گونه قوچ و میش ارمنی Armenian Wild Sheep
نام فارسی: قوچ و میش ارمنی
نام علمی: Ovis orientalis gmelini
نام انگلیسی: Armenian Wild Sheep
زبان محلی: (آذری: قویون) (کردی: بران)
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری قوچ و میش ارمنی
طول سر و بدن 140 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 80 سانتی‌متر و وزن 20 تا 65 كیلوگرم است. ماده‌ها از نرها کوچک‌ترند. شاخ نرها از شاخ قوچ‌های اوریال كوتاه‌تر بوده و مقطع عرضی آنها كمی بیضی‌شكل است. شاخ نرها در یک سطح به طرف پشت و بالای گردن خميده است. موهای سینه و زیر گلو زبر و کوتاه و به رنگ قهوه‌ای تا سیاه است. ماده‌ها اغلب بدون شاخ بوده یا شاخ‌های کوتاهی كه كمی خميده هستند دارند. در زمستان، قوچ‌های ارمنی لکه سفید يا خاكستری زینی شکلی در ناحیه کمر دارند که در اصطلاح محلی به چنين قوچ‌هايی آلاکمر می‌گويند.
ویژگی‌های زیستی قوچ و میش ارمنی
قوچ ارمنی اغلب روزگرد هستند اما در برخی موارد شب‌ها نيز فعاليت می‌كنند. گیاه‌خوار و نشخوار كننده‌اند، حس بویایی و بینایی قوی دارند. به صورت اجتماعی زندگی كرده، ماده‌ها به همراه جوان‌ترها در گله‌هایی جدا از دسته نرهای بالغ زندگی می‌كنند.
جفت‌گیری قوچ و میش ارمنی اواسط آذرماه شروع می‌شود. در اواخر اردیبهشت معمولا 2 بره به دنیا می‌آورند. اکثر ویژگی‌های زیستی این گونه شبیه قوچ و میش اوریال است.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی قوچ و میش ارمنی در ایران
در مناطق كوهستانی و تپه‌ماهوری شمال غرب تا رشته‌کوه زاگرس و جنوب ایران پراكندگی دارد. به دلیل تخریب زیستگاه، شكار بی‌رویه، تله‌گذاری و نيز از بين رفتن و اشغال مسیرهای مهاجرت، نسل اين جانور در بسياری از مناطق در حال كاهش و یا نابود شده است. در حال حاضر بیشترین جمعیت قوچ و میش ارمنی در جزیره کبودان در دریاچه ارومیه و مناطق حفاظت‌شده انگوران، بیجار و هفتاد قله مشاهده می‌شود.
پراکنش جهانی قوچ و میش ارمنی
پراکندگی قوچ ارمنی در جهان در کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، عراق و ایران است.
آثار و نمایه‌های قوچ و میش ارمنی
ردپای قوچ ارمنی: اثر سم‌های گوسفند وحشی به صورت 2 فرورفتگی موازی هم است که در قسمت انتهایی سم، شکاف بین سم‌ها بسیار به هم نزدیک است و در قسمت جلوی سم‌ها از هم فاصله می‌گیرند. اندازه رد پا بسته به جنس و سن متغیر است که طول آن بین 5 تا 6 سانتی‌متر و عرض آن بین 4 تا 4.5 سانتی‌متر متغیر است.
الگوی ردپای قوچ ارمنی: در هنگام راه رفتن پا را به فاصله کمی در پشت اثر دست قرار می‌دهد. فاصله پاهای راست و چپ از یکدیگر کم است، به طوری که اثر پاهای راست و چپ را تقریباً می‌توان در یک خط مشاهده کرد. در هنگام راه رفتن اثری از سم‌های تحلیل رفته مشخص نیست، اما در هنگام دویدن و یا پریدن و همچنین زمانی که حیوان بر روی برف عمیق گام برمی‌دارد و به راحتی قابل تشخیص است.
سرگین قوچ ارمنی: سرگین این گونه همانند سایر علف‌خواران به دلیل تغذیه از مواد گیاهی دارای رنگی تیره است که بسته به نوع آب و هوا و تغذیه رنگ آن می‌تواند روشن‌تر نیز باشد. سرگین‌های آنها را به صورت کپه‌ای و فشرده و یا پراکنده می‌توان یافت. معمولاً در بهار سرگین‌های نرم با هم به صورت تکه‌های جمع شده و متصل به یکدیگر یافت می‌شوند. سرگین میش باریک‌تر و کشیده‌تر از سرگین قوچ و انتهای آن نوک‌دار و تیز است. سرگین میش کوتاه‌تر و پهن‌تر و در یک انتها دارای اندکی فرو رفتگی است. طول سرگین آنها معمولاً 12 تا 17 میلی‌متر و عرض آن 6 تا 8 میلی‌متر است.
وضعیت حفاظتی قوچ ارمنی
قوچ و میش ارمنی جزو گونه‌های حمايت شده سازمان حفاظت محیط زیست، در طبقه آسیب‌پذیر (VU) فهرست سرخ IUCN و در پیوست ІІ کنوانسیون CITES قرار دارد.
طبقه بندی گونه قوچ ارمنی
سایر اعضای خانواده گاوسانان را بشناسیم
- گونه آهو
- گونه آهوی‌کوهی دره‌شوری
- گونه جبیر
- گونه کل و بز
- گونه قوچ اوریال
- گونه قوچ ارمنی
- گونه قوچ و میش هیبرید
- گونه قوچ اصفهان
- گونه قوچ لارستان
- گونه قوچ شیراز
- گونه قوچ اوریال افغان
- گونه قوچ اوریال بلوچ
- گونه قوچ البرز مرکزی
- گونه قوچ کرمان
External Features: HB 140 cm, SH 80 cm, and W 20-65 kg. Females are smaller than males. Horns of the males are shorter than the horns of male Urial Wild Sheep and have somewhat elliptical cross sections. The longest recorded horn, which is a record trophy originating from west Azarbaijan, is 89 cm in length. Horns curve in the same plane towards the neck. Hairs on the chest and throat are rough, short and range from brown to black in color. Females lack horns or have short and slightly curved horns. Males have a white or grey saddle patch in winter; thus they are called “alakamar” by local people.
Biological Features: They are diurnal but sometimes become active at nights. As ruminant herbivores, they have keen senses of sight and smell. Usually, they live in social groups. Adult males live in separate group than adult females and their young. Mating takes place in fall. Lambs, usually 2, are born in spring. Biological characters of this sheep are similar to Urial sheep.
Habitat, Distribution and Abundance: The species lives in mountains, foothills and rolling steppes of northwest extending along Zagros Mountains to southwest Iran. Populations have decreased in many areas due to habitat destruction, poaching, trapping and disconnection of populations. Presently, highest numbers of Armenian sheep are living on Kaboudan Island in Urmia Lake, Anguran, Bijar and Haftad Gholeh Protected Areas.
Conservation Status: It is considered as “Protected” by Iran department of Environment, enlisted in Appendix II of CITES and categorized as “Vulnerable” (VU) by IUCN Red List.