گونه گراز Wild boar
نام فارسی: گراز
نام علمی: Sus scrofa
نام انگلیسی: Wild boar
نام‌های محلی: (بلوچی: خوک، هیخ)(ترکی: دُون غوز)(خوزستان:خَنظیر)(کردی: خوک، خی‌وراز)(مازندرانی: وراز، خی)
جثه بزرگ و گردنی کوتاه و کلفت دارد. چشم‌ها ریز، پوزه دراز و استوانه‌ای شکل است که در نوک نعلبکی مانند سوراخ‌های بینی قرار دارند. دندان‌های نیش در نرها رشد بسیار زیادی کرده‌اند. (رکورد بلندترین دندان 29 سانتی‌متر و مربوط به پارک ملی گلستان است) دندان‌های نیش بالا به طرف بیرون و بالا متمایل است و گاهی اوقات به‌صورت نیم‌دایره در می‌آیند. این دندان‌ها در ماده‌ها بسیار کوتاه‌ترند. موها بلند و زبر به رنگ قهوه‌ای تا خاکستری‌اند، موهای بچه‌ها نرم و با نوارهای زرد و قهوه‌ای در ناحیه پشت و پهلوها است.
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری گراز
طول سر و بدن 100 تا 185 سانتی‌متر، طول دم 16 تا 30 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 60 تا 110 سانتی‌متر و وزن 50 تا 300 كیلوگرم است. گراز ظاهری کاملاً مشخص دارد. بدن حجیم و سنگین، سر بزرگ و گردن کوتاه و کلفت است. دست و پاها کوتاه و دارای 4 انگشت که هر کدام به سم ختم می‌شود ولی فقط 2 انگشت میانی روی زمین قرار می‌گیرد. چشم‌ها ریز و در قسمت عقب صورت قرار گرفته است. پوزه دراز و استوانه‌ای شکل است و در نوک نعلبکی مانند آن سوراخ‌های بینی قرار دارند. موهای بلند و زبری به رنگ قهوه‌ای تا خاکستری دارد. بعضی مواقع رنگ بدن زرد کرم می‌شود. پوشش بدن بچه‌ها پوشیده از نوارهای زرد و قهوه‌ای است. دندان‌های نیش در هر 2 فک بالا و پایین وجود دارد که برای دفاع و زیر و رو کردن خاک برای یافتن ریشه گیاهان به کار گرفته می‌شوند. دندان‌های نیش در نرها رشد زیادی یافته و به صورت نیم دایره به طرف بالا و بیرون مایل است.
ویژگی‌های زیستی گراز
این گونه از پستانداران ایران در مناطقی با امنیت کافی روز و شب فعال است، اما در مناطق ناامن تنها شب‌ها فعالیت می‌کند. به صورت اجتماعی زندگی می‌کند. ماده‌ها غالباً با نوزادان و بچه‌های سال‌های قبل و نرها به صورت تک یا در مجاور یکدیگر مشاهده می‌شوند. پس از اینکه بچه‌ها از شیر گرفته می‌شوند 2 تا 3 گروه فامیلی گردهم می‌آیند و این پایداری تا زمانی که سال بعد جفت‌گیری شروع شود ادامه دارد.
گراز شناگر ماهری است. حس بویایی بسیار قوی دارد و قادر است مواد غذایی موجود در زیر زمین را با استفاده از حس شامه پیدا کند.
تغذیه گراز: همه چیز خوار است. رژیم غذایی بستگی به منابع غذایی قابل دسترس دارد ولی مواد گیاهی را ترجیح می‌دهند. در فصل تابستان و پاییز اغلب در اطراف درختان میوه‌داری نظیر بلوط و مزارع صیفی‌کاری مشاهده می‌شوند، ولی زمستان‌ها غالباً از ریشه گیاهان تغذیه می‌کنند. گرازها به خوردن قارچ علاقه زیادی دارند. آثار زمین‌های کنده شده توسط گراز در اغلب مناطقی که این حیوان زندگی می‌کند دیده می‌شود. گراز نه تنها از ریشه گیاهان بلکه از کرم‌ها، حشرات، کرمینه‌ها (لاروها)، پستانداران کوچک، تخم پرندگان، میوه بلوط، غلات، لاشه‌ها و زباله تغذیه می‌کند.
