گونه شاهین بلوچی Laggar Falcon
نام فارسی: شاهین بلوچی
نام علمی: Falco jugger
نام انگلیسی: Laggar Falcon
نام‌های محلی: ترکی: بلوچیستان شاهینی، کردی: شه‌هینی بلووچی
زیرگونه‌های شاهین بلوچی
شاهین بلوچی زیرگونه‌های متفاوتی ندارد.
ویژگی‌های ظاهری گونه شاهین بلوچی
طول بدن 43 تا 46 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 88 تا 107 سانتیمتر است. شاهینی به نسبت درشت‌جثه که شباهت زیادی به لاچین دارد. هر دو جنس نر و ماده همشکل (ماده اندکی بزرگتر) و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده‌ی بالغ با روی تنه‌ی قهوه‌ای مایل به خاکستری تا خاکستری تیره و تارک سر و پس گردن مایل به سفید قابل تشخیص است. نوار ابرویی سفید و خط شاربی قهوه‌ای نازک دارد که از جلوی چشم‌ها شروع و روی گونه‌های سفیدش کشیده می‌شود. زیرتنه سفید همراه با لکه‌های قهوه‌ای است که در قسمت پهلوها و ران‌ها متراکم‌تر می‌شوند. پرنده‌ی نابالغ روی تنه و زیرتنه‌ی قهوه‌ای دارد و گونه‌ها و زیر گلویش سفیدتر از بالغ‌ها است.
ویژگی‌های زیستی گونه شاهین بلوچی
بوته‌زارهای باز و خشک، جنگل‌های تنک و حواشی کشتزارها و مناطق مسکونی را ترجیح می‌دهد و اغلب به صورت جفت بالای درختان یا روی تیرهای برق دیده می‌شود.
- شکار و تغذیه: هر جفت قلمروی وسیعی را اختیار می‌کند و اغلب با هم به شکار می‌پردازند؛ بدین نحو که یکی از آن‌ها با پرواز در ارتفاع کم طعمه را وادار به فرار می‌کند و پرنده دیگر آن را شکار می‌کند. از موش‌های صحرایی، خفاش‌ها، پرندگان کوچک، مارمولک‌ها و همچنین ملخ‌ها تغذیه می‌کند.
زیستگاه گونه شاهین بلوچی
این پرنده به صورت اتفاقی و خارج از محدوده زیستی در ایران مشاهده شده است. زیستگاه اصلی شاهین بلوچی در مناطق باز با درختان کم، محیط‌های نیمه بیابانی و گاهی اوقات داخل شهرا و روستاهاست.
مکان‌های مهم زادآوری گونه شاهین بلوچی در ایران
از زادآوری شاهین بلوچی در ایران اطلاعات دقیقی در دسترس نیست.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
پراکندگی گونه شاهین بلوچی
- پراکنش در جهان: شاهین بلوچی در هندوستان، پاکستان، افغانستان، نپال، بوتان، بنگلادش، میانمار و جنوب شرق ایران پراکنش دارد.
- پراکنش در ایران: به تعداد اندک و به طور نامنظم ممکن است در جنوب شرق ایران رکورد شود.
- پراکنش در تهران: شاهین بلوچی تا کنون در تهران رکورد نشده است.
مهاجرت سالیانه گونه شاهین بلوچی (کوچ)
بیشترین جمعیت زادآور این گونه در کشور هندوستان و کشورهای جنوب آسیا است و مهاجرت طولانی ندارد. ممکن است پرندگان جوان شاهین بلوچی از محل زادگاه خود فاصله بگیرند.
وضعیت حفاظتی گونه شاهین بلوچی
شاهین بلوچی، جزء پرندگان نزدیک به تهدید (NT) است. همچنین در ضمیمه‌ی I کنوانسیون منع تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض انقراض (CITES) قرار دارد. در ایران نیز در فهرست پرندگان حمایت شده قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.
روش‌های شناسایی شاهین بلوچی
- شناسایی در حالت پرواز از راه دور: بال‌ها باریک و تقریباً نوک‌تیز هستند. از فاصله‌ی دور بسیار شبیه بحری (Falco peregrinus) است. پروازی سبک و سریع دراد. در بالغ‌ها گونه‌ها، سینه و پرهای پوششی روی مخرج سفید است و تضاد مشخصی با طرح زیر بال دارد. بال زدنها کم‌عمق است و بیشتر دست‌ها در حال حرکت دیده می‌شوند. در هنگام بال بازرَوی بال‌ها از قسمت مچ کمی خمیده شده و نوک بال‌ها مانند سایر اعضای خانواده شاهین‌ها نوک تیز دیده می‌شود. در هنگام اوج‌گیری بال‌ها کملاً باز است و نوک آن به دلیل کوچک بودن P10 کمی گرد دیده می‌شود. در حالت اوج‌گیری بال‌ها هم‌سطح بدن هستند. پشت بدن قهوه‌ای و دم کمی کمرنگ‌تر دیده می‌شود. در جوان‌ها کنتراست مشخصی بین رنگ سینه و شکم و گلو وجود دارد.
- شناسایی در حالت پرواز از نزدیک: بال‌ها باریک و کشیده دیده می‌شود. در بال‌ها P9 بلندتر از P10 و P8 است و P8=P10 (در بحری P10 بلندتر از P8 است) البته در هر دوگونه P9 از همه‌ی شاه‌پرها بلندتر است. خط سبیلی تیره و مشخص در زمینهی سفید صورت کاملاً مشخص است. رنگ بدن کاملاً قهوه‌ای است. صورت، چانه و سینه کاملاً روشن است. شکم و پهلوها لکه‌لکه‌های قهوه‌ای رنگ دارد.
