گونه لاچین Lanner Falcon

نام فارسی: لاچین
نام علمی: Falco biarmicus
نام انگلیسی: Lanner Falcon
نام‌های محلی: ترکی: لاچین، کردی: لاچین، گیلانی: واشک

زیرگونه‌های لاچین

پرنده لاچین 5 زیرگونه دارد. زیرگونه‌ی feldegii در ایتالیا، منطقه‌ی بالکان و بخش‌هایی از آسیا از جمله ایران، زیرگونه‌ی tanypterus از غرب خاورمیانه تا مصر و لیبی، زیرگونه‎ی erlangeri از موراکو تا تونس و به صورت سرگردان در اسپانیا، زیرگونه‌ی abyssinicus در آفریقا (جنوب صاحارا) و زیرگونه‌ی biarmicus در جنوب آفریقا پراکنش دارد.

ویژگی‌های ظاهری گونه لاچین

طول بدن 34 تا 50 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 90 تا 115 سانتیمتر است. شاهینی به نسبت متوسط جثه و تا حدی شبیه به بحری و بالابان است، ولی به واسطه‌ی بال‌ها و دم باریکتر از بالابان و همچنین به واسطه‌ی تارک سر و پس گردن خرمایی مایل به نارنجی و خط شاربی بار‌یکتر از سایر شاهین‌ها قابل تشخیص است. نر و ماده همشکل (ماده اندکی بزرگتر) و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده‌ی بالغ روی تنه‌ی خاکستری تیره تا قهوه‌ای دارد که در ناحیه‌ی دمگاه و دم کمرنگ‌تر است. زیر تنه کرم رنگ با خال‌های تیره‌ی فراوان، زیر بال‌ها روشن و شاهپرهای پرواز راه‌راه دارد. در پرنده‌ی نابالغ روی تنه قهوه‌ای، زیر تنه به ویژه پوشپرهای زیر بال‌ها تیره‌تر از بالغ‌ها و رگه‌رگه‌ی تیره بسیار متراکم‌تر و مشخص‌تر است. همچنین تارک و پس گردن رنگ پریده‌تر از بالغ‌ها و نخودی به نظر می‌رسد. پرنده‌ی نابالغ شباهت زیادی به بالابان بالغ و نابالغ دارد ولی پرهای پاهایش راه‌راه و روشن‌تر از آن‌ها است.

ویژگی‌های زیستی گونه لاچین

اغلب در استپ‌های گرم و خشک، نواحی بیابانی، کوهستان‌ها و تپه‌های صخره‌ای خشک و فاقد پوشش گیاهی و برای شکار بر فراز دره‌ها، دشت‌های باز و کشتزارها دیده می‌شود. پرنده‌ای اجتماعی نیست و در اغلب اوقات سال به تنهایی یا همراه با جفت خود دیده می‌شود.
- پرواز: پروازی قدرتمند با بالزدن‌های آرام دارد. با بال‌هایی هم سطح بدن بال‌بازوری و گاهی درجابالزنی می‌کند. بیشتر به صورت جفت به شکار می‌پردازد و طعمه‌های خود را در حال پرواز در هوا و یا با پرواز در ارتفاع کم و تعقیب روی زمین صید می‌کند.
- تغذیه: اغلب از پرندگان و همچنین پستانداران کوچک تا متوسط‌جثه، خفاش‌ها، خزندگان، مارها و حشرات تغذیه می‌کند. گاهی نیز طعمه سایر پرندگان شکاری را می‌رباید و یا از لاشه‌ها تغذیه می‌کند.
- تولید مثل: جوجه‌آوری از اوایل فروردین و با تشکیل دوباره قلمروهای سنتی به ویژه در کوهستآن‌های سنگی و صخره‌ای آغاز می‌شود. تک همسر است و آشیانه‌اش را در لبه بیرون‌زدگی‌های صخره‌ای یا پرتگاه‌ها می‌سازد. همچنین از آشیانه‌های قدیمی سایر پرندگان بزرگ‌جثه استفاده می‌کند و یا آن را تصاحب می‌کند. معمولاً 3 تا 4 و گاهی 5 تخم نیمه بیضی تا بیضی کوتاه، صاف، سفید یا کرم رنگ، با خال‌های نخودی، قرمز یا قهوه‌ای مایل به بنفش و به ابعاد 40.7 × 52.3 میلیمتر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 30 تا 31 روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند، در حدود 45 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند ولی همچنان تا حدود 28 روز پس از آن در کنار والدین باقی می‌مانند.

