خانواده خرس ها FAMILY URSIDAE
ویژگی‌های خرس‌ها
خرس‌ها پستاندارانی بسیار تنومند، قوی و پشمالو هستند. سر آنها پهن، پوزه کشیده، گوش‌ها کوچک و گرد، چشم‌ها ریز و نزدیک به‌هم، دم بسیار کوتاه، و به سختی قابل رؤیت است. مانند انسان با کف پا راه می‌روند، ردپای آنها شبیه به ردپای انسان و کمی پهن‌تر است، آثار ناخن‌های بلند کاملاً مشخص می‌باشند. خرس‌ها می‌توانند مسافات کوتاهی روی 2 پا راه بروند. دست‌ها و پاها 5 انگشت دارند که به ناخن‌های بلند، خمیده، و جمع نشدنی ختم می‌شوند. با وجودی‌که خرس‌ها از راسته گوشتخواران هستند ولی اغلب از مواد گیاهی استفاده می‌کنند. (به جز خرس قطبی که کاملاً گوشت‌خوار است و از ماهی و فُک تغذیه می‌کند). دندان‌های آسیای آنها نیز نسبت به سایر گوشتخواران بسیار پهن‌تر و برای جویدن مواد گیاهی مناسب است. لب‌های خرس‌ها به لثه چسبیده نیست و حیوان با جلو بردن آنها حشرات را از سوراخ‌شان می‌مکد. حس بویایی فوق‌العاده قوی ولی بینایی ضعیف است. (خرس قطبی از فاصله 30 کیلومتری می‌تواند بوی طعمه خود را حس کند.)
خرس‌ها تأخیر باروری دارند، با وجودی‌که سلول تخم پس از جفت‌گیری که معمولاً فصل تابستان است تشکیل می‌شود، ولی در چند ماهه اول حاملگی جنین رشدی ندارد، بچه‌ها در موقع تولد بسیار کوچک و به اندازه موش‌های بزرگ هستند ولی بعد از تولد با سرعت زیادی رشد می‌کنند. در فصل پاییز خرس‌ها بسیار چاق می‌شوند و به طوری که در برخی موارد وزن آنها به 2 برابر افزایش می‌یابد. در مناطق سردسیر در زمان سرد شدن هوا که غذا کمیاب می‌شود آنها فعالیت خود را متوقف می‌کنند و به غار و یا سوراخی که قبلاً در محل مطمئنی تعیین کرده‌اند می‌روند. آنها تمام فصل سرد زمستان را در این سوراخ می‌خوابند و در طول این مدت فقط از چربی ذخیره شده در بدن استفاده می‌کنند (خرس قطبی خواب زمستانی ندارد). به‌دلیل‌اینکه در موقع خواب زمستانی درجه حرارت بدن خرس‌ها به طور اساسی کاهش نمی‌یابد و اعمال حیاتی بدن به صورت عادی جریان دارد و حیوان به آسانی از خواب بیدار می‌شود. برخی از محققان این نوع خواب را خواب زمستانی واقعی (Hibernation) نمی‌دانند ولی عده‌ای دیگر به مواردی از قبیل کاهش شدید ضربان قلب استناد می‌کنند و آن را خواب واقعی می‌دانند.
خرس قهوه‌ای
ارزش اقتصادی خرس‌ها
خرس‌ها حیوانات بسیار مفیدی هستند. آنها با از بین بردن حشرات و جوندگان مضر نقش مؤثری در کنترل آفات به عهده دارند. علاوه بر آن با خوردن میوه‌های وحشی و جنگلی و دفع و پخش کردن هسته‌های آنها که در اثر اسید موجود در دستگاه گوارش پوسته آنها نازک شده است. به تجدید حیات این درختان کمک می‌کنند. در برخی از مناطق بلوچستان که محل تردد خرس سیاه است تعداد زیادی درخت خرما در مناطق صعب‌العبور روییده‌اند.
در کشور چین به منظور استفاده از مواد صفراوی این حیوان که در درمان بیماری‌های کبدی و سنگ‌کیسه صفرا کاربرد دارد، متجاوز از 10 هزار خرس را که کیسه صفرای آنها توسط لوله‌ای به بیرون وصل است در قفس نگهداری می‌کنند.
خرس سیاه
تغذیه و نحوه‌ی شکار در خرس‌ها
خرس‌ها جانورانی همه چیزخوار محسوب می‌شوند. غالباً ترجیح می‌دهند از گیاهان مختلفی مانند انواع مرکبات، خرما، گیاهان وحشی، بلوط، آلوچه، ازگیل، گاهی اوقات از سبزیجات دست‌کاشت، سیب، انگور، گردو و حتی در صورت امکان از مردار برخی جانوران نیز استفاده کنند. خرس‌ها اغلب شکار خود را با یک ضربه دست خود می‌کشند. این ضربه معمولاً مستقیم به ستون فقرات اصابت می‌کند و سبب شکسته شدن آن می‌شود. یک روش دیگر گاز گرفتن پوزه است. گهگاه نشانه‌هایی واضح و عمیق از دندان‌های نیش بر روی پوزه طعمه دیده می‌شوند. تمامی قسمت‌های جلوی مخچه ممکن است شکسته شده باشد. گاز گرفتن پوزه، احتمالاً به منظور غافلگیر کردن شکار و بر زمین زدن آن است. با این حال گوشتخواران دیگر نیز مانند روباه‌ها، عقاب‌ها و زاغ‌ها از گاز زدن پوزه و نوک زدن به آن استفاده کرده و تغذیه می‌کنند. خرس‌ها همچنین گاهی اوقات با استفاده از گاز گرفتن گردن، شکار خود را می‌کشند. خرس‌ها اغلب خوردن شکار خود را از ناحیه سینه و ران‌ها شروع می‌کنند. محتویات شکم هم در مراحل اولیه خورده می‌شوند. استخوان‌ها نیز کنده شده و به وسیله آرواره قوی خرس قبل از اینکه خورده شوند خرد و شکسته می‌شوند.
خرس‌ها در مواردی نیز به دام‌های اهلی نظیر گاو و گوسفند حمله می‌کنند. گاهی نیز به نخلستان‌ها، باغ‌ها و کندوهای عسل دستبرد می‌زنند. خرس‌ها حیوانات صلح‌طلبی هستند و از درگیری اجتناب می‌کنند. آنها به مجرد دیدن یا حس کردن بوی انسان فرار می‌کنند، ولی خرس‌های ماده بچه‌دار، خرس‌های زخمی، خرس‌هایی که جایی برای خواب زمستانی پیدا نکرده‌اند، و خرس‌هایی که از خواب زمستانی بیدار شده‌اند، گاهی مهاجم و بسیار خطرناک‌اند. در سال‌های اخیر به علت تخریب زیستگاه و کاهش مواد غذایی، گاهی اوقات خرس‌ها به اماکن مسکونی می‌آیند از آن جمله می‌توان به ورود یک خرس به دانشگاه آزاد تبریز و یک خرس به شهر دامغان در سال 1385 اشاره کرد که هر 2 کشته شدند. مورد آدم دزدی و برخی از خصوصیات خرس‌ها داستان‌های زیادی نقل می‌شود که همگی غیرواقعی‌اند. در گذشته‌ای نه چندان دور نگهداری خرس‌ها به منظور اجرای برنامه‌های نمایشی در اکثر مناطق ایران رایج بوده است.
از خانواده خرس‌ها در ایران تاکنون 2 گونه شناسایی شده است:
- گونه خرس قهوه‌ای
- گونه خرس سیاه
دریافت مشاوره تخصصی رایگان