گونه دوپای بلانفورد Blanford’s jerboa
نام فارسی: پامسواکی بزرگ (دوپای بلان فورد، دوپای سه انگشتی بزرگ)
نام علمی: Jaculus blanfordi
نام انگلیسی: Blanford’s jerboa
نام‌های محلی: (ترکمنی: یالمان)
ویژگی‌های ظاهری گونه پامسواکی بزرگ
طول سر و بدن 108 تا 136 میلی‌متر، طول دم 170 تا 218 میلی‌متر، طول کف پای عقب 60 تا 67 میلی‌متر، طول گوش 18 تا 23 میلی‌متر و وزن 77 تا 93 گرم است. بزرگترین گونه جنس Jaculus در ایران است. چشم‌های درشت، گوش‌های کوچک، پاهای بلند و دستان کوتاهی دارد که برای گرفتن غذا و حفر لانه استفاده می‌شود. رنگ موهای پشت بدن زرد مایل به کرم و زیر بدن کاملا سفید است. دمی بلندتر از طول سر و بدن دارد. دسته موهای انتهایی دم به طول 5 سانتی‌متر قهوه‌ای تیره و در نوک آن به طول 3 سانتی‌متر سفید است. پا 3 انگشت دارد و اثری از انگشت‌های جانبی دیده نمی‌شود. کف پا از موهای انبوه، بلند و زبر شبیه مسواک پوشیده شده است. دندان‌های پیش‌آسیا ندارد.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های زیستی گونه پامسواکی بزرگ
گونه دوپای بلانفورد شب‌گرد است. در شب‌های مهتابی کمتر دیده می‌شود. معمولاً نزدیک هم زندگی می‌کنند. این دوپاها با استفاده از پاهای بلند و موهای کف پا به آسانی در شن‌زارها حرکت می‌کنند. در موقع دویدن جست‌های بلندی می‌زنند و با چابکی تغییر مسیر می‌دهند.
لانه: لانه‌های دائمی 1.5 تا 2 متر طول و یک ورودی دارد که در انتهای آن 1 یا 2 اتاقک لانه قرار دارد. در لانه ذخیره غذایی انبار نمی‌کند. در بیرون لانه کپه خاک دیده نمی‌شود. سطح داخلی لانه را معمولاً از مواد نرمی نظیر پشم شتر می‌پوشاند. در طول روز گاهی چند حیوان با هم در یک لانه استراحت می‌کنند.
تغذیه: رژیم غذایی گیاه‌خواری دارد. از دانه‌ها و ریشه غلات و گیاهان شورپسند تغذیه می‌کند. آب مورد احتیاج بدن را نیز از این مواد تامین می‌نمایند.
تولید مثل و طول عمر: دوره بارداری حدود 40 روز است. 1 تا 3 مرتبه در سال تولیدمثل می‌کند. در هر مرحله 3 تا 4 نوزاد به دنیا می‌آورد. بچه‌ها تا مدتی طولانی در لانه باقی می‌مانند. طول عمر حدود 6 سال است.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گونه پامسواکی بزرگ در ایران
گونه دوپای بلانفورد در مناطق بیابانی و دشت‌های ماسه‌ای زیست می‌کند. با تراکم یک فرد در هکتار در استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، اصفهان، کرمان، یزد، سمنان، قم و تهران پراکندگی دارد.
پراکنش جهانی گونه پامسواکی بزرگ
پراکندگی دوپای بلانفورد در دنیا در غرب افغانستان، پاکستان ، آسیای میانه است.
آثار و نمایه‌ها گونه پامسواکی بزرگ
لانه: لانه دوپای بلانفورد متشکل از یک راه طولانی با یک دهانه ورودی و چندین راه خروجی است. در بیرون لانه کپه خاک دیده نمی‌شود. پامسواکی سطح داخلی لانه را معمولاً از مواد نرم می‌پوشاند. لانه‌های دایمی 1.5 تا 2 متر طول دارند. گاهی لانه‌های پامسواکی‌ها مورد استفاده جردها قرار می‌گیرند.
وضعیت حفاظتی گونه پامسواکی بزرگ
گونه دوپای بلانفورد به دلیل جمعیت زیاد، پراکندگی گسترده و حضور در بسیاری از مناطق حفاظت شده در فهرست سرخ IUCN در طبقه کمترین نگرانی (LC) قرار دارد.
طبقه بندی گونه پامسواکی بزرگ
سایر اعضای خانواده دوپاها را بشناسیم
- گونه دوپای پنج انگشتی کوچک (دوپای کوچک)
- گونه دوپای ویلیامز
- گونه دوپای فرات
- گونه دوپای هاتسون (دوپای بلوچی)
- گونه دوپای توسی
- گونه دوپای کوتوله (خرگوشک)
- گونه دوپای سه انگشتی شمالی (دوپای خراسانی)
- گونه دوپای بلانفورد (پامسواکی بزرگ)
- گونه دوپای مصری کوچک (پامسواکی کوچک)
- گونه دوپای تالر
- گونه دوپای فیروز
External Features: HB 108-136 mm, T 170-218 mm, HF 60-67 mm, E 18-23 mm, and W 77-93 gr. This is the largest Jaculus species in Iran. The eyes are large and the ears small. The hind limbs are long and the short front limbs are used for handling food and excavating burrows. The fur on the dorsum is creamy yellow and pure white on the venter. The tail tuft is 5 cm long, dark brown at the base with a 3 cm white tip. The hind feet have 3 toes with vestigial lateral ones. The soles of the feet are covered with long hairs. There are no premolars.
Biological Features: Blanford’s jerboa is nocturnal and not often seen on moonlit nights. It feeds on plants; seeds and roots of cereal crops and halophytic plants are commonly consumed. The species lives in 1.5 to 2 m long permanent burrows with a single entrance and 1 or 2 terminal chambers. The animal does not store food in the burrow. Gestation period is about 40 days and it breeds 1 to 3 times in a year with 3 to 4 young per litter. Longevity is about 6 years.
Habitat, Distribution and Abundance: The species inhabits desert and sandy plains. To date densities of 1 individual per hectare have been reported. It has been found in Sistan and Baluchistan, South Khorasan, Khorasan Razavi, Esfahan, Kerman, Yazd, Semnan and Tehran provinces.
Conservation Status: This species is categorized as “Least Concern” (LC) by the IUCN Red List due to its large and widely distributed populations. More studies are needed on its ecological characteristics in Iran.