اندازه گستره خانگی آن به دسترسی به مواد غذايی و تنش ناشی از انسان بستگی دارد. معمولاً خوک وحشی گستره خانگی خود را ترک نمی‌كند. خوک‌های جوان، به ويژه نرها، گاهی پراكنده شده و می‌كوشند به گروه‌های ديگر بپيوندند.
تولید مثل گراز: گراز توانایی 2 بار زایمان در سال را دارد. معمولا در اواخر پاییز و اوایل زمستان جفت‌گیری می‌کند. نرهای قوی با چندین ماده جفت‌گیری می‌کنند. مدت آبستنی حدود 115 روز است. ماده قبل از زایمان گودال کوچکی حفر می‌کند و سطح آن را با برگ و علف می‌پوشاند. در هر زایمان 4 تا 8 و گاهی تا 12 نوزاد به دنیا می‌آورد. نوزادان نسبت به نوزادان سایر سم‌داران کوچک‌ترند. معملاً پس از 12 تا 14 ساعت و گاهی پس از چند روز لانه را ترک می‌کنند. نوزادان 2 تا 3 ماه شیر می‌خورند و تا 1 سالگی به مادر وابسته هستند. در 18 ماهگی بالغ می‌شوند. گرازها از اجداد خوک اهلی هستند و می‌توانند با آنها جفت‌گیری کنند.
آثار خوک اهلی در تمدن‌های 8500 سال قبل بین‌النهرین و یونان مشاهده شده است.
طول عمر گراز: طول عمر در طبیعت 8 تا 10 و در اسارت 20 سال است.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی گراز در ایران
به غیر از مناطق کاملاً بیابانی و خشک در اکثر زیستگاه‌های ایران، حتی در جنگل‌های حرا با فراوانی بالایی زندگی می‌کند. مناطق پر‌آب و تالابی با پوشش گیاهی بلند، به ویژه نیزارها را ترجیح می‌دهد. در مناطق خشک‌تر در لابه‌لای گیاهان بلند نظیر گز ساكن شده و در اکثر مناطق کشور مشاهده می‌شود.
پراکنش جهانی گراز
پراکندگی گراز در جهان در اروپا، شمال غربی آفریقا و آسیاست.
آثار و نمایه‌های گراز
ردپا گراز: برخلاف ردپای بیشتر گوزن‌ها، ردپای گراز به دلیل مشخص و واضح بودن اثر سم‌های تحلیل رفته در آن، در هر نوع حرکت کردن قابل تشخیص و تمایز است. با این وجود در ردپای حاصل از اراضی نسبتاً جوان نقشه حاصل از سم‌های تحلیل رفته در مواردی در کناره‌ها قرار گرفته و طرح اثر پا مانند ذوزنقه است، درحالی‌که اثر سم‌های تحلیل رفته در گوزن درست در پشت اثر سم جلو قرار می‌گیرد و شکل کلی اثرپا مانند مستطیل است. اندازه اثر پا بستگی زیادی به سن و جنس حیوان دارد. پهنای اثر سم دست در 1 حیوان با اندازه معمولی در حدود 6 تا 7 سانتی‌متر است. در حیوانات جوان سم در جلو حالت نوک تیز دارد، درحالی‌که در حیوانات پیرتر به صورت گرد و پف کرده درآمده است.
