گونه روباه شنی Vulpes rueppellii
نام فارسی: روباه شنی
نام علمی: Vulpes rueppellii
نام انگلیسی: Sand Fox, Ruppell’s Fox
دریافت مشاوره تخصصی رایگان
ویژگی‌های ظاهری گونه روباه شنی
طول سر و بدن 35 تا 56 سانتی‌متر، طول دم 25 تا 39 سانتی‌متر، ارتفاع بدن 25 تا 30 سانتی‌متر و وزن 1.1 تا 2.3 کیلوگرم است. نر و ماده هم‌شکل هستند. نسبت به روباه معمولی سر و بدن و دم کوتاه‌تر، جثه کوچک‌تر و گوش‌های بلندتر و پهن‌تری دارد. رنگ پشت گوش به رنگ پشت بدن است. مانند سایر سگ‌سانان پنجه‌رو است و برای در امان ماندن از شن‌های داغ بیابان، موهای بلندی بین پنجه‌ها روییده است. دست‌ها و پاها به نسبت کوتاه هستند. موهای بدن نرم و پر پشت به رنگ شنی یا نخودی مایل به نارنجی کمرنگ است که در پشت تیره‌تر و به رنگ قهوه‌ای تیره مایل به خاکستری و در زیر تنه روشن‌تر و به سفیدی می‌گراید. دم اندکی تیره‌تر از بدن و انتهای آن سفید است. لب‌ها، دو طرف صورت و چانه سفید و نوار تیره‌ای از گوشه داخلی چشم‌ها تا دهان امتداد دارد.
ویژگی‌های زیستی گونه روباه شنی
به صورت انفرادی و گاهی در دسته‌های کوچک زندگی میکند. شب‌گرد است و به‌ندرت در روز مشاهده می‌شود. روباه شنی بسیار کنجکاو است و از نزدیک شدن به اجتماعات انسانی واهمه‌ای ندارد. روباه شنی در لانه ای که حفر میکند، زندگی میکند. برخی از روباهان زمین را برای لانه خود میکنند. روباهان دیگر ممکن است از لانه‌های آماده جانوران دیگر سود جویند یا ممکن است زیر بوته‌ها یا در شکاف درخت های کهن‌سال به‌سر ببرند. روباهان بیابانی شبکه‌هایی از تونل‌ها زیر شن‌ها میکنند. لانه آنها حتی در گرم‌ترین هوا خنک باقی می‌‌ماند. روباه‌ها بسیار زیرک هستند، لانه‌های آنها به طور معمول چند دهانه دارد. کاربرد این دهانه‌ها برای در اختیار داشتن چند مسیر فرار، برای گریز از دست دشمنان است. معمولا در اطراف لانه، دالان‌های دیگری نیز حفر میکنند تا در هنگام احساس خطر بتوانند در این دالان‌ها مخفی بشوند. این دالان‌ها نیز ممکن است در سمت دیگر دهلیز راه خروجی برای فرار داشته باشند.
تغذیه روباه شنی: همه چیزخوار است و از مواد حیوانی نظیر سوسک، جوندگان کوچک، خزندگان، حشرات، لاشه حیوانات و مواد گیاهی نظیر برگ، دانه‌های آب‌دار و صیفی‌جات تغذیه میکند (در منطقه رباط پشت بادام یزد تعدادی روباه شنی در حال خوردن هندوانه مشاهده گردید). در تابستان در بعضی اوقات به مزارع نیز حمله میکند. گوجه و آلو نیز می‌‌خورند.
تولید مثل روباه شنی: تک‌همسر است و جفت‌گیری در اواخر آبان‌ماه صورت می‌گیرد. دوره بارداری 52 الی 65 روز به طول می‌انجامد و 3 الی 6 نوزاد با وزن تقریبی 50 الی 100 گرم به دنیا میآورد. نوزادان با موهای نرم و سیاه‌رنگ متولد می‌شوند. 6 الی 8 هفته از شیر مادر تغذیه میکند. پدر نیز کمک به نگهداری توله‌ها می‌‌نماید. در حالی‌که توله‌ها هنوز خیلی کوچک هستند روباه نر لانه را ترک می‌‌گوید و شکار را برای مادر به لانه میآورد. کمی بعد پدر و مادر هردو برای تغذیه توله‌ها به شکار میروند. توله‌های روباه بازیگوش هستند. توله‌ای روی توله دیگر می‌‌پرد و بازی‌های شیطنت‌آمیز میکنند. برای تمرین شکار نیز پدر و مادر شکارهایی به لانه می‌‌آورند. چون توله روباه 6 ماهه شد لانه را برای جستجوی خوراک ترک می‌‌گوید و در 1 سالگی نیز بالغ می‌شوند.
