راهنمای خرید و نگهداری کفشهای کوهنوردی
کفش مهمترین وسیله یک کوهنورد است. در صورتی که قصد کوهنوردی یا طبیعتگردی داشته باشید، تهیه یک کفش مناسب برای شما ضروری است. در این نوشتار اطلاعاتی برای خرید کفش برای کوهنوردان آورده شده است.
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
- مقدمه
- مشخصات کفشهای کوهنوردی
- رویه و داخل کفش و خصوصیات لازم رویه کفش
- کفی کفش (تخت کفش) و خصوصیات لازم برای کفی کفش
- موارد مهم انتخاب نوع کفش کوهنوردی
- اندازه کفش کوهنوردی
- نکتههای کاربردی در هنگام خرید کفش کوهنوردی
- انواع کفشهای کوهنوردی
- مراقبت و نگهداری کفشهای کوهنوردی
مقدمه
از قدیم گفتند پا، قلب دوم انسان و مخصوصاً کوهنوردان است. بنابراین کفش محافظ پا بوده و از مهمترین وسایل و پوشاک کوهنوردی به شمار میرود. کفش در تمام رشتههای کوهنوردی، یخنوردی، سنگنوردی، جنگلپیمایی، کوهپیمایی سبک و سنگنوردی سالنی و... بدون تردید اولین و مهمترین وسیله بحساب میآید. انتخاب درست و استفاده بجا از آن میتواند بسیار بر سلامتی پاهای شما تاثیر بگذارد.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
مشخصات کفشهای کوهنوردی
در گذشته کفشها از دوختن چرمها درست میشدند، کفشهای چرمی امروزه کمتر متداول هستند و جای خود را به کفشهایی با طرحهای جدید و رویههایی از الیاف مصنوعی و سایر مواد نو ترکیب دادهاند. هر چند کفشها درحال تغییر هستند ولی وظایف و کارهایی که باید انجام دهند، تغییر پیدا نکرده است. پیشرفت ساخت کفشها راحتی و ایمنی بیشتر را برای کوهنوردان حاصل کرده است.
1- چرم (مصنوعی یا طبیعی)
2- پارچههای گورتکس (Gore-tex)، سیمپاتکس (Sympatex) (عایق باد، رطوبت و قابل تفنس)
3- مواد نوترکیب مانند کولار (پارچه ضربه گیر)
4- تینسولیت (Thinsulate) (خاصیت حفظ گرمای پا، برای ساخت کفش های زمستانی)
5- فایبرگلاس (در میان کوهنوردان ایرانی به پلاستیکی معروف است، برای کوهنوردی اصلا مناسب نیستند)
1- ضد آب باشد.
2- قابلیت تعریق داشته باشد.
3- تا حدی برای راحتی پا، نرم و قابل انعطاف باشد.
4- محکم باشد.
5- قابل ارتجاع باشد.
6- مقاوم به سرما، گرما و عوامل محیطی باشد.
7- بندها تا نزدیکی پنجه پا ادامه داشته باشد. (راحتتر است، بهتر کیپ میشود و درآوردن آن راحتتر است)
8- تا روی پا و قوزکها را بپوشاند.
لایهای ویژه از کربن و لاستیک، که معروفترین آن نام تجاری "ویبرام" Vibram ایتالیا بوده، مادهای سخت، ضد لغزش و پراستحکام است.
- خصوصیات لازم برای کفی کفش باید شامل موارد ذیل باشد:
1- ضربهگیر باشد.
2- وضعیت استقرار کف پا را در داخل کفش حفظ کند.
3- عاجهای عمیق داشته باشد.
4- اصطحکاک خوبی داشته باشد.
5- مقاومت مناسبی داشته باشد.
6- انعطاف پذیری (بستگی به نوع کفش دارد)
موارد مهم انتخاب انواع کفش کوهنوردی
امروزه در کوهنوردی صحبت از کفشی که بتوان از آن در برنامههای مختلف در طول یکسال استفاده کرد، کاملاً بیهوده است و باید برای هر برنامه خاص کوهنوردی، کفش مخصوص آن را تهیه کرد.
