مسکن عشایر کوچنده
سیاه چادر
سیاه‌چادر نماد ایلات غرب، مرکز و جنوب شرقی ایران محسوب می‌شود. زنان و دختران، موی بز را ریسیده و سپس نخ‌های حاصله را در قطعاتی مستطیل شکل به عرض 40 الی 60 سانتی‌متر و طول بین 6 تا 15 متر (بستگی به طول چادر) بر روی دارهای افقی می‌بافند. این قطعات مستطیل شکل را لت می‌نامند. لت‌ها را از پهنا به هم دوخته و توسط تیرهای چوبی برپا می‌نمایند. سپس با طناب و میخ از چند جهت به زمین محکم می‌کنند که سیاه‌چادر نامیده می‌شود.
استفاده از موی بز برای سیاه چادر
به خاطر خصوصیاتی که موی بز دارد بیشتر برای ساخت چادر از آن استفاده می‌شود. از جمله این خصوصیات عبارتند از:
- در دسترس عشایر است و ارزان و به راحتی تهیه می‌شود.
- سبک است و جمع آوری و حمل آن راحت است.
- جداره آن در برابر نفوذ آب باران مقاوم است.
- بسیار بادوام بوده و بید و موریانه به آن نفوذ نمی‌کند.
- لت‌های بافته شده از موی بز در تابستان منبسط و باز شده و اجازه جریان یافتن هوا را می‌دهند و در زمستان منقبض و بسته شده و حرارت را حفظ می‌کنند.
بزرگی و کوچکی سیاه‌چادر به جایگاه اجتماعی سرپرست خانوار، تعداد نفرات خانوار و وضعیت اقتصادی خانواده بستگی دارد.
کوچ‌نشینان سیاه‌چادر را در زبان و گویش‌های خود به نام‌های مختلفی می‌شناسند. در برخی از گروه‌ها با توجه به لهجه‌های متعدد آن قوم ممکن است از واژه‌های مختلفی استفاده شود، به عنوان نمونه:
کردها: رَش مال (سیاه‌خانه)
لر کوچک: دوآر
قشقایی: قره‌چادر (بُهُون)
سنگسری‌ها: گُوت
لرهای کهگیلویه، لرهای بختیاری و بهمنی‌ها: بهون
لک: دوآر یا سیامال (خانه‌سیاه)
بلوچ: گِدام
چادرهای اُبه‌ای
ایلات شمال‌غرب کشور همانند ایلات ارسباران و شاهسون و همچنین ترکمن‌های کوچ‌نشین در شمال شرق کشور، از چادرهای ابه‌ای استفاده می‌کنند. این مساکن به شکل نیمکره بوده و جنس آنها از نمد سفید رنگ (کرم رنگ) است که بر روی داربست چوبی مشبک و یا چهارچوبی مدور از نی برپا می‌گردد.
ترکمن‌ها: اوی (نیمکره‌ای)
ترکمن‌ها از سال‌ها پیش یکجانشین شده و به کشاورزی مشغول شده‌اند به همین دلیل مساکن روستایی جایگزین اوی‌ها شده است، اما هنوز در نقاطی می‌توان اوی‌های ترکمنی را مشاهده کرد.
شاهسون‌ها به این چادرها، آلاچیق (نیمکره‌ای) و کومه (دالانی) می‌گویند.
چادرهای برزنتی
متأسفانه امروزه در بسیاری نقاط چادرهای برزنتی جای سیاه‌چادرها را در بین عشایر گرفته است. این چادرها در برابر باران مقاوم نبوده و کوچ‌نشینان برای جلوگیری از ورود باران به این چادرهای ناهمگون برزنتی، از پلاستیک استفاده می‌کنند. چادرهای برزنتی عایق حرارتی خوبی نیز نیستند. تنها قیمت نسبتاً پایین و امکان دسترسی و تهیه ساده در کمترین زمان، موجب رواج استفاده از آن شده است.
در ارتباط با ایلات و عشایر به موضوعات زیر میپردازیم:
1. ایل و ایلیاتی در ایران
2. سیستم‌های خویشاوندی و ساختار اجتماعی ایلات
3. کوچ عشایر
4. سرزمین و قلمرو کوچ‌نشینان
5. مسکن عشایر
6. اقتصاد کوچ‌نشینان
7. تغییر سبک زندگی ایلیاتی در ایران
8. پراکندگی ایلات ایران
دریافت مشاوره تخصصی رایگان