طول عمر روبه شنی: طول عمر در طبیعت 7 و در اسارت 12 سال است.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی روباه شنی در ایران
روباه شنی در زیستگاه‌ها و مناطق خشک بیابانی و نیمه بیابانی مرکز و جنوب ایران با پوشش گیاهی کم تا متوسط یافت می‌شود و به نسبت کمیاب است. در مناطق حاشیه کویر مرکزی، سیستان و بلوچستان، فارس، خوزستان، بندرعباس و احتمالاً جزیره قشم مشاهده شده است. روباه‌های جزیره قشم از نظر شکل ظاهری با سایر روباه‌ها متفاوت هستند. برخی شبیه روباه معمولی و برخی نیز شباهت‌هایی به روباه شنی دارند. تاکنون مطالعه‌ای در مورد روباه‌های جزیره قشم صورت نگرفته است.
پراکنش جهانی روباه شنی
پراکندگی روباه شنی در دنیا در شمال آفریقا، عربستان، افغانستان است.
آثار و نمایه‌های روباه شنی
ردپای روباه شنی: ردپای روباه شنی به‌دلیل زندگی در زیستگاه‌های بیابانی و شنزارها عموما بسیار سریع و با اولین وزش باد محو می‌شود. همچنین به‌دلیل اینکه کلیه پینه‌های کف پا توسط موهای بلندی پوشیده شده‌اند اثر واضحی از خود برجای نمی‌گذارند. به طور کلی ردپای روباه شنی مانند سایر روباه‌ها، بیضی شکل است و در صورتی‌که در گل نرم قدم بردارد، اثر ناخن‌های پا قابل تشخیص است. طول پای آن 6 تا 6/5 سانتی‌متر و عرض آن 4/5 تا 5 سانتی‌متر است.
وضعیت حفاظتی
به علت زندگی در مناطق بیابانی و دور از دسترس، خطر چندانی نسل این حیوان را تهدید نمی‌کند. دشمن طبیعی آن گوشتخواران بزرگ‌تر نظیر گرگ، کفتار و سگ است. در سال‌های 1359 و 1360 اکثر روباه‌های شنی پارک ملی کویر به علت نامشخصی که احتمالاً طعمه‌های مسموم کار گذاشته شده توسط دامداران برای کشتن گرگ‌ها بوده است، نابود شدند. شکارچیان گاهی روباه‌ها را برای پوست پرمو و نرمشان به دام می‌‌اندازند. در زمره گونه‌های حمایت شده سازمان حفاظت محیط زیست و در گروه کمترین نگرانی (LC) فهرست سرخ IUCN قرار دارد. از آنجا که زیستگاه روباه شنی مناطق بیابانی، دور افتاده و دور از دسترس است، به نظر نمی‌رسد خطر چندانی نسل آن را تهدید نماید.
طبقه‌بندی گونه روباه شنی
سایر اعضای این خانواده را بشناسیم
- گونه گرگ
- گونه شغال
- گونه روباه معمولی
- گونه شاه روباه
- گونه روباه شنی
- گونه روباه ترکمنی
External Features: HB 35-56 cm, T 25-39 cm, SH 25-30 cm, and W 1.1-2.3 kg. Males and females are similar. The head, body and tail are shorter than those of the common fox whereas the ears are larger and wider. The back of the ear is the same color as the back of the body. It is digitigrade as other canids and the soles of the feet are fully covered with hair to protect the animal from hot desert sand. The Front and hind feet are relatively short. The fur is soft and dense, sandy or yellowish light orange in color becoming grayish dark brown on the upper side and turning to white on the lower parts. The tail is slightly darker than the body and is white-tipped. The color of sides of the face and cheeks are white and a dark “tear-line” runs from the corner of the eye to the mouth.
Biological Features: This species is solitary and nocturnal, rarely observed during the day. It is omnivorous consuming insects, small mammals, reptiles, carrion and plant matters. It is monogamous with mating taking place in late November. After a gestation period of 52 to 65 days 3 to 6 young are born weighing 50 to 100 grams each. They suckle for 6 to 8 weeks and become adult at an age of one. Lifespan is 7 years in the wild and 12 years in captivity.
Habitat, Distribution and Abundance: This species is found in small numbers in dry habitats of deserts and semi-desert areas of central Iran with sparse vegetation.
Conservation Status: This species is considered a “Protected species” by DoE and categorized as “Least Concern” (LC) by the IUCN. Since it lives in remote habitats its populations does not seem to face serious threats.