1- اندازه کفش و راحتی پا
2- قابلیت فنی (کوهنوردی در تابستان، صعودهای زمستانه، هیمالیانوردی، سنگنوردی، یخنوردی و...)
3- استحکام و جنس رویه
4- درجه سختی زیره کفش (تخت کفش)
5- دارای ساق بلند بین 14 تا 19 سانتیمتر (مچ پا را محکم نگه داشته و خوب محافظت کند)
6- تاریخ تولید کفش (چسبهای بکار رفته، تاریخ انقضایی بین 2 تا 5 سال دارند)
7- برند و مارک معتبر
8- قیمت مناسب
9- گارانتی
اندازه کفش کوهنوردی
اندازه کفش کوه برای راحتی باید به گونهای باشد که کوهنورد بتواند ساعتها کفش را به راحتی و آسانی بپوشد. اندازه کفش مناسب کوه تنها با پوشیدن و راه رفتن مشخص میشود.
1- خیلی گشاد نباشد: ایجاد تاولهای پوستی میکند.
2- خیلی کیپ و تنگ نباشد: به پا فشار وارد میآورد (به ناخنها و بستر ناخن صدمه میزند)
3- به طور کلی برای خرید کفش کوه دقت کنید تا اندازه آن 1 شماره از پای شما بزرگتر باشد و این فضا را توسط جوراب ضخیم پر کنید.
نکتههای کاربردی در هنگام خرید کفش کوهنوردی
1- پس از انتخاب نوع کفش مورد نظر براساس نیاز خود، جهت امتحان کفش کوهنوردی در فروشگاه، یک جفت جوراب ضخیم از نوعی که در فعالیتهای خود به پا میکنید همراه داشته باشید. پای بسیاری از افراد در طول روز باد میکند، بنابراین خرید خود را در بعد ازظهر یا غروب که پا در بزرگترین اندازه خود است، انجام دهید.
2- پیش از بستن بندها، پایتان را تا جایی که امکان دارد در داخل کفش به قسمت جلو برانید و پنجه پایتان را کاملاً در جلوی کفش قرار دهید در این هنگام باید به اندازه حداقل قطر یک انگشت، پاشنه با انتهای کفش فاصله داشته باشد.
3- پس از مرحله یک، بند کفش را محکم بسته و با آن راه بروید. اگر کفش مناسب پای شما باشد پایتان در داخل آن کاملاً راحت است.
4- پس از پوشیدن کفش و بستن بند آن، روی یک پای خود ایستاده و با پای دیگر خود به دیوار ضربه وارد کنید. اگر کفش مناسب باشد در این حالت هیچگونه ضربهای به طور مستقیم به پایتان وارد نمیشود.
5- بعد از پوشیدن پوتین و بستن بندهای آن، با ایستادن روی کناره خارجی پای خود، مطمئن شوید پوتین از قوزک مچ پایتان محافظت میکند.
6- به صورت کلی کفش کوهنوردی باید 1 شماره از پایتان بزرگتر باشد ولی حتماً باید کفش را بپوشید و با آن راه بروید، کفشهای کوهنوردی بدلیل نوع ساخت آن به هیچ وجه جا باز نمیکنند!!!!
هشدار: هیچگاه برای اولین بار کفش نو را در یک برنامه سنگین استفاده نکنید!
انواع کفشهای کوهنوردی با شرح کامل
امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی بنا به نوع برنامه، کفش را براساس قابلیت و کارایی تقسیم بندی میکنند. برای تهیه کفش باید به کارایی خاص آن توجه داشت. اکثر کفشهای کوهنوردی در مدلهایی مردانه و زنانه عرضه میشوند و نام دسته هر یک در شرکت تولید کننده میتواند متفاوت باشد.
- کفشهای راهپیمایی (Walking)
شامل کفشهایی بدون ساق و بسیار سبک است که در مسیرهای ساده، کفی قابل استفاده بوده و عموماً در کفه آن از شوک-گیر استفاده شده است.
برندهای بسیار زیادی در این زمینه وجود دارد، بهتر است زیره این کفش نیز ویبرام باشد.