زیستگاه گونه لاچین

این پرنده در کوهستان‌های صخره‌ای، پرتگاه‌ها و دشت‌های سنگلاخی و نیمه بیابانی به سر برده و در صخره‌ها برای تولید مثل آشیانه ساخته و گاهی نیز آز آشیانه پرندگان دیگر بهره می‌برد.

مکان‌های مهم زادآوری گونه لاچین در ایران

در استان‌های شمال غرب ایران زادآوری دارد.

دریافت مشاوره تخصصی رایگان

پراکندگی گونه لاچین

-پراکنش در جهان: لاچین در اروپا، آسیا، خاورمیانه، شبه جزیره‌ی عربستان و آفریقا پراکنش دارد.
- پراکنش در ایران: به صورت نادر مقیم شمال غرب کشور به ویژه حوضه دریاچه‌ی ارومیه است. در مناطقی از استان‌های اردبیل، آذربایجان غربی و شرقی پراکنش داردو در اواخر تابستان سال 1390 یک جفت لاچین بالغ در حاشیه‌ی تالای قوری گل در آذربایجان شرقی رکورد شده است.

- پراکنش در تهران: تا کنون در شهر تهران رکورد نشده است.

مهاجرت سالیانه گونه لاچین(کوچ)

بیشترین جمعیت زادآور این گونه در جنوب اروپا تا قفقاز و ایران، شمال آفریقا و غرب خاورمیانه پراکنش دارد. لاچین مهاجرت طولانی نمی‌کند اما جوان‌ها و نابالغ‌ها ممکن است بسیار دورتر از محل زادآوری دیده شوند

وضعیت حفاظتی گونه لاچین

در ضمیمه‌ی II کنوانسیون منع تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض انقراض (CITES) قرار دارد. در ایران نیز جزء پرندگان در معرض خطر انقراض معرفی شده و دارای ارزش حفاظتی است.

صدای پرنده لاچین

صدای این پرنده، در هنگام تولید مثل، شبیه «کری ی- کری ی – کری ی» شنیده می‌شود.

روش‌های شناسایی گونه لاچین

- شناسایی در حالت پرواز از راه دور: در پرواز مانند بالابان است. تلاش و تقلای زیادی نمی‌کند. بال زدن‌ها کم‌عمق است و اغلب دست‌ها حرکت می‌کنند. در هنگام اوج‌گیری بال‌ها را اغلب هم‌سطح بدن و دست‌ها را کمی بالاتر نگه می‌دارد (مانند بالابان). در سیلوئت از نمای روبه‌رو، بدن کوچک‌تر و بال‌ها بلندتر از بحری Falco peregrinus و شاهین Falco pelegrinoides است. بالغ‌ها در روی تنه خاکستری و دم کمی روشن‎تر با 6 تا 7 راه‌راه مشخص است. زیر بدن روشن و پرهای پوششی بزرگ کمی تیره‌تر است. در انتهای بال‌ها یک نوار تیره‌ی کم‌رنگ وجود دارد و نوک انگشتان کاملاً تیره است. ریخت و قواره شبیه بالابان است به طوری که شناسایی جوان‌های این دو گونه در طبیعت بسیار دشوار است. اما در لاچین بال‌ها نسبت به بدن بلندتر و پرهای پوششی دمگاه فاقد راه‌راه است. بدن نسبتاً لاغر، سر نسبت به بالابان کوچک و دم بلند است. دم در محل اتصال به بدن باریک می‌شود. روی سر و پشت گردن کمی به سرحی متمایل است.
- شناسایی در حالت پرواز از نزدیک: اگر زاویه‌ی دید و شرایط نور  مناسب باشد، شناسایی بالغ‌ها ساده است. بال‌ها پهن و در انتها نوک تیز هستندو زیر بال‌ها روشن و در تضاد با پرهای پوششی بزرگ تیره است (شاه‌پرها سفید و سیاه هستند که از دور تیره دیده می‌شوند.) پایه‌ی شاه‌پرها روشن، لبه‌ی بال یک نوار تیره و نوک انگشتان هم تیره است (تیره‌تر از انگشتان بحری و شاهین)). خط سبیلی بند و نوک تیز دارد و گونه‌ها سفید است. سینه و شکمِ خال‌دار مشکی دارد که در پهلو‌ها خط‌خط‌های تیره عرضی دیده می‌شود. روی بدن خاکستری روشن اما دست‌ها (شاه‌پرهای اولیه) کمی تیره‌تر است. سراسر دم راه‌راه سیاه و قهوه‌ای است (6 تا 7 راه‌راه مشخص). رامپ نیز راه‌راه عرضی دارد.
شناسایی پرندگان جوان کمی دشوار است. زیر بال‌ها تقریباً دو رنگ دیده می‌شود. پرهای پوششی میانی و بزرگ قهوه‌ای تیره و پایه‌ی شاه‌پرها روشن است. پرهای پوششی زیر دم یک‌رنگ و روشن بدون راه‌راه است (در بحری Falco peregrinus راه‌راه دارد.) در انتهای بال و نوک انگشتان نوار تیره دیده می‌شود. برای تمایز با نابالغ بالابان اول باید به طرح صورت و سپس به طرح زیر با‌ها و بدن توجه کرد. صورت کنتراست بیشتری نسبت به بالابان دارد. پرهای پوششی دمگاه روشن ولی در بالابان جوان تیره است. روی تنه‎ی جوان‌ها قهوه‌ای- خاکستری و دست‎ها کمی تیره‎تر است. دم نیز روشن‎تر ایز پشت بدن دیده می‌شود. سینه راه‌راه‌های طولی و ضخیم دارد.

