفاوت که ردپای جبیر اندکی ظریف‌تر و تا حدودی کشیده‌تر است. برای تشخیص دقیق ردپای آهو و جبیر توجه به ویژگی‌های زیستگاهی مهم است، زیرا زیستگاه جبیر نسبت به آهو خشک‌تر و کویری‌تر است.
سرگین جبیر: سرگین جبیر بسیار کوچک بوده و به صورت کپه‌ای در یک مکان دفع می‌شود. سرگین نرها دارای انتهایی تقریباً نوک‌دار است.

وضعیت حفاظتی جبیر

جبیر از گونه‌های تحت حمایت سازمان حفاظت محیط زیست است، در مناطق حفاظت‌شده دارای جمعیت‌های مناسبی است و بیشترین جمعیت‌های آن در پارک ملی کویر و مناطق حفاظت‌شده توران و نایبندان وجود دارد. اما، در خارج از مناطق تحت حفاظت به دلیل تعقیب و شکار آن به وسیله موتورسیکلت و تخریب زیستگاه جمعیت آن به شدت کاهش یافته است. در طبقه کمترین نگرانی (LC) فهرست سرخ IUCN قرار دارد. جمعيت‌های جزاير هرمز، هنگام، لارک و قشم در خليج‌فارس نیازمندهای تاکسونومیک و بوم‌شناختی است.

طبقه‌بندی گونه جبیر

سایر اعضای خانواده گاوسانان را بشناسیم

راسته زوج‌ سمان

خانواده گاوسانان

- گونه آهو
- گونه آهوی‌کوهی دره‌شوری
- گونه جبیر
- گونه کل و بز
- گونه قوچ اوریال
- گونه قوچ ارمنی
- گونه قوچ و میش هیبرید
- گونه قوچ اصفهان
- گونه قوچ لارستان
- گونه قوچ شیراز
- گونه قوچ اوریال افغان
- گونه قوچ اوریال بلوچ
- گونه قوچ البرز مرکزی
- گونه قوچ کرمان

External Features: HB 90-110 cm, T 15-20 cm, SH 55-65 cm, HL 32 cm and W 15-25 kg. It is smaller than Goitered Gazelle, with darker coloration. The fur color in eastern populations in winter is dark grayish sandy, often with a distinct brown band edging the white underparts; in summer it is reddish brown. The western populations are larger and noticeably lighter in color, and lack the dark mid-facial region of the eastern populations. Horns are rather parallel with tips sometimes turning in. Both sexes have horns albeit horns of males are longer. Tail is black in color, conspicuous against the white buttocks when raise in scape.
Biological Features: This gazelle is diurnal but sometimes could be observed feeding at nights. Although most individuals are seen alone, they can sometimes be spotted in groups of up to 4 individuals. They are well adapted to harsh arid environments and can get sufficient water from plants and dew. Mating takes place in fall (in northern population as in central Kavir) and gestation lasts about 170 day after which 1 or 2 calves are born. Southern population mate two mounts earlier. Newborns remain motionless for few days after birth. Females are able to mate few days after parturition; therefore, they may calve twice a year in suitable habitats. Young gazelles suckle for 5 months and they become adult at 20 months of age. Longevity is about 12 years. Their natural predators include cheetah, wolf and caracal.
Habitat, Distribution and Abundance: It lives in desert and semi-desert habitats. So far, they are reported from Semnan, Kerman, Hormozgan, South Khorasan, Fars, Yazd and Bushehr provinces. Also a captive population is kept in Shirahmad wildlife refuge in Khorasan Razavi. Total population is estimated around 2500 individuals for the country.
Conservation Status: Chinkara is considered a protected species by Iran Department of Environment. The species could easily be observed at Kavir National Park, Touran conservation complex and Naybandan Wildlife Refuge. Populations are severely reduced outside of protected areas due to chasing and hunting by motor bikes and also habitat destruction. IUCN Red List enlists it as “Least Concern”(LC). Taxonomic and ecological studies on populations living on Hormoz, Hengam, Larak and Qeshm islands, in Persian Gulf, are needed14