شامل کفشهاییست که وزن سبکی دارند، زیره این کفش تاحدی انعطافپذیر است و رویه آن عموماً چرمی یا پارچههای ضد آب است.
کاربرد کفش ترکینگ
• صعود ارتفاعات بدون برف و یک روزه در 3 فصل اول سال
• پیمایش کویرها، جنگلها به صورت چند روزه
برندهای معتبر کفش
ایرانی: لاوان، پایار، تبریز کسرا، آسیا (فروش در خیابان منیریه)
خارجی: BESTARD , SCARPA ,MAMMUT, ASOLO, lA SPORTIVA , MILLET
توجه
• هرگز برای برنامههای حتی یک روزه زمستانه، نپوشید!
• به دلیل داشتن دوخت بروی کفش نباید از آن¬ها در مسیر های سنگ لاخی یا فرود از شن اسکی استفاده کرد.
• پوتین سربازی یک نمونه ارزان و البته کفی (زیره) ضد لغزش ندارد، بنابراین دور آن را یک خط بکشید. لطفاً!
- کفش کوهنوردی (Mountaineering)
شامل کفشهای نیمهسنگین کوهنوردی است. دارای ساقبلند (14 تا 19 سانتیمتر) است، تا مچ پا را محکم نگه داشته و خوب محافظت کند.. زیره این کفش کمی انعطاف پذیر است.
کاربرد این کفش
• صعود برنامه های چندروزه 3 فصل
• برنامههای صعود زمستانی یک روزه و کاملاً سبک (اگر لایه گورتکس داشته باشد)
توجه
• هرگز برای برنامههای چند روزه زمستانی نپوشید!
برندهای معتبر کفش
ایرانی: لاوان، پایار (فروش در خیابان منیریه)
خارجی: BESTARD , SCARPA ,MAMMUT, ASOLO, lA SPORTIVA , MILLE
- کفش کوهنوردی سنگین یک پوش (High Mountain)
کفشهای تکپوش، سنگین و بسیار قوی برای کوهنوردی است، زیره این کفش انعطاف پذیری ندارد، تمام آنها قابلیت نصب کرامپون را دارند و برای حرکت روی برف و یخ طراحی شدهاند.
کاربرد کفش
• برای صعودهای زمستانه در ارتفاعات کمتر از 5000 متر
• برای صعودهای فنی در یخنوردی و میکس
برندهای معتبر
ایرانی: لاوان
خارجی: BESTARD , SCARPA ,MAMMUT, ASOLO, lA SPORTIVA , MILLET
توجه
• این کفشها ضدآب بوده و دوخت با نخ ندارند، رویه کفش با چسب یا دوخت ذوبی به زیره میچسبد و دارای تاریخ انقضا هستند! (به تاریخ تولید کفش دقت کنید)
• بدلیل زیره غیر انعطافپذیر آن، تنها بروی برف و یخ به کارمیرود!
• هرگز کفشهای کوهنوردی سنگین در مکانهایی که برف وجود ندارد، نپوشید، خیلی زود، پایتان تاول خواهد زند!
- کفش کوهنوردی سنگین دو پوش (Expedition)
کفشهای کوهنوردی سنگین دو پوش، سنگین و بسیار قوی برای کوهنوردی است. زیره این کفش انعطافپذیری ندارد. یک پوش آن کفش کوچکی و هم اندازه پای کوهنورد است و بجای بند کفش از چسبک برای بستن آن استفاده میشود و این کفش درون کفش اصلی که بزرگتر است قرار میگیرد. در زمان استراحت با کفش کوچک داخل چادر میشوند، تمام آنها قابلیت نصب کرامپون را دارند.
کاربرد کفش
• صعود قلههای 7,000 متری در فصل صعود (بهار و تابستان)
• صعود قلههای کمتر از 7,000 متر در پاییز و زمستان
• یخنوردی در ارتفاعات بسیار بلند
برندهای معتبر
خارجی: BESTARD , SCARPA ,MAMMUT,ASOLO, lA SPORTIVA , MILLET
توجه
• در مسیرهای غیر برفی هرگز استفاده نکنید. (باعث تاول پا میشود)
• پس از خرید و قبل از استفاده از آن در یک برنامه سنگین، آنها را در یک برنامه سبک به پا کنید و بیازمایید.