- شناسایی در حالت نشسته: در انتهای بدن طول شاه‌پرهای اولیه با دم برابر است (در بالابان دم بلندتر است). بالغ‌ها از طرح و رنگ پشت بدن قابل شناسایی هستند. روی سر و پشت سر لکه‌های حنایی بور دیده می‌شود. خط سبیلی دراز و نوک تیز و خط ابرویی نازک تیره دارد. ممکن است طرح صورت لاچین مسن (شاید فقط نرها) کمی شبیه بالابان باشد. در وسط سینه راه‌راه ندارد بلکه نقطه‌نقطه‌ی کوچک دارد. در سینه نقطه‌نقطه درشت‌تر و در پهلوها راه‌راه‌های کوچک و ضخیم عرضی وجود دارد. پشت بدن خاکستری و شاه‌پرها کاملاً تیره است. در پرهای پوششی روی بال لکه‎ی  قهوه‌ای وجود دارد. دم راه‌راه مشخص و منظم دارد (7 تا 8 نوار تیره).
جوان‌ها در طرح روی صورت شبیه بالغ‌ها ستند اما روی  سر قهوه‌ای کم‌رنگ با راه‌راه‌های نازک و طولی است. در برخی فرم‌های تیره روی سر جوان‌ها تیره و شبیه جوان شاهین (Falco Pelegrinoides) هستند. در پشت بدن قهوه‌ای رنگ هستند که در حاشیه‌ی هر پر نوار کرم رنگ دیده می‌شود (مانند بالابان و شاهین). پرهای پوششی و دمگاه و زیر دم کرم روشن و فاقد راه‌راه هستند و راه‌راه‌های نازک و محو دارند (کمی شبیه شاهین و بحری). پرهای پوششی روی ران‌ هم راه‌راه نازک دارد.

بخش‌های بدون پر گونه لاچین (لخت)

چشم‌ها در تمام سنین قهوه‌ای تیره است. در بالغ‌ها بینی، حلقه‌ی چشمی، پوست لخت جلوی چشم و پاها زرد، اما در جوان‌ها آبی- خاکستری است که در اولین پاییز سبز- زرد می‌شود. پاها آبی رنگ است که در اولین پاییز عمر پرنده، زرد می‌شود.

فازهای رنگی متفاوت گونه لاچین

لاچین فازهای رنگی متفاوت ندارد.