الگوی ردپای گراز: هنگام راه رفتن و یورتمه رفتن، هر اثر پا تا حدودی به سمت خارج چرخیده و پا معمولاً بر روی اثر دست قرار می‌گیرد. اگرچه در بعضی موارد محل قرار گرفتن اثر پا نسبت به اثر دست اندکی جابجا شده و اثر 2 جفت سم‌های تحلیل رفته یکی پشت دیگری قرار می‌گیرد. هنگام راه رفتن طول گام درحیوان بالغ تقریباً 80 سانتی‌متر است. در هنگام تاختن با سرعت زیاد و یا پریدن، آثار پا به صورت منفرد با شکاف‌هایی که به حالت باز از هم درآمده‌اند در گروه‌های 4 تایی دیده می‌شوند.
سرگین گراز: سرگین گراز معمولاً سوسیسی شکل، به شکل کروی کشیده و چسبیده به هم یا کم و بیش به هم متصل است و حدود 7 سانتی‌متر ضخامت دارد. رنگ، اندازه و محتویات سرگین گراز با توجه به رژیم تغذیه‌ای متفاوت گراز در زیستگاه‌های مختلف می‌تواند بسیار متفاوت باشد.
وضعیت حفاظتی گراز
به دلیل سازش گراز با شرایط محیطی مختلف، استفاده از مواد غذایی متنوع و تولیدمثل زیاد در طبقه کمترین نگرانی (LC) فهرست سرخ (IUCN) قرار دارد. دشمنان طبیعی زیادی نظیر پلنگ، خرس، گرگ و سیاه گوش دارد. گرازها نسبت به بیماری‌هایی مانند تب برفکی بسیار حساس‌اند، تاکنون چند مورد شیوع این بیماری در پارک ملی گلستان مشاهده شده است که هر بار کاهش شدید جمعیت این حیوان را در پی داشته است. جمعیت این گونه در بعضی از مناطق ایران، به علت حرام بودن گوشت و تولیدمثل زیاد افزایش یافته و آفت محصولات کشاورزی شده است.
طبقه‌بندی گونه گراز
- گونه گراز
External Features: HB 100-185 cm, T 16-30 cm, SH 60-110 cm, and W 50-300 kg. Has a characteristic morphology with big body, large head and short and thick neck. Short hand and feet has four digit extended to hoofs but only middle toes reach to ground. Eyes are small. Muzzle is long and cylindrical with nostrils on its flat tip. Its shaggy long hair is brown to grey in color but is sometimes creamy yellow. The young have yellow and brown stripes. Canines, found in both upper and lower jaws, are used for defense and searching the soil for plant roots. Males have more developed canine teeth; visible as half-circle shaped tusks emerging from the mouth.
Biological Features: It is active in both night and day in safe areas but is merely nocturnal when safety is low. Sows and the young live in family groups while adult males live solitarily or in each others’ vicinity. They are omnivorous. Wild boar do not only eat plant roots from the ground but also worms, insects, larvae, small mammals, eggs, acorns, cereals, carcasses and even garbage. The sizes of home ranges are dependent on the availability of food and disturbances. Usually wild boars do not leave their range. Subadults, especially males, sometimes disperse and try to find contact with other herds. Wild boars can breed twice a year. Breeding takes place in late fall and early winter. Stronger males breed with a number of sows. Gestation period is 115 days. Before giving birth, sows build small nest on the ground and cover them with foliage. Litter size is 4 to 8 but sometimes up to 12, young are born. Lactation period is 2 to 3 months and the offspring depend on their mother for a year. They mature at the age of 18 months. They are good swimmers with acute sense of smell which enables them to find food underground. Longevity is 8 to 10 months in nature and 20 years in captivity.
Habitat, Distribution and Abundance: This species occupies a variety of habitats except dry deserts. It can be found, in large numbers, in most habitats in Iran, even in mangrove forests. Wetland areas with tall vegetation cover, especially reeds, are preferred. In drier regions, it is seen in tall vegetation cover such as Tamarix spp.
Conservation Status: Due to its high adaptability to different environmental conditions, consumption of different food sources, and high reproduction rates, IUCN has categorized this species as “Least Concern” (LC). This species has turned into a pest in some parts of Iran because of its high reproduction rate and not being hunted for its meat.