• هرگاه با یک کفش جدید به کوه میروید به محض ایجاد سوزش در نقطهای از پایتان سریعاً آنرا با چسب بپوشانید. ادامه حرکت با همان وضع پاهایتان را زخم و حرکت را آزار دهنده میکند.
• به علت سنگین و حجیم بودن این کفشها در هنگام حرکت روی شیبهای کم و مخصوصاً سراشیبیها بند پوش داخلی را باز یا شل ببندید تا راحتتر حرکت کنید و در برنامههای فنی و استفاده از کرامپون، بندها را محکمتر ببندید تا پای شما در کفش بازی نکند.
• همیشه در طول برنامه کفش را خشک نگاه دارید.
• از گتر مناسب استفاده کنید. استفاده از سوپرگترها که تمام سطح کفش را میپوشاند در افزایش نگهداری گرما موثر است.
• پوش داخلی کفش را با خود به کیسه خواب ببرید تا برای استفاده در روز بعد گرم بمانند. به پا کردن یک کفش یخ زده گاهی موجب یخزدگی انگشتان پا قبل از حرکت میشود.
• جوراب خوب نقش مهمی در افزایش کارایی کفش شما دارد. جوراب اضافه را فراموش نکنید.
• مراقب سنگها باشید. جنس پوش خارجی بعضی از این کفشها سخت بوده و ممکن است در اثر ضربه شدید بشکند.
• در شرایط اضطراری یا در مواقعی که از کفش دوستانتان استفاده میکنید، میتوانید با پوشیدن جوراب اضافه یا کم و زیاد کردن کفه کفش، سایز آنرا یک شماره کم و زیاد کنید.
• اضافه بند کفش را در ساق کفش یا گتر جمع کنید. باز کردن بند کفش یخ زده شما را دچار دردسر میکند. مخصوصا اینکه مجبورید برای اینکار دستکش خود را نیز درآورید.
• یک توصیه دوستانه از خرید کفشهای پلاستیکی (رویه فایبرگلاس) دو پوش خودداری کنید.
- کفشهای هیمالیانوردی (Expedition)
شامل کفشی سه پوش، سنگین و بسیار قوی برای کوهنوردی است، زیره این کفش انعطافپذیری ندارد، پوش اول آن یک گتر بلند است که بر روی کفش قرار میگیرد و به دور کفش دوخته شده و تمام رویه و اطراف کفش را در بر میگیرد. تمام آنها قابلیت نصب کرامپون را دارند. این کفشها برای شرایط بسیار سرد و صعود برف و یخ ساخته شدهاند.
کاربرد کفش
• صعود ارتفاعات 8000 متری هیمالیا و ارتفاعات بالای 7000 متر در زمستان
برندهای معتبر
خارجی: SCARPA ,ASOLOMAMMUT, MAMMUT, lA SPORTIVA , MILLET
این کفشها شبیه کفش سنگنوردی، سبک بوده فقط دارای کرامپونهای دائمی متصل به کف کفش است.
کاربرد کفش
برای مسابقات و صعودهای سرعتی در یخنوردی
برند معتبر
lasportiva , MAMMUT
این کفشها که اصطلاحاً کتانی سنگ نیز نامیده میشوند با شکل خاص و مواد خاصی تولید میشوند و برای صخره نوردی، دیوارهنوردی و سنگنوردی داخل سالن کاربرد دارد.
تا اینجای کار موارد گفته شده برای کفشهای کوهپیمایی و کوهنوردی و یخنوردی بیان شد، شرایط در کفش سنگنوردی به صورت زیر است.
برندهای معتبر
ایرانی: لاوان
خارجی: SCARPA , lasportiva
راهنمای خرید کفش سنگ نوردی
1- کفش باید راحت باشد.
2- اندازه و شکل کفش تغییر نکند.
3- برای صعودهای اصطکاکی قابل انعطاف باشد.
4- در صعودهای عرضی و طولی باید لبههای سفت و سختی داشته باشد.
5- پنجه کفش که در برگیرنده انگشتان پا است سخت و محکم باشد.