گونه‌های مشابه لاچین

بالغ‌ها به راحتی از سایر گونه‌های بزرگ از خانواده‌ی شاهین‌ها قابل تمایز هستند. جوان‌ها (Juv) ممکن است با جوجه‌ی بالابان، جوجه‌ی بحری و البته جوجه‌ی شاهیناشتباه تشخیص داده شوند، به ویژه در زمستان.
- پرنده بالابان جوان: در حالت نشسته لبه‎ی شاه‌پرها به ته دم نمی‌رسد اما در لاچین شاه‌پرها تا ته دم امتداد دارد. روی تنه خاکستری نیست و زیر بغل مانند لاچین بالغ راه‌راه دارد. زیر بدن تیره‌تر است. شکم تا دمگاه و پرهای پوششی روی ران‌ها راه‌راه پررنگ است اما در لاچین راه‌راه‌ها به پاها نمی‌رسد. حداقل تا دو سالگی بالشتک روی منقار آبی رنگ است.
- پرنده بحری جوان و شاهین جوان: انتهای خط سبیلی در این گونه‌ها پخن و در لاچین نوک تیز است. بدن تو پرتر، سر بزرگتر و بال‌ها کوچک‌تر هستند. بال زدن‌ها سریع‌تر است. در شاهین جوان بالای چشم‌ها و پیشانی  رنگ بور دیده می‌شود و گونه‌ها و سینه رنگ روشن دارد. در بحری جوان راه‌راه‌ها تا پرهای پوششی روی ران ادامه داشته و پرهای دمگاه و پرهای پوششی زیر دم نیز راه‌راه اما در لاچین بی رنگ است.

تشخیص جنسیت گونه لاچین

در صورت تکی بودن تشخیص جنسیت بسیار دشوار است. اگر هر دو جنس کنار هم باشند، ماده‌ها کمی بزرگتر و تپل‌ترند. نرهای بالغ در قسمت سینه، پهلوه و پرهای پوششی زیر بال (نسبت به ماده‌های هم سن خود) طرح‌های نازک‌تر و ظریف‌تری دارند.

سایر اعضای این خانواده را بشناسیم

راسته شاهین سانان

• خانواده شاهینیان

- گونه بالابان
- گونه لاچین
- گونه لیل
- گونه بحری
- گونه ترمتای
- گونه دلیجه
- گونه دلیجه کوچک
- گونه شاهین
- گونه شاهین آمور
- گونه شاهین بلوچی
- گونه شاهین پاسرخ
- گونه شاهین دودی
- گونه شاهین سرحنایی

طبقه‌بندی گونه لاچین

 Falco biarmicus

Morphological characteristics: 34-50 cm length and 90-115 cm wingspan. A rather large falcon, fairly similar to Barbary Falcon F. pelegrinoides and Saker Falcon F. cherrug. Distinguished from Saker Falcon by narrower tail and wings and from other falcons by rufous to orange crown and nape and narrow moustachial stripe. Sexes similar (female slightly larger) with no seasonal variation. Adult bird with dark grey to brown upperparts, paler on rump and tail, creamy or white underparts and under wing-coverts with many narrow dark spots, and streaked flight-feathers. Juvenile with brown upperparts, and compared to adults with darker and more heavily spotted underparts and under wing-coverts, and paler and more buff cap and nape. Juvenile greatly similar to both adult and young of Saker Falcon but with paler and streaked thighs.
Biological characteristics: Prefers warm arid steppes, deserts, mountains, and rocky arid hills lacking vegetation; hunts over valleys, open plains, and farmlands. Not gregarious, mostly seen singly or in pairs. Flight powerful with slow wing-beats. Soars with wings at level of body, occasionally hovers. Hunts in pairs and catches prey in flight or by flying low and gripping prey on ground after short chase. Often feeds on birds as well as small to mediumsized mammals, bats, reptiles, snakes, and insects. Sometimes steals prey of other raptors or feeds on carrion. Breeding starts late March by re-establishing traditional territories. Takes over and uses old nest of other large birds situated on crags, ledges, and rocky projections. Usual clutch 3-4, sometimes 5, short semi-oval to oval white or cream eggs, mottled buff, red, or purple-brown, 52.3×40.7 mm in size. Eggs hatch after 30-31 days. Chicks semi-altricial and nidicolous. Fledging period 44-46 days, but remain with parents for another 28 days.
Distribution and abundance: A scarce resident in north-western Iran, especially in basin of Urumiyeh Lake.
Conservation status: Listed in Appendix II Convention on International Trade in Endangered species (CITES). Also concerned as endangered in Iran and is of conservation values.