نابالغ‌ها قهوه‌ای پررنگ‌تر هستند، در سینه راهراههای طولی ضخیم دارند که ممکن است کاملاً سینه قهوه‌ای دیده شود. داخل دست‌ها روشن اما نوک شاه‌پرها تیره دیده می‌شود. کنتراست مشخصی بین پرهای پوششی و شاهپرهای بالی دیده می‌شود.
- شناسایی در حالت نشسته: طول شاه‌پرها تقریباً تا انتهای دم است. پشت بدن قهوه‌ای است که در حاشیهی هر پر یک نوار روشن نازک کرم رنگ دیده می‌شود. خط سبیلی نازک کشیده است. خط ابرویی مشخص در صورت وجود دارد. گونه‌ها کاملاً سفید است و چانه و سینه سفید اما در شکم و پهلوها نقطه‌نقطه‌های قهوه‌ای دیده می‌شود که در پهلوها متراکم‌تر هستند. در نابالغ‌ها سینه لکه‌لکه‌های طولی قهوه‌ای تیره دارد و فقط چانه کرم روشن است. بدن باریک و لاغر است و روی ران‌ها راه‌راه وجود ندارد.
بخش‌های بدون پر گونه شاهین بلوچی (لخت)
در بالغ‌ها بینی، حلقهی چشمی و پوست لخت جلوی چشم و پاها زرد پرندگ است اما در نابالغ‌ها، پاها زرد- خاکستری و بینی آبی- خاکستری است. رنگ چشم در تمام سنین قهوه‌ای تیره است.
فازهای رنگی متفاوت گونه شاهین بلوچی
شاهین بلوچی فاز رنگی متفاوتی ندارد.
گونه‌های مشابه شاهین بلوچی
گونه‌ی مشابه شاهین بلوچی، بالابان (Saker) است اما ممکن است با گونه‌های دیگری چون شاهین در مواردی شباهت داشته باشد.
- بالابان: روشن‌تر از شاهین بلوچی است، بدن تپلار و بال‌ها کمی پهن‌تر هستند. سینه و شکم نقطه‌نقطه‌های منظم (راه‌راه دارد. در شاهین بلوچی لکهها نامنظم‌تر است وبیشتر در شکم دیده می‌شود.
در حالت نشسته بلندی شاه‌پرها به انتهای دم نمیرسد اما در شاهین بلوچی تا انتهای دم امتداد دارد. بالابان طعمه‌ی خود را روی زمین میخورد اما شاهیت بلوچی گاهی روی هوا نیز از طعمه خود تغذیه می‌کند، حوزهی پراکنش این دو گونه نیز کمی با هم تفاوت دارد.
- شاهین: بال‌ها نوک تیزتر دیده می‌شوند. رنگ پشت خاکستری است. روی سر کاملا سیاه میباشد. خط سبیلی کلفت و کاملا سیاه (در شاهین بلوچی قهوه‌ای و نازک) است. سینه راه‌راه عرضی دارد که تا روی پرهای پوششی روی ران‌ها ادامه می‌یابد اما در شاهین بلوچی راهراههای عرضی وجود ندارد. دم راهراههای مشخص دارد و تضاد مشخصی در زیر بال‌ها دیده نمی‌شود.
تشخیص جنسیت گونه شاهین بلوچی
دو جنس نر و ماده در تمام فرم‌ها به هم شبیه هستند. ماده‌ها کمی بزرگترند. طرح زیر تنه در نرها کمی ظریف‌تر و شارپ‌تر است.
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
- گونه بالابان
- گونه لاچین
- گونه لیل
- گونه بحری
- گونه ترمتای
- گونه دلیجه
- گونه دلیجه کوچک
- گونه شاهین
- گونه شاهین آمور
- گونه شاهین بلوچی
- گونه شاهین پاسرخ
- گونه شاهین دودی
- گونه شاهین سرحنایی
طبقه‌بندی گونه شاهین بلوچی
Falco jugger
Morphological characteristics: 43-46 cm length and 88-107 cm wingspan. A rather large falcon greatly similar in colour and structure to Lanner Falcon F. biarmicus. Sexes similar (female slightly larger) with no seasonal variation. Adult bird with greyish brown to dark brown upperparts, dull rufous to whitish cap and nape, narrow white forehead-bar and supercilium, and long narrow blackish moustachial stripe contrasting with white cheeks. Underparts fully white with dark spotting, denser on flank, lower belly, and thigh, forming dotted belly-shield. Juvenile black-brown on upperparts and underparts; cheek and throat whiter than in adult.
Biological characteristics: Prefers open arid plain covered with shrub and open woodland near farmlands and residential areas. Each pair with vast territory. Hunts in pairs over vast territory, one partner disturbing prey, the other catching it after short pursuit. Feeds on rats, bats, small and mediumsized birds, and lizards as well as grasshoppers.
Distribution and abundance: A rare vagrant in east of Iran, recorded in April 1972.
Conservation status: Globally has been listed as Near Threatened (NT) in IUCN red list and also listed in CITES Appendix I. Also concerned as protected species in Iran and is of conservation values.