6- کف کفش با دوام و لبههای کناری آن با کیفیت باشد.
7- کفش ضمن آنکه قوزک پا را محافظت میکند باید بیشترین انعطاف را نیز برای قوزک پا فراهم کند.
8- کفش باید سبک، قوی و بادوام باشد.
انتخاب کفش مناسب سنگ نوردی
1- مناسبترین نوع، بستگی به نوع برنامههای تمرینی دارد.
2- باید کاملاً چسبیده و اندازه پا باشد.
3- کفش سنگ، یک شماره کوچکتر تنها برای مسابقات سنگنوردی سالن کاربرد دارد.
4- در منطقهای که تنوع گستردهای از سنگها و دیوارههای سنگی است باید کفشی انتخاب کرد که بتواند هم از نظر لبههای کفش و هم از نظر خاصیت اصطحکاک بر سنگ جوابگو باشد.
عوارض کفش تنگ در سنگ نوردی
• تاول
• میخچه
• پینه
• فشار بیش از حد به پا
• خستگی در تمرین و سنگ نوردی
• جیر (بعد از مدتی گشاد می شود، مخصوصا اگر بدون آستر باشد).
• چرم
• نایلون مخصوص
• کتان
• ترکیبی از مواد فوق
همگی مواد فوق میتواند آستردار یا بدون آستر باشد.
هشدارها
• کفش سنگنوردی اگر هنگام تمرین خیس شود پس از خشک شدن جمع شده و چروک میشود و هنگام سنگ نوردی پا را اذیت میکند.
• هنگام بستن کفش نباید آنرا خیلی محکم کشید زیرا خود این عمل سبب گشاد شدن سریع و صدمه به کفش میشود.
مراقبت و نگهداری کفشهای کوهنوردی
در صورتی که با کفش کوه خود درست راه بروید و آن را تمیز نگه دارید، هم خاصیت ضد آب بودنشان را حفظ میکنند و هم دوام بیشتری خواهند داشت.
حفاظت از کفش کوه شامل تمیز کردن، حفظ شرایط نگهداری و ضدآب بودن است. نوع جنس کفش کوه با نوع پاک کردن آن بسیار مهم است. اگر کفش کوه شما راهنما یا بروشور دارد از آن استفاده کنید، بعلاوه باید اطلاعاتی هم در مورد ضد آب نمودن و نگهداری، در راهنمای کفش کوه یا سایت سازنده وجود داشته باشد.
تمیز کردن Clearing
برای تمیز کردن کفش کوه ابتدا بندها را باز کنید و لایه داخلی کفش را اگر دارد در بیاورید. گل و لجن و خاکهای چسبیده به کفش را با برس پاک کنید. بعد با مسواک نرم، برس نرم یا اسفنج و آب سرد روی کفش را تمیز کنید.
در صورت داشتن خردهریزهای زیاد روی کفش، با آب سرد روی کفش را بشویید، دقت داشته باشید آب داخل کفش نرود.
بگذارید کفشها در یک هوای معمولی هوا خشک شوند. برای خشک کردن از گرما و آتش و نور مستقیم آفتاب استفاده نکنید.
مواد ترکیبی مثل Cambrelle هم با دقت تمیز و با آب شستشو شوند و بگذارید هوا بخورند تا خشک شوند.
نگهداری کفش کوه Couditioning
رویه چرم مانند پوست است و اگر صحیح نگهداری نشود سفت میشود، ترک میخورد و آب درونش نفوذ میکند. مواد محافظ از نرم بودن چرم حفاظت میکنند و ضد آب کنندهها هم جلوی ورود آب را میگیرند.
قبل از استفاده محافظت کنندهها از خشک بودن کفش کوه اطمینان حاصل کنید. وقتی از کفش کوه خود مراقبت میکنید، دقت ویژهای در قسمت خم شدن انگشتان داشته باشید. اگر این قسمت از کفش صحیح تمیز نشود زودتر چاک میخورد.
1- کفش را کاملا تمیز کنید.
2- با پارچه آنرا خشک کرد.
3- با روزنامه پر کنید تا هم رطوبت آن گرفته شود و هم حالت و فرم خود را حفظ کند. (بویژه در کفشهای چرمی)
4- برای حفظ انعطافپذیری کفش و جلوگیری از نفوذ آب و رطوبت آنرا خشک کرده و واکس مخصوص بزنید.
5- برای خشک کردن کفش از حرارت مستقیم مثل آفتاب و آتش استفاده نکنید.
6- کفش چرمی را کاملاً با پیه شتر و یا گوسفند چرب کنید و محل دوختها را نیز با موم عسل بپوشانید تا آب وارد کفش نشود.
7- هنگام شب خوابی در برنامه زمستانی کفشها را با روزنامه پر کرده و داخل یک کیسه نایلنی قرار داده و در انتهای کیسه خواب قرار دهبد تا یخ نزند، در غیر اینصورت صبح روز بعد به پا کردن کفشی مانند آهن غیر ممکن است.
بیشترین استفاده برای تمیز کردن کفش را دارد، اگرچه چرم را تیره میکند و مخصوصاً نمای ظاهری کفش شما را خراب میکند. واکس وقتی که خیلی کم و با سر انگشتان شما به کفش مالیده شوند مناسب هستند.
بعضی از واکسها کفش شما را تمیز و آببند میکنند، اما خاصیت تنفسی آن را میگیرند. اگر مایلید در مناطق مرطوب و خیس پیادهروی یا کوهپیمایی کنید، انتخاب خوبی است.
بهتر است وقتی استفاده شود که کفش شما نو است و هنوز استفاده نشده است. سیلیکون بافت را خراب نمیکند و رنگ چرم را تغییر نمیدهد. از نظر تنفسی برای چرم بهتر از واکس است، اما تأثیر آن نیز کمتر است.
واکسهایی که محتوی سیلیکون هستند، از نظر ضدآب بودن بیشتر دافع آب هستند و تنفس بهتری دارند، اما برای بافتهای زبر و ترکیبی و جیر مناسب نیستند و رنگ آنها را تغییر میدهند.
-
مایعات شیمیایی Fluoro Chemical
مانند اسپری هستند و داخل یک کپسول به صورت مایع هستند و در صورت خارج شدن به حالت پودری در میآیند. برای تمامی پوتینها و کفشها قابل استفادهاند، بخصوص بافتهای جیر و ترکیبی.
ترکیب مواد شیمیایی + سیلیکون میتواند خاصیتهای بیشتری داشته باشد.
روغن چرم، صابون چرم و روغنهای دیگر چرم را کش میدهند و انعطافپذیری چرم را از بین میبرند. فقط به درد دستکش بیس بال میخورند.
مراقبت از کفش سنگ نوردی
1- هر چه بیشتر مراقبت نمایید کفش بیشتر عمر میکند.
2- در تعمیرات دور کفش باید کف کفش نیز عوض شود چون تناسب جنس دور و کف کفش از بین میرود (کفش تعمیر شده بیشتر در تمرینات استفاده میشود)
3- برای دستیابی به بهترین کارایی، کف و دور کفش، پیش از هر بار استفاده با مسواک و یا فرچه کاملا تمیز شود. سپس با کمی آب شسته و خشک شود تا تمیز و عاری از گرد و خاک باشد.
4- در طی صعود یک مسیر طولانی عمل تمیزکردن کفش را میتوان باهمراه داشتن کمی آب و یک عدد مسواک و یک تکه پارچه چندین مرتبه تکرار کرد.
5- اگرکفش سنگ نوردی با آب دریا خیس شود باید آنرا با آب شیرین کاملاً شست تا هر نوع نمک و مواد دریایی که سبب پوسیدگی و خوردگی درزهای دوخته شده و سوراخهای بند کفش میشود از آن خارج شود.
6- همیشه کیسهای مناسب برای حمل کفش سنگ نوردی تهیه شود.
7- اگر کفش فاقد سوراخ فلزی در محل عبور بند کفش است باید از بند کفشهای پهن استفاده شود تا از پاره شدن محل بند کفش جلوگیری شود.
8- در بندکشی کفش دقت شود آنها به نوبت از پایین به بالا کشیده شوند طوری که کفش تمامی قسمتهای پا را